VOV4.Mnông: Nkoch tât nau âk bah ntu\k kan tăch ntil tăm tâm năm aơ, wa Hồ Thanh Đàm, nu\ih tăch tơm ntil ta xã Ea Kênh, nkuăl Krông Pách n’gor Dak Lak ân gi\t, bol ma rnoh ntu\k tăch kon ntil hao âk, yơn ăp ntil tơm sa play geh nau săk geh văng sa prêh kơt lah [ơ, sầu riêng ko\ mô to\ng gay ma tăch ơm:‘Năm aơ geh tay ăp n’gor tâm êp nê kơt lah Bình Phước, Gia Lai geh ăp ntil tơm kơt lah tiêu, cao su lôch năm so\k do\ng ri bu lo\ rvăt [ơ, sầu riêng geh rnoh săk rnglay văng sa âk, yor  ri tơm ntil bah Dak Lak năm aơ hô to\ng âk ngăn. N’hanh ăp năm ri geh kon ntil tă bah miền Tây tât, yơn năm aơ ri Miền Tây prăng bri, lăp dak chiăt boh yor ri mô geh tơm. Yor ri bol ma mir kon ntil pơk tăch âk, yơn ăp mir kon ntil tăm mhe ko\ mô to\ng gay ma tăch luh ơm”.

Nau u\ch rvăt kon ntil hao âk, ăp ntu\k ươm ntil ntoh mhe âk kơt lah chă sêt. Yơn bol ma ntu\k têh mô lah jê|, tơm tăm êng mô geh nau nkoch mbơh tu tơm, ntil tăm. Wa Chu Văn Mùi, ta nkuăl têh Ea Kar, nkuăl Ea Kar, nkoch tât nau ntoh âk ntil bah ntu\k tăch kon ntil tăm:‘Ntơm Km5 lăp tât xã Hoà Thắng, ăp ntu\k ko\ geh ntil tơm tăm Ea Kmát. Gâp hăn saơ Viện Ea Kmát ri lăp rvăt ntil tơm, mô gi\t ntă ntu\k ngăn, ntă ntu\k rlăm. Lăp du tơ\, du tơm sầu riêng ri păng tăch 100 rbăn. Lôch nchih săm [u\t, trok prăk ri păng nju\n leo hăn, ntă mir nơm u\ch ri păng mbơh tâm mir nê. Wô brah, ngăn lah saơ geh nau rngot, rhơn rhơn âk ntil, mô gi\t trong mham nkoch”.

               Mô êng ta Dak Lak, ma rnoh tơm tăm lah nau mi\n rvê nsum bah nu\ih [on lan ăp n’gor Tây Nguyên. Nau ngăn lah, tâm âk năm rlau aơ bol ma ntoh âk nau kan cà phê mhe tăm ho\ khi\t, mbo knu\ng geh nkong ma mô geh grăp, cao su mô geh rtăk…[ư nu\ih [on lan khuch khat tata âk tơ\ ngăn. Tâm ăp xã Nhân Đạo, Nghĩa Thắng nkuăl Dak Rlâp, n’gor Dak Nông, âk rnăk vâl ho\ mbăk khuch koh lơi tơm cao su yor mô geh rtăk. Nô Lê Quyết Thắng, ta xã Nghĩa Thắng, ngơi:‘Khân păng lah ntil D4 moh lah, ri nơm ko\ gi\t lah D4 kơt nê dơm, yơn nơm ko\ ê gi\t lah ntil nê jêh aơ tă geh rtăk đo\ng lah mô. Knu\ng geh đah ăp nau tă blau ngăn, kơt lah tă geh nu\ih ho\ hăn kor rtăk cao su ri mư gi\t ntil nê geh rtăk âk mô lah đê\ dơm. Ta ntu\k njêng ntil ân gi\t nê lah ntil geh âk rtăk ngăn, yơn jêh aơ tât năm kor ri ko\ ê gi\t ngăn lah tơm cao su lah ntil nê ngăn ơm”.

                   Lah nu\ih tă mâp nau khuch rnôk do\ng ntil mbo mô geh grăp tăm 3 khay ma mô geh grăp, nô Phạm Văn Đưởng ta xã Ea Pô, nkuăl Chư Jút, n’gor Dak Nông, ngơi:‘Kônh wa [on lan u\ch tal bôk năp lah Ngih dak mât nkân lơn ăp ntu\k tăch ntil ân tâm di n’hêl, đăp mpăn to\ng ntil ân nau geh văng sa âk, ma rnoh tăch ri gay thuk. Tal bar đo\ng lah đă Chính phủ mi\n rđau kan mhâm [ư nau tăch bah apư ntil ndơ do\ng, tơm tăm ân geh rnoh tăch thuk tâm di ân kônh wa [on lan bah oi do\ng âk prăk gay ma ntuh kơl.

                      Bah năp nau tât khuch, yor âk ntil, âk ntu\k tăch kon ntil tăm, đah kônh wa rnoi mpôl đê|, nau săch ntil ân ueh, ân geh âk play ri lơn ma jêr. Kơt rnăk nô Y’Xuyên, rnoi Bunong, xã Nâm N’dir, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông, bol ma geh tât 5ha neh, yơn nau săk geh mô to\ng sa:

                    Tâm nau tuch tăm, ntil tơm tăm lah nau kan khlay ngăn, geh tât nau jêng bah jâng văng sa. Nu\ih [on lan u\ch Ngih dak mât ân n’hêl nâp  nau kan tăch ntil tơm tăm, mpa rong, [ư nchâp đă nau kan bah ntu\k kan nkra ntil, đăp mpăn ntil tơm tăm ueh, kơl an kônh wa n’hao săk geh tuch tăm.

Ndâk njêng jâng văng sa geh mhe, nâp nâl, [ư âk nau ntul rlong, nê lah nkô| nau ma ăp n’gor Tây Nguyên dôl r[o\ng tât, ngăn lah đah nau săk jêng văng sa bôk năp, kơt lah njêng ntil tơm sa play n’hanh tơm jo\ năm. Kan aơ knu\ng geh [ư rnôk ăp gưl kan n’gâng kan geh mât nkân ngăn ntu\k tăch kon nti tăm dôl geh geh ntoh luh âk kơt a[aơ./.

                                                                                 Nu\ih răk rblang: H’Thi