Ueh mbâl nau vay ơm rnoi Mường

            Nau ntơm ƀư jur kah lơ 7 khay ngoai năm aơ bah rnoi Mường tâm xã Hoà Thắng, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột geh ƀư tâm đình Lạc Sơn 1, thôn 2, xã Hoà Thắng, tâm nau nkah bah kăl e: Nah ao nsoh bah rnoi Mường, nteh chĭng Mường, ndrel ăp nau răch Mường dŭt n’hâm geh huêng.

            Tĭng wa Bùi Văn Thành, tơm đình Lạc Sơn, du mo mường ntoh ngăn tâm Hoà Bình, ăp ƀon Mường, đình Mường ntŭk aơ, geh du Rnâng kan geh 6 nŭih, ndơn ăp nau ƀư nau kan khlay ndrel âk ndơ gay ma pă kơl an ân ƀon lan. Tâm nê, tơm lah nau kan prêh ngăn, jêh nê lah Chủ đình, Groi kruanh đình, thư ký ndrel 2 Kruanh đŏng. Tâm nê, ƀư nau kan răch brah, tơm đình ƀư nau rƀŭn nchră ma ƀon lan mpeh ăp nau kan nsum bah ƀon lor ma ƀư răch brah. Tâm nê, Kruanh tơm mô geh săch, ma geh nau dơi pă nau kan ntơm rơh aơ tât rơh êng. Wa Bùi Văn Thành mboh: ‘Tơm lah ân geh rnoi deh dŏng. Ân lah nŭih blau răch brah, blau nau ơm, nau vay bah nơm, ăp nau ƀư ôp brah, kuăl brah đŏng”.

            Kŏ tĭng nŭih blau răch brah Bùi Văn Thành, dĭng lĕ ăp nau ƀư hôm geh mât tâm rnoi Mường Hoà Thắng rnôk aơ lah ăp nau ơm ntơm bah kăl e ndrel nau dơi bah ăp nŭih blau răch brah mô dơi geh rgâl. Tâm rnoh âk nau ƀư ôp brah ri ăp nŭih răch mât ƀư, knŭng geh 3 nau dơi geh ƀư tâm ngih đình ƀon, lah Lễ Hạ nêu tâm lơ 7 khay ngoai hôm ntư lah “Nau ntơm hăn kan lŏ”; Lê̆ jur ntil, dăn ân mih lăng prăng ueh, tâm lơ 15/3 (lơ tâm dâng) ndrel Lễ Thượng điền hôm ntơ lah Lễ rao n’ha tâm lơ 15/7 (tâm dâng), ŭch ân tơm tăm mô geh bu tuh, hao jêng.

            Êng 3 lễ tơm, đình ƀon hôm geh pơk ndrel ƀư ăp nau vay đŏng, khlay ngăn gay ma kơl an ƀon lan. Nau dơi pơk mpông nê gay ma ƀư nau răch brah ndrel rƀŭn nchră mra geh ƀon lan ntrŭnh. Lah geh du nkô̆ êng ndak geh ƀư tâm đình Lạc Sơn lah năm 2021, rnôk srê Covid-19 geh hô tâm n’gor Dak Lak, lam ƀon lan ƀư tâm nkah nŭih. Rnâng kan ta aơ hŏ nhŭp êng sur ngih nơm gay ôp brah. Nŭih răch brah Bùi Văn Thành nkoch: “Srê rnôk nê nơh ri Lạc Sơn 1 ndrel Lạc Sơn 2 mô geh nŭih ntưp Covid-19 ôh, mô geh nŭih khuch. Bol ma môgeh nau mpơl lah moh nkô̆, yơn hên kŏ rnơm lah geh nau bu kơl an nơm đŏng”.

            Ăp ƀon tâm nthoi đah âk rach năm.

            Rnoi Mường rnôk aơ gŭ tâm âk n’gor bah nkuăl Tây Nguyên, rgum âk ngăn tâm xã Ia Lâu, nkuăl Chư Prông, n’gor Gia Lai; xã Bờ Y, nkuăl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum...Yơn xã Hoà Thắng, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak lah ntŭk gŭ ơm ngăn ndrel lah du ntŭk bah nkuăl mpeh ba dâng geh đình Mường geh ndâk.

