VOV4.M’nông: Tâm bôk rơh r[u\n tal 9, pơh rlau aơ, Quốc hội đo\ng âk nar gay ma djăt rmôt kan mêt n’ôi ndrel tâm nchră mbơh nau tă geh abh nau mêt uănh “Nau [ư nau kơl an, pháp luật mpeh nau njrăng, rdâng lơh n’gô| kon se”. Mbơh kloh ăp nau ê dơi bah nau kan njrăng rdâng nau lơh khch kon se, rnôk tâm ăp nar geh 7 kon se geh ndjơh, du năm geh 38 kon se geh bu nkhi\t, 133 kon se geh sôt rmanh ndrel 1.286 kon se geh bu n’gô|…Ti\ng ăp ntoh măt, aơ lah ăp rnoh geh nau nkah njrăng ma nau khuch ngăn lah nau mô geh nau mât njrăng jăp.

Nau mbơh bah rmôt kan mêt uănh ân saơ, ntơm bah khay 1/2015 tât 6/2019, geh 8.400 kon se geh bu ndjơh geh saơ, rklaih, đah 8.700 kon se geh nau khuch. Êng nê, hôm rnoh âk ngăn kon se hăn pah kan mô tâm di nau ntru\nh bah pháp luật, kon se geh bu nclơi ndrel kon se gu\ sai ơm.

Ta nar r[u\n, Wa Tăng Thị Ngọc Mai, rmôt kan n’gor Trà Vinh, ntoh măt Phạm Văn Hoà, rmôt kan Đồng tháp mbơh âk nau bu lơh, ndjơh kon se mô lah tâm rnăk vâl ndrel ngih săm [u\t. Mbơh mpeh ăp nau hôm “trôm ngo” tâm nau kan njrăng rdâng nau lơh ndjơh kon se rnôk ma dui nar geh 7 kon se bu ndơh, ntoh măt Phạm Văn Hoà lah rjăp, tâm nau ngăn ri âk ngăn hôm kon se geh bu ndjơh ma ê geh saơ ngăn:

‘Ngăn lah nau lơh tâm rnăk vâl, ntoh tă bah ăp nu\ih băl mpôl, lơh khuch tât săk jăn, nuih n’hâm ân kon se. Nau kan mêt n’ôi, nau kơp ê geh to\ng, nau aơ nkoch mbơh âk ngăn ma e egeh nau tâm di le\ rnoh kon se geh bu lơh ndrel nau kan bah ăp n’gâng kan, ăp gưl mpeh nau mât, kơl an kon se mô geh uănh kơl tâm di. Nu\igh geh bu lơh ri geh âk ntil, geh nau kan, geh năm êng êng, âk nu\ih geh nau tâm boh băl mpôl, nu\ih tâm dăch, nu\ih mơng ma kon se geh tâm dâng 90% geh nu\ih lah nau nti\m nti cán bộ, công chức, viên chức, bu ranh”.

Tâm ban đah nau mi\n aơ, wa Nguyễn Ngọc Phương, rmôt tă bah n’gor Quảng Bình mbơh nkoch nau mô to\ng bah du ntrong kan mât njrăng săk nâp:

 ‘Nau geh rngot ngăn lah jo\ jp\ tâm [on lan lo\ geh saơ ăp nau kan kơt lah nu\ih mât rong, nau nti\m nti lơh khuch kon se đah ăp nau kan du\t n’hâm krit klach ndrel geh âk năm khay mơ geh saơ. Ăp nau kan nê ntoh nau mô ueh, nau jêr tama nau kan lơh khuch kon se. Ăp kon se bôl ma nsôih rdâng, bol ma nsôih jă kơl, phong lah yơn lah jêh nê hôm mô to\ng du nau kan mât săk nâp. Nau aơ [ư ân nơm mô dơi geh nau mô ntôn hôm geh du\m âk kon se dôl geh jă kơl ma mô geh plơng kơl? Ndri geh du\m âk nu\ih mhi\k dôl lo\ ma [ư tih pháp luật ê geh nau to\ng mhe nau nkri lah?

