Nkual ƀon têh Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông ăp nar aơ n’gŭr răm tâm yan pĕ lêh cà phê. Rgum soan dô̆t ƀaih bêng grăp cà phê dŭm chăng, wa K’Sung, nuĭh Bunong, kruanh ƀon Ting Wel Đơm (xă Đăk Nia, nkual ƀon têh Gia Nghĩa) rhơn an gĭt năm aơ kônh wa ƀư lŏ mir geh sa têh. N’gul năm pĕ sầu riêng, aƀaơ dôl pĕ cà phê n’hanh nchrăp tât pĕ tiêu, ăp ntil play hao khlay da dê. Tĭng wa K’Sung, knơm nău gơih nti nău blău ơm, ƀư tĭng ăp rnăk nuĭh jêng nău rêh bah kônh wa tâm ƀon lĕ hao âk, âk rnăk sâm geh. Ƀon geh rlău 350 rnăk, bơi 40% lah nuĭh Bunong, hôm ƀa ƀă dŭt âk lah nuĭh Yuăn, lĕ rngôch gŭ rêh tâm rnglăp, tâm kơl ndrel gay hun hao nsum.

Nău rêh bah năp đaơ jêr jŏt ngăn, yơn dăch aơ Đảng, Ngih dak uănh tât bah meng nĕ lah kônh wa dŭt n’hâm nti ăp rnăk nuĭh Yuăn tăm cà phê, tiêu, lơn lah dăch aơ nti tay tăm sầu riêng, nsrôih gay đăp mpăn nău rêh. Kônh wa ăp rnoi nuĭh ta thôn, ƀon tâm rnglăp mro gay nău rêh nar lơ hao, nar lơh hun hao.

Ndrel đah hun hao wăng sa, tâm ndâk njêng thôn ƀon mhe, ăp xă ta nkual ƀon têh Gia Nghĩa dŭt uănh khlay tât mât ndrăy, mât uĕh ăp nău khlay văn hóa way ơm. Ntŭk ntô văn hóa chĭng gông dơi kônh wa ta ăp ƀon mât ndrăy, ndâk ƀư ăp rmôt chĭng gông tĭng âk rơh năm deh, bah ranh tât mom gay geh nuĭh ndơn, mât uĕh. Nkual ƀon têh ndâk ƀư đŏng ăp nău rgop an tâm nchră gay kơl kônh wa ƀon lan jêng ăp ƀon nău kan cheh tanh way ơm, ƀon n’gôn ndrănh yăng, ndâk ƀư ƀon pâl nđaih ntŭk gŭ rêh. Wa Quản Thị Ngọc, Groi Kruanh UBND xă Đăk Nia an gĭt, ăp nău khlay văn hóa way ơm boăt nthoi đah pâl nđaih, rhŏ an nău tăch dôl ntơm rgop n’hao nău geh an nuĭh ƀon lan.

Xă dôl ƀư tĭng nău kan hun hao pâl nđaih, lĕ dơi geh nău ntop kơl bah N’gâng kan Văn hóa Thông tin, bah nkual ƀon têh, ntop kơl ăp ntung trong an ăp ƀon. Bah meng nĕ, mpôl hên mât uĕh geh 2 nău kan way ơm lah nău kan cheh tanh n’hanh n’gôn ndrănh yăng, ăp khay dơn geh dŭt âk sam ƀŭt nchăm ndơ.

Nkual ƀon têh Gia Nghĩa geh 2 xă, 6 phường, 64 thôn, ƀon, tổ dân phố. Ƀư tĭng bôk nău kan rƀŏng tĭng lam dak ndâk njêng ƀon lan mhe, gưl ủy, n’gâng kan nkual ƀon têh Gia Nghĩa mĭn mro, ndrel đah tơm prăk bah ngih dak ri an rgŏ jă soan ƀon lan, geh nău tâm ban ŭch bah nuĭh ƀon lan. Tâm rnôk ƀư tĭng ăp nău nchrăp ƀư, bôk nău kan, gưl ủy, n’gâng kan ƀon lan ƀư tĭng ƀon lan ƀư tơm , mbơh kloh rah wah, tĭng trong way ƀư “ƀon lan gĭt, ƀon lan tâm nchră, ƀon lan ƀư, ƀon lan uănh nđôi”. Yor nê, âk gưl nuĭh ƀon lan lĕ rƀŏng tĭng bôk nău kan đah âk nău kan ngăn ngên, tâm di đah nău dơi bah nơm. Wa Đỗ Tấn Sương, Kruanh UBND nkual ƀon têh Gia Nghĩa mĭn lah, lah an ƀon lan wât, ƀư an ƀon lan djăt lĕ rgŏ jă soan ƀon lan gay tĭng gưl ndâk njêng ăp nkual ƀon lan nâp nâl wăng sa, âk nău uĕh ơm n’hanh tâm rnglăp ta lam nkual ƀon têh.

Bôk năp lah thôn ƀon mhe tât thôn ƀon n’hao prêh, thôn ƀon mhe rup gui ntrong leo lor ri lĕ rngôch nuĭh ƀon lan dơi geh dơn. Ŭch kơt nĕ ri bôk năp an nkoch trêng gay nuĭh ƀon lan dơi geh, điện, trong, ngih sam ƀŭt, ngih dak si hăn ndrel đah ăp rnoh an ƀư, lơn lah trong hăn, ngih wâl kloh uĕh, nuĭh ƀon lan dơi geh. Aƀaơ hăn ndrel đah 3 bôk nău kan rƀŏnbg tĭng lam dak tay, lĕ kơl an muh măt thôn ƀon bah ăp xă ta nkual ƀon têh geh âk nău rgâl.

Sĭt ăp ƀon lan bah nkual ƀon têh Gia Nghĩa nar aơ, hăn ta ăp trong chay, trong bê tông lâng dơi saơ dŭt âk jay dơi ndâk ƀư têh uĕh. Ndrel đah nĕ lah âk mir cà phê, sầu riêng uĕh nđĭr, nsĭt tay âk yan săk play. Gia Nghĩa dôl an nău rƀŏng tât năm 2025 lĕ 2/2 xă geh tâm di thôn ƀon mhe n’hao prêh, tâm nĕ geh 1 xă geh tâm di thôn ƀon mhe rup hui ntrong leo lor, lah ntŭk ntoh lư bah n’gor Dak Nông tâm ndâk njêng thôn ƀon mhe./.