Plơ̆ sĭt jêh rơh hăn goh ta Úc, nghệ nhân Rơ Châm Tih (ƀon Jut 1, xă Ia Dêr, nkuăl Ia Grai) lŏ ntăm măt âk mông mro đah ăp dĭng rla, dĭng nkar gay ê nkra chĭng gông. Tă bah mpang ty blău bơh nghệ nhân, ăp ndơ dŏng kơt mô khlay nĕ lŏ jêng ăp đơn gông kơt Krông put, T’rưng, Kơni, Ting Ning... lôch rlău 30 năm tĭng đah chĭng n’hanh đơn gông rnoi mpôl đêt, wa Rơ Chăm Tih mô knŭng lah nghệ nhân ma hôm lah “Ntoh măt văn hóa”, djôt nău nteh têh tât âk dak kơt Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Phần Lan, Lào, Campuchia... Lơ hăn âk, wa lơ saơ đơn gông Jarai bah rnoi nơm uĕh ngăn n’hanh êng đŏng:

 Chĭng gông mboăt n’hôm bah he êng da dê, bu mô geh. Bah rla nkar, gâp mĭn êng, nkra êng, tôr nơm djăt êng tĭng u che ntĭm, ty nơm ƀư êng, ƀư i ty dơm, mô dŏng măy an tât trong pâl n’hanh nsơr goh êng đŏng, nău mprơ he m’hâm ri nsơr mprơ nău he kơt nĕ.

Ndơn tay bah nuĭh ranh, rơh mom nuĭh Jarai nar aơ dôl mât nău ŭch đah văn hóa rnoi mpôl đêt. Siu Ting Ning-15 năm deh, ta ƀon Jut 1, xă Ia Dêr, nkuăl Ia Grai, oh dơi me bơ̆ moh săk tĭng mboăt n’hôm way ơm lah đơn Ting Ning. Bah jêt lĕ tĭng bơ̆ râng ăp nău rgum rƀŭn văn hóa, tŭr chĭng gông ta Jay nhih tâm ăp nău ƀư khlay bah ƀon, Ting Ning lăp rŏng chĭng gông way ơm. Oh ndrel băl bên janh ndâk ƀư rmôt chĭng mom, goh tŭr rhŏ an bu năch ta ăp jay sông sa ta nkual ƀon têh Pleiku n’hanh ăp lễ hội, bôk nău ƀư tâm nđŭr văn hóa bah dih n’gor. Ta ntŭk, Ting Ning ndăn nkoch mbơh mpeh văn hóa bah rnoi nơm-bah nteh chĭng tât nău nkoch mpeh tĭng chĭng gông mboăt n’hôm:

Rmôt chĭng bah oh deh năm bah 2008 tât 2011. Bu ur geh 7 nuĭh, bu klô geh 5 nuĭh. Rmôt hăn tŭr êp ngăn lah ta Quảng Ngãi Đại đoàn kết (Pleiku), ta nkuăl: Ngai ngăn Quảng Ngãi, Quảng Trị. Gâp nkoch chĭng gông bah nơm n’hanh ntĭm khân pơng tŭr. Oh saơ răm ngăn n’hanh ntô̆ n’hao mpeh nău way ơm bah rnoi mpôl nơm. Oh mpŏng nău way ơm aơ hôm dơi mât ndrăy tât rgŏ năp.

Mât ndrăy ƀư uĕh tay văn hóa ta ntŭk lah nău kan khlay bah âk ƀon lan tâm n’gor Gia Lai, tâm nĕ nkuăl n’har bri Ia Grai du ntŭk lư. Wa Lê Thị Phương Loan, Giám đốc Ngih văn hóa-Thông tin nkuăl Ia Grai an gĭt, ƀon lan geh nghị quyết bôk nău kan n’hanh tâm pă tơm prăk tât ăp xă gay nkra tay nău ƀư way ơm, ndâk njêng ăp ntrong ƀư jay nhih, ndrâm dak, ƀư ăp lễ hội gưl nkuăl ăp năm. Knơm nĕ, âk nău ƀư ntŭk gŭ rêh lĕ dơi rdâk nkra tay, ia Grai lah du ntŭk tât pâl nđaih văn hóa uĕh ta nkual n’har bri n’gor Gia Lai:

Êng nkuăl Ia Grai, bah năm 2000 lĕ geh nghị quyết mpeh mât ndrăy, ƀư uĕh tay nău khlay văn hóa hăn ndrel đah hun hao pâl nđaih. Di kơt u che he lĕ lah geh piăng mư dơi rêh, nkuăl lĕ pă prăk an ăp xă, đê̆ đŏng ăp ƀon gay ƀư ăp lễ hội, n’hanh ƀư ăp lễ hội gưl nkuăl, kơt lễ hội tâm rlong plŭng, tâm nđŭr văn hóa chĭng gông nău rêng jru hvi văn hóa âk năch gĭt tât. Hôm nuĭh ƀon lan, khân pơng geh lah he dơi uănh tât ri khân pơng nsrôih lơn.

Gay mât rƀăy n’hanh mât uĕh lơn ntŭk ntô văn hóa ăp trong mkra tâm ban kơt ndơ̆ chĭng gông tâm ngih sam ƀŭt, rgâl mrô sam ƀŭt văn hóa, ntop kơl nghệ nhân, rdâk ƀư tay ăp nău ƀư way ơm... Ăp năm, n’gor ƀư ăp nău khlay têh kơt Pơh lễ văn hóa-pâl nđaih, Nar rgum văn hóa ăp rnoi mpôl đêt, Tâm nđŭr chĭng gông lam n’gor... Lĕ rngôch geh văn hóa ta ntŭk-nău ƀư brah way ơm ƀư tơm, gay rdâk ƀư tay, ntô̆ ryơk. Wa Nguyễn Quang Tuệ-Kruanh jrô kan Mât uănh văn hóa, N’gâng kan Văn hóa-Thể thao n’hanh Pâl nđaih n’gor Gia Lai an gĭt:

N’gor Gia Lai rƀŏng nău lĕ rngôch ăp nsum mpôl rnoi mpôl đêt ta n’gor Gia Lai dơi nkoch nău uĕh bah nơm nău khlay ma khân pơng dôl mât bah kăl e tât aƀaơ đah lĕ rngôch ăp năch n’hanh ăp nuĭh uănh tât văn hóa bah ƀon lan; ntrôl ƀon lan ntop tay ntô̆ n’hao, gay khân pơng sĭt đah bah dâng, đah ƀon lan nơm ri khân pơng mât ndrăy tay văn hóa ma u che khân pơng lĕ n’glơi an.

Yan wai, yan lễ hội ngêt năm sa khay bah kăl e bơh nuĭh Jarai ndrel ăp rnoi nuĭh ta Tây Nguyên, aƀaơ hôm tĭng nteh chĭng gông n’hanh nteh đơn Ting Ning, Krông Put grâm grâm. Nteh n’gôr rbăn năm lah nuih n’hâm bah nsum mpôl dôl nâp nâl mât ndrăy nău uĕh ơm. N’hanh ta nĕ, nchih sŏk rup ndah bah ăp “nuĭh ntoh măt êng”, nar lơ mpoh ang ŭnh văn hóa, boăt nthoi nău way ơm đah mhe n’hanh rgŏ năp./.