            Tĭng ăp bu ranh, nsum mpôl rnoi Mường tâm xã Hoà Thắng, kŏ lah ƀon tơm Hoà Bình. Ăp rnăk vâl tă bah ƀon tơm tâm năm 1952. Jêh rnôk gŭ ta Hà Nội, khân păng ntơm hăn mpeh ba dâng. Tât năm 1955, ăp rnăk vâl bôk năp tât Buôn Ma Thuột. Tâm rnoh ăp bu ranh tât ta aơ ndâk ƀon, geh 2 che ranh rnoi Bùi, 3 bu ranh rnoi Quách, ndrel du bu ranh rnoi Cao. Rnoh rnoi Mường Hoà Bình đê̆, gŭ êp meng bah Buôn Ma Thuột, ndrel geh moh săk lah “Ấp Hoà Bình’. Jêh rklaih đăp mpăn năm 1975, mơ jêng Xã Hoà Thắng rnôk aơ.

            Tât năm 1959, gay nkah nau kơl an bah yau ye, mât nau ơm, ƀon lan Ấp Hoà Bình nkra đình bôk năp, sŏk moh ƀon lan: Lạc Sơn.

            Kơp ntơm bah nê, rnoi Mường uănh Ấp Hoà Bình lah ƀon mhe ndrel rgum âk lơn jêh âk năm. Ndrel kŏ ntơm bah nê, geh tay 6 đình geh nkra tâm Ấp aơ lah, Đình Thịnh Lang 1, Thịnh Lang 2, Đình Lạc Sơn 2, Mường Pi, Cao Phong, Thạch Yên...

            Tâm rnoh nê, đình Mường Pi ntoh ngăn, êp nê geh tơm jri ranh, nkŭm n’hâm lĕ ma nglan; Đình Cao Phong ri geh âk tơm sứ âk năm ndrel ma n’gar jŭm, tơm si ta aơ geh mât chăm ueh ngăn, ndrel ngăn lah ân nkoch tât đình Lạc Sơn, ntŭk vay geh ƀư ăp nau vay ơm khlay bah rnoi Mường, rnôk aơ geh ¼ rnoh nŭih xã Hoà Thắng, ƀư xã Hoà Thắng jêng du nkuăl ơm yau Mường ueh, mât âk nau ơm khlay.

            Tĭng ăp nŭih mĭn nau kan văn hoá bah n’gor Hoà Bình, mô geh ntŭk tâm xã lŏ geh âk đình kơt xã Hoà Thắng. Đình mô geh ƀư trah âk kơt rnoi Yoăn, yơn ngăn lah têh lơn ma đình Mường tâm ƀon tơm Hoà Bình. Ăp ƀon ntoh ân du nkuăl Mường, đah nau ŭch nkah tât ƀon tơm, neh me.

            Tác giải Lê Quốc Khánh, Hội văn học Nghệ thuật n’gor Hoà Bình mbơh, tâm nau joi uănh ngăn gay nchih săm ƀŭt “Nŭih Mường Hoà Bình tâm neh Tây Ngyên” bah ăp văn nghệ sĩ Hội Văn học nghệ thuật n’gor, mô đê̆ nŭih ndrât ngăn yor ăp nau vay rnoi Mường dôl geh mât tâm ăp ngih đình, tâm play nuih bah ăp nŭih rnoi Mường tâm xã Hoà Thắng. Ta aơ, geh ăp nŭih jêh rlau 60 năm ngai ma ƀon tơm hôm nkah ơm moh săk bah neh me, nkah nau nkoch bah ăp nŭih jâu Mường, ăp nkuăl Mường têh, jê̆ tâm ƀon tơm.

            Ntơm bah ƀon lan ngai, ăp nŭih mĭn njêng hŏ joi saơ ma rhiăng moh săk ơm bah ăp ƀon Mường, tâm ăp nkuăl Tân Lạc, Lạc Sơn, Kim Bôi, Cao Phong, Lương Sơn, Lạc Thuỷ, Yêu Thuỷ, Đà Bắc ndrel nkuăl ƀon têh Hoà Bình. Âk nkuăl neh ƀư ăp nŭih mĭn njêng kŏ ê geh gĭt tât.

