VOV4.Mnông: Việt Nam lah ngoăy tâm âk dak geh rnoh nu^h ranh âk năm deh âk. Ăp năm dăch aơ, nu^h âk năm deh bâh Việt Nam le\ hao yơ lah rnoh rnoh nu^h rêh ngăch dăng mô âk. Rnoh nu^h âk năm deh geh nău ji âk. Yor ne\, nău kơl gay ma an nu^h âk năm deh rêh ueh n’hanh rêh dăng dôl lah nău an geh mât ua\nh.

            T^ng rnoh kơp bâh Tổng cục dân số kế hoạch hoá gia đình, bôl ma nu^h âk năm deh bâh nu^h Việt Nam âk yơn nău kop ji âk đo\ng. râng geh du hê nu^h âk năm deh geh ntưp 3 nău ji n‘hanh geh tâm rdâng đah nău ji âk tâm săk. Tâm ne\, le\ geh rgâl bâh nău tâm ntưp tât ăp nău ji mô tâm ntưp, ăp nău ji hô n’hanh ăp nău ji mhe kơt lah ung thư, mpeh nău m^n…Prăk mât săm nău ji an du hê nu^h âk năm deh way âk rlău 7-8 tơ\ đah rnoh prăk săm an du hê oh kon se. năm lơ ma âk, nău ji lơ ma âk, mô lah rnoh nar gu\ b^ch ji lơ ma âk đo\ng. tâm rnoh nu^h âk năm deh dôl mâp âk nău jêr jo\t đah ăp nău kan ăp nar, geh rlău 90% nu^h an geh kơl. Kơt wa Trần Mạnh Thục ta Nam Định lah du nău nt^t. rêh nsum đah nău ji bâh rlău 10 năm aơ, prăk khay rlu ranh đê| bâh wa Thục knung ntêm an nău rvăt dak si săm ji. Wa Trần Mạnh Thục an g^t:

            “Geh âk nău mpơl saơ mô ueh săk, ji ta ndul, ji ta ntơh. Tâm 4-5 khay gâp hăn khám du tơ\. Way lah gâp hăn ta ngih dak si n’gor, nkuăl. Ua\nh nsum lah âk nău ji ngăn, ngăn lah trong proch, play nuih, klơm, leh nđâp ma nting gu^h, geh nău ji đo\ng. ji âk tơ\ jêr gu\ đo\ng yơn lah geh nău mât rong bâh kon său, oh nô tâm rnăk vâl jêng nău ngêt song, rlu rlău, hăn nsong gâp njrăng jêng lah mô ir geh nău ji”.

            Việt Nam a[aơ geh rlău 10 rkeh nu^h âk năm deh, geh tât 11% le\ rnoh [on lan, tâm ne\ geh rlău 2 rkeh nu^h rlău 80 năm deh. Râng geh nău rêh 73 năm deh yơn năm rêh săk dăng kanu\ng 64 năm deh. Việt Nam lah dak geh rnoh nu^h âk năm deh âk bôk năp ta lam ntur neh. Rlău 65% nu^h âk năm deh rêh ta nkual njônh ngai, lah [on lank an lo\ mir n’hanh pah kan tuch tăm. Tâm rnôk ne\, nău mât đăp mpăn rêh jêng ê ho\ geh đăp mpăn t^ng nău u\ch bâh nu^h âk năm deh, ê ho\ geh nău mât chăm jo\ jong an nu^h âk năm deh. T^ng nău mbơh wa Lê Ngọc Trọng, tă kan groi kruanh n’gâng kan dak si, kruanh Hội nai dak si rnăk vâl Việt Nam , an geh n’hao nău mât chăm săk soan, rgum ta nău mât ua\nh nău ji hô bâh nu^h âk năm deh. Ngăn lah n’hao nău kan bâh nai dak si rnăk vâl, nt^m đă, kơl an rgâl nău rêh n’hanh njrăng nău ji, ntrôl nău săk dăng an nu^h âk năm deh n’hanh geh nău kan ueh…Wa Lê Ngọc Trọng an lah:

            “ Đah nău mât ua\nh nău ji nu^h âk năm deh geh ntưp âk nău ji jêng nău mât chăm ta jay lah du\t khlăy, nău kan ngih dak si xã lah du\t khlăy. An geh mât ua\nh ntuh kơl ndơ dak si to\ng săk soan mât chăm an nu^h âk năm deh lah êng n’hanh nu^h [on lan lah nsum tât rnăk vâl n’hanh ntu\k rêh jêng”.

            Giáo sư-tiến sĩ Phạm Thắng, giám đốc ngih dak si Lão Khoa Trung ương le\ nsum nău m^n aơ đo\ng. a[aơ, le\ rngôch ăp nu^h âk năm deh rêh ta ntu\k rêh jêng. yor ne, nău tơm khlăy lah n’hao nău ueh n’gâng kan dak sit a ntu\k. ntrong kan nsum bâh lam ntur neh lah nsrôih mât nu^h ranh ta rnăk vâl, ntu\k rêh jêng lơ jo\ lơ ma ueh mô di lah lăp săm ta ngih dak si. Gay ma dơi [ư nău ne\, an geh hun hao trong kan dak sit a ntu\k. giáo sư-tiến sĩ Phạm Thắng mbơh rblang, ntơm nơh, rnôk rnoh nu^h mom, ntu\k kan dak si le\ doh rklaih nău du\t têh bâh neh dak, ne\ lah chuh dak si n’gang njrăng nău ji, deh đê| kon ta rnăk vâl, mât chăm ăp nău ji ndal ta bu ur, kon se. yơn a[aơ nu^h mât chăm bâh n’gâng kan dak si le\ rgâl, ne lah nu^h ranh. Yor ne\, nău kan tơm bâh n’gâng kan dak si lah mât njrăng ăp nău ji hô, du\t âk nău ji hô bâh nu^h ranh. Nău kan nai dak si rnăk vâl ta dak he ntơm mhe pah kan, yơn tâm let năp an geh hun hao dăng nău kan aơ. Giáo sư-tiến sĩ Phạm Thắng an g^t:

            “N’gâng kan dak si dôl geh ntrong nt^m mbơh gay ma ndơ\ nău kan mhe, ntru\nh ăp rnoh ua\nh săm ji ta ntu\k kan ba dâng, an khân păng geh ua\nh să ji mơh nu^h dơi săm, bảo hiểm y tế mhâm trok, nău kan mpeh tơm prăk mhâm an tâm di. Ta meng ne\ lah ntrong kan mbơh pă, ndơ\ rgâl bâh nău kan dak si ta ntu\k tât ntui\k kan dak si ba lơ, tât trung ương. Aơ lah nău kan mô di du nar bar nar dơi [ư yơn he dôl t^ng trong kơt ne\ n’hanh gâp m^n aơ lah trong hăn di.

            Nu^h âk năm deh mô dơn lah ntu\k knơm nău m^n an kon său ma hôm nha lah ăp nu^h geh tă g^t âk nău kan, nău blău, mbra geh ntop kan âk an ntu\k rêh jêng. yor kơt ne\, nău rgum tât râng bâh ăp ntu\k rêh jêng gay ma n’hao nău kơl mât chăm săk soan an nu^h âk năm deh, tâm rgop đah mât chăm ta rnăk vâl, ta ntu\k rêh jêng, đah mât chăm ta ăp ntu\k kan ngih dak dôl lah nău an geh doh rklaih ngăch, ngăn lah, tâm rnôk dak he dôl geh rnoh nu^h âk năm deh âk ngăch kơt a[aơ.

            Nu^h rblang: Thị Đoắt