Tâm ăp năm rlău aơ, n’gor Gia Lai hŏ  an  ƀư geh nău dơi bôk nău kan ntĭm nti nău kan an thôn ƀon, lơn lah uănh khlay tât druh ndăm rnoi  mpôl đê̆. Aơ lah trong nkra ngăn ngăn kơl kônh wa joi geh nău kan n’hanh n’hao nău geh. Bah nê, rgop âk tâm pah kan n’hŭch ach o ta ntŭk.

Ta xã Ia Broăi, nkuâl Ia Pa, yuh Kpă H'Bluyn, 34 năm deh, ƀon Ia RNiu lah ngoăy  tâm ăp nuĭh rnoi mpôl đê̆ râng jrô nti tăm biăp kloh uĕh năm 2024. Yuh an gĭt, tâm bơi 2 khay, yuh hŏ ƀư tơm dơi rêng kan jĭr êng ntơm bah kỹ thuật ƀư neh, poh phân, mât njrăng bah bu tuh tât tăch ndơ geh ƀư an ăp rmôt biăp sa lha, sa play, sa bum.

“Gâp râng jrô nti tăm biăp đŏng, lôch  nti nai ntĭm hŏ ntĭm ăp kỹ thuật gay ăp oh yuh kơt nti gay tăm an rnăk wâl he nơm sa. Jêh aơ tay geh tơm neh ri pơk hvi gay tăm tăch rgâl n’hanh ntop nsĭt geh tay gay rnăk wâl geh tơm wăng sa đăp mpăn.”

Ta ntŭk tăm bah he, nô Ksor Dêl 37 năm deh, ta ƀon Blôm, xã Kim Tân, nkuâl Ia Pa dôl nkra máy cày an  kônh wa tâm ƀon gay ngăch hăn rôk bum blang. Ksor Dêl an gĭt, ntơm nơh, bol rnăk geh máy cày dŏng an nău kan tuch tăm yơn rnôk  ăp tơ̆ máy khuch khat, nô ân roh âk mông nar n’hanh prăk kaih gay hăn tât xã kiău ma nkra. Saơ nău učh  geh ngăn dja, năm 2021, rnôk nkuâl  pơk jrô ntĭm nti nkra máy cày jê̆, nô hŏ ngăch râng đăng ký nti. Nơm geh  nău gĭt n’hanh nău blău dơi ntĭm nti, aƀaơ nô Dêl hŏ pơk êng ntŭk nkra ta jay, kơl nkra an kônh wa đah nsĭt geh đăp mpăn, lơn lah âk lơn tâm khay klêh donh.

“Djăt ma tâm rnôk khay klêh donh, rnôk kônh wa hăn rôk bum blang âk ri ndeh rsong hăn rlău nkual  dja âk way  geh khuch khat âk đŏng, rnôk nê kônh wa njŭn an he nkra máy móc. Hôm nar ngăn mô lăp tâm khay klêh donh ri đêt máy móc gay nkra. Săk gâp nơm gân djrăng đah nău nkra ndeh đŏng jêng mơ tĭng nău  kan nkra ndeh dja jêng mbra krêp dêh jŏ jong”.

Lvang năm 2022 -2024, nkuâl Ia Pa hŏ pơk 15 jrô ntĭm nti nău kan an nuĭh kan mpeh ăp bôk  nău kan gưl neh dak đah bơi 350  nuĭh nti lah nuĭh rnoi mpôl đê̆ râng, đah prăk dŏng ƀư rlău 1 rmen prăk, rnoh âk nuĭh kan  lôch ntĭm  nti  năm bah kơi âk rlău năm bah  năp.

Tĭng wa Lê Hữu Hưng, Kruanh UBND xã Kim Tân, nkuâl Ia Pa, n’gor Gia Lai, 9 khay năm 2024, xã hŏ pơk geh 3 jrô ntĭm nti đah 84 nuĭh nti, tâm nê geh 2 jrô nti mpeh tuch tăm n’hanh 1 jrô nti bah dih nău  kan tuch tăm. Ăp jrô nti dơi nuĭh ƀon lan nsrôih tĭng yor geh nău kơt dŏng ngăn ngăn  n’hanh geh dŏng âk tâm nău rêh ăp nar.

“Kônh wa n’grŏ tĭng đah nău ntĭm nti nău kan, n’hanh nê lah jrô nti glêh nar geh ring tam ngăn ngăn tât nău rêh ăp nar bah nuĭh ƀon lan. ntĭt kơt jrô ntĭm nti mpeh tuch tăm ri lôch dŭt jêh nti ri kônh wa hŏ kơt dŏng ngăn dĭl. Jrô nti bah dih nău kan tuch tăm nkra máy móc, ăp ndơ ntrŭp dŏng tuch tăm ri kônh wa hŏ dŏng an rnăk wâl, du đêt druh ndăm geh ndơ ri pơk ntŭk nkra gay rhŏ dŏng an kônh wa ta thôn ƀon.”

Tĭng ƀư bôk  nău  kan gưl neh dak mpeh hun hao wăng sa- rêh jêng kon nuĭh nkual rnoi mpôl đê̆ n’hanh mpeh yôk yang, ri ntơm bah năm 2021 tât aƀaơ, n’gor Gia Lai hŏ pơk geh bơi 200 jrô ntĭm nti nău kan an nuĭh rnoi mpôl đê̆ râng. Êng năm 2024, rnoh nuĭh rnoi mpôl đê̆ râng dơi ntĭm nti nău  kan hŏ hao tât bơi 5.000 nuĭh. Âk nuĭh lôch nti hŏ kơt dŏng geh nău tam tâm nău kan tuch tăm, rdâk njêng ăp trong ntĭt leo wăng sa nsĭt tay nău geh âk. Wa Dương Mah Tiệp, Groi kruanh UBND n’gor Gia Lai an gĭt:

“Tĭng ƀư bôk  nău kan gưl neh dak  mpeh hun hao wăng sa rêh jêng kon nuĭh nkual rnoi mpôl đê̆ n’hanh mpeh yôk yang, ăp năm Gia Lai ƀư ntĭm nti geh 1.500 nău  kan. Lơn  lah ta ăp nkual jru nkual ngai ri mpôl  hên ntĭm nti tĭng rkŭm. Nsing ta  nău ŭch geh ăp n’gâng kan bah nuĭh ƀon lan ri ntĭm nti nuĭh ƀon l an mbra njêng tơm nău  geh wăng sa. Mpôl hên nsing tâm nău geh kơt nê̆ gay pơk ăp jrô kan ntĭm nti n’hanh ăp năm nha hôm ƀư pơk ăp jrô ntĭm nti gay tâm di đah ngăn ngăn đŏng.”

He mbra dơi saơ, nău  n’hao săk blău nuĭh kan  tâm ƀon lan ma trong ntĭm nti nău kan hŏ rgop ntrŭt ntrôl tuch tăm, n’hao săk geh tuch tăm, dăp rgum nău kan n’hanh tĭng ƀư geh nău tam rnoh tât n’hŭch ach o jŏ jong, rdâk njêng ƀon lan  mhe bah n’gor Gia Lai.