            Ntơm bah ăp ngih đình, ăp nau vay ơm geh ndâk đah nau bư kơt nâm ơm, geh mât nthoi bah bar rach năm, wa Lê Quốc Khánh mĭn lah, nau ơm bah ăp nŭih ngai ma ƀon tơm kơt lah ueh lơn ma ƀon tơm. Wa Lê Quốc Khánh mbơh: Saơ ăp nau ƀư ôp brah ndrel nau kan văn hoá ơm bah ăp ngih đình Mường ta aơ mơ saơ nau ueh bah tơm rnoi Mường ê geh ƀư roh hêng, nau ueh mhe kŏ mô dơi geh tâm nau ơm, tâm di ngăn lah “hăn ngai gay joi dăch”.

            Ntơm bah Ấp Hoà Bình tât xã Hoà Thắng

            Jêh 70 năm ntơm bah ƀon Mường tât nkuăl neh mhe, ndâk njêng Ấp Hoà Bình ndrel 50 năm jêh nar rklaih đăp mpăn Buôn Ma Thuột, xã Hoà Thắng geh rlau 1.200 rnăk, rlau 5000 nŭih rnoi Mường tă bah ƀon tơm Hoà Bình: Bi-Vang-Thành-Động. Ấp Hoà Bình kŏ jêng xã Hoà Thắng, ngoai tâm ntŭk yơng ntil cà phê ndrel tơm tăm têh ngăn Việt Nam.

            Jêh nau ƀư ntơm ndâk tâm bôk năm mhe lơ 7 khay ngoai, rnôk kao cà phê dang nglang ăp thôn Mường ri lam ƀon kŏ tăng máy nkra neh gay ma nchrăp tâl tâm dŭng gay yơng kon ntil.

            Ấp Hoà Bình kăl e, xã Hoà Thắng rnôk aơ hŏ jêng ngoai tâm ăp ntŭk tơm ân tơm ntil cà phê ndrel kon ntil tăm bah Việt Nam.

            Tây Nguyên lơn ma geh âk, Hoà Thắng lơn ma dơi têh. Cà phê, sầu riêng, tiêu âk lơn, nŭih ƀon lan Hoà Thắng lơn ma ndrŏng ngăch. Pah kan tâm du ntŭk yơng ntil tâm mpông đình Cao Phong, thôn 3, xã Hoà Thắng, yuh Lưu Thị Dân mbơh, tơm mir tăm ta aơ lah rnoi Mường ndrel ngih têh ngăn êp đình nê kŏ lah ngih tơm mir aơ.

            ấp Hoà Bình, xã Hoà Thắng, ntơm bah nkuăl ngai, rnôk aơ jêng ntŭk rgum ƀư nau kan, tuch tăm mhe, lah ntŭk nthoi bah Đại lộ Võ Nguyên Giáp, mpông trong neh mpar Buôn Ma Thuột ndrel trong hăn ngăch Khánh Hoà-Buôn Ma Thuột.

            Tring hăn jâng jê̆ koh ăp trong lŏ, ntŭk geh ntơm pâk neh bôk năp ntơm 70 năm bah năp, nthoi Đại lộ Võ Nguyên Giáp ndrel “Ấp Hoà Bình” kăl e nơh, mra dơi tăng klơ trôk geh ndeh mpar tât, tâm đình Mường Pi geh tăng goh mo xuyên không...Êp lŏ tăm ba jêng n’ir, ăp n’gar tăm nkao êr ƀrâng “Ấp Hoà Bình” nkre ueh, nkre ơm, nkre nâp, nkre ntor ang nau mhe.

Ntŭk ƀon rnoi Mường tât pâng neh ndâk ƀon bơi tât 70 năm bah năp ngăn lah nkuăl neh mleh. Mô knŭng tơm cà phê, sầu riêng geh joi saơ nau nâp, ma huêng ƀon tơm kŏ geh joi ntŭk chăt jêng. Ăp nau khlay bah rnoi Mường srih tâm nkuăl neh aơ hôm ndrih rih ueh, nthoi rach năm, nthoi nau dăng bah Nam-Bắc./.