Nkoch mbơh ăp nkô|, ăp ntoh măt ân lah, nau khuch bah nau êng bah jâng văng sa, nau jur khuch mpeh nuih n’hâm nau rêh kon nu\ih tâm [on lan, nau kan ngêt sak ir ndrănh, [iêr, ndơ khuch ê geh rdâng ngăn, phim nkoch mbơh nau tâm lơh, ăp nau mbơh mô ueh tâm mạng xã hội, Internet hôm âk….khuch ngăn tât nau rêh kon se. Wa Hoàng Thị Hoa, rmôt kan bah n’gor Bắc Giang, ntoh măt Nguyễn Thị Thuỷ, ntoh măt bah n’gor Bắc Kạn ndrel âk ntogh măt lah rjăp: Internet, mạng xã hội leo tât âk nau ueh, nau gi\t mhe, nau uih tâm nuih n’hâm, ngăn lah đah kon se tâm nkuăl jru, nkuăl ngai, yơn ăp nau khuch bah păng dôl ma ndơ\ luh âk nau mô ueh ân kon se. Wa Nguyễn Thị Thuỳ mbơh:

‘Du nar ri geh rlau 720 kon se geh nau lơh khuch geh ndơ\ klơ mạng, đah ăp rup nkoch êng êng. Nau ân saơ, lah 4 kon se geh mêt uănh ri geh du hê kon se mbơh lah tă geh nau rngot rnôk do\ng mạng xã hội, 1/3 rnoh kon se ân gi\t tă bah nu\ih geh bu nkri tâm mạng ndrel kon se bu ur ri geh bu nkri âk lơn kon se bu klô. Tal bar, mpeh nau tih, bah nau mi\n ân saơ, đah trong công nghệ mạng ê geh nau mâp do\ng ma kon se ndrel nau khuch ân kon se ri âk nơih kơt rnôk aơ. Nua ma ăp nu\ih aơ vay do\ng lah ndâk ăp ntu\k nkoch mbơh nau mô geh ngăn, ndâk mô rang ăp trang web, ăp nau tâm nchră tâm mạng gay ma joi kon se”.

Ăp ntoh măt ân lah, tâm lvang năm 2015-2029, ho\ ntru\nh 83 nau ntru\nh pháp luật geh tât nau njrăng, rdâng nau lơh khuch kon se. Tâm nê, geh 18 luật, 30 nau ntru\nh , nau rđau, nau mbơh bah Chính phủ ndrel Thủ tướng ndrel âk nau ntru\nh bah n’gor. Tâm ăp nau ntru\nh ko\ mbơh kloh mpeh nau njrăng, rdâng nau lơh ndjơh kon se. Yơn lah, tâm dak ê geh kloh ngăn mpeh nau ntoh ăp to\ng tâm du bôk nau kan nchrăp kan đah nau kan, nau [ư nau njrăng, rdâng lơh khuch kon se. Wa Nguyễn Văn Hiển, rmôt kan tă bah n’gor Lâm Đồng đă:

‘ Gâp ân lah, N’gâng kan Lao động ân geh tâm grop nsum đah ntu\k kan n’gâng kan bah Chính phủ, ân geh nau mêt uănh ân geh khoa học, ăp ntil mpeh nau kơp to\ng ăp rnoh kon se geh bu lơh khuch tâm rơh rlau aơ. Geh n’ăp kon se geh bu ndjơh đah nau đă pah kan jâk, bu n’gô|, tăch rgâl mô lah bu nchlơi êng ndrel ăp nau [ư lơh khuch êng êng kơt nau ntru\nh bah Luật kon se. Aơ lah nau nsing khlay gay mbơh nau kan lơh khuch kon se tâm ăp năm ba kơi ko\ kơt lah nau kơl an nau ndâk ntrong kan tâm rơh tât. Nkre tâm nau mbiơh bah nau nchrăp ntru\nh Quốc hội ân leo luh ăp nkô| nau tâm di ngăn tâm nau n’huch rnoh kan ndrel kon se geh bu ndjơh trâm lvang 5-10 năm tât, ndrel đah ăp nau kan ndrel nau pă nau kan n’hêl ân ăp ntu\k kan geh tât”.

Âk nau rgop đă ntru\t dăng nau rgâl mhe nau mbơh, nau nkoch trêng, nti\m mbơh, nti\m nti luật mât, chăm ndrel nti\m kon se. Đah ngih săm [u\t ân geh do\ng âk nar, khay ân tâm di ngăn gay ma nkoch trêng, nti\m mbơh, ngăn lah nau blau mpeh nau njrăng, rdâng lah geh ndjơh khuch. Đah rnăk vâl ân geh mbơh nti\m ân kon nơm blau njrăn bah năp nau ăp nu\ih mra u\ch [ư ndjơh kon se, lah geh nau tih ri ân geh n’hao nau kơl an, nti\m mbơh, mô ndjơh kon se. Nkre lah, n’hao nau tam tâm nau kan mêt uănh, mhal dôih phung lơh khuch kon se./.

Nu^h rblang: H’Thi