VOV4.M’nông - A[aơ dôl lah rnôk rgâl yan đah nău rgâl trôk nar ding nar duh r’ôl, nđik tâm măng n’hanh ôi ơm, ntop đah n’^t hu\ch mbrơi, duh jêng dơh ntưp ji trong nsôr n’hâm ngăn lah nu\ih ranh n’hanh kon se jêt. Rlău ma ne\, aơ lah rnôk kon se tât ngih sam [u\t jêng du\t dơh ntưp ji âk lơn.

Môr ji trong nsôr n’hâm ta kon se dơi mâp wa\r năm yơn rnôk rgâl yan, ngăn lah yan mih, bri nđik ri kon se dơh ntưp nău ji lơn. Nkô| trăch “N’hâm soan đah nău rêh” nar aơ, tâm nchră mpeh trong njrăng n’gang ji trong nsôr n’hâm rnôk tât yan an kon se.

Nău ji bah trong nsôr n’hâm bah kon se mâp âk ngăn tâm rnôk rgâl yan lah ji VA, môr khai dơ\, môr ji muh, mblông dơ\, ji xoang… aơ lah ăp nău ji dơi geh ngăch yơn lah mbrơi đo\ng, ăp rnôk trôk nar rgâl yan lah nău ji ntoh dil. Môr ji trong nsôr n’hâm lah mô săm bah, du\t âk geh rgâl jêng ji trong nsôr n’hâm bahdâng (ji phế quản, ji klơm soh), lơn lah ji phế quản, klơm soh hao ngăch.

Kon se ji trong nsôr n’hâm duh, siăk, hor dak muh, ji đeh. Duh nklăp duh đêt mô lah duh hô 39-40 độ C, duh rnôk hao rnôk hu\ch yơn lah duh na nao, du đêt nu\ih geh rhoăt jâng ty, lơn lah kon se bah dâng 5 năm deh. Bôl ndr^, geh du đêt kon se ji trong nsôr n’hâm hô yơn mô duh mô lah duh mô hô, ngăn lah kon se brêt rgăy. Nkre geh duh lah kon se siăk, mô hăk b^ch, nhim hô. Du đêt nu\ih kon se ji trong nsôr n’hâm nkre geh jêr nsôr. Lah knu\ng ji trong n’hâm ri kon se knu\ng jêr nsôr yor chăt muh yơn ji trong n’hâm bah dâng, jêr nsôr n’hâm lah yor phế quản môr mô lah phế quản nkre geh môr nkre rhăt (ji phế quản rhoăt hôm kuăl lah hen phế quản). Mơl bah nău jêr nsôr n’hâm lah chăng ta yoi, sung trôm muh, nduh nting ntang ntâh mô lah nduh ăp trong nting rpăi n’hanh mô ueh n’hâm nsôr n’hanh rnoh tơ\ nsôr.

Âk kon se ji trong nsôr n’hâm nu\ih đêt knu\ng 2-3 nar lah bah êng bôl mô do\ng kháng sinh, yor le\ rngôch tă bah kaman [ư. Ân njrăng lah rnôk kon se geh ji trong n’hâm, nu\ih me bơ\ uănh mât na nao n’hanh uănh nđôi nu nău săk jăn bah kon se. yor, nău ji dơi geh nău jêr, bah n’gơih jêng tât mbăn tâm đêt nar.

Ân m’hâm [ư rnôk kon se geh ji trong nsôr n’hâm ?

Rnôk kon se ji trong nsôr n’hâm geh ăp nău ntoh kơt siăk, ji đeh, hor muh yơn mô geh duh mô lah duh đêt, ân uănh nđôi rjăp ta rnăk wâl n’hanh mô do\ng kháng sinh n’hanh dak si bah duh. Lah kon se siăk âk, ji o\k, duh rlău 38 độ C n’hanh đê| đo\ng lah jêr nsôr n’hâm ri ân ngăch an kon se tât ngih dak si dăch ngăn gay dơi khám ji n’hanh săm ơm gay rchăng n’gang kon se geh ji klơm soh hao ngăch.

Tâm rnôk mô ho\ năn ndơ\ kon se hăn khăm, lah kon se duh rlău38 độ C mô an nsoh âk kho ao, an kon se ma ân nsoh kho ao têh, aih gay dơh luh bah duh. Ân ju\t an kon se đah ndơ do\ng bok trăm tâm dak duh hôr hôr, ju\t ta ndăl kleng, păk ngoăk, kah quang (2-3 mông ju\t du tơ\) mô lah ntah bok mpê| ta ndal kleng, mô do\ng dak lu\ nđik mô lah dak nđik gay [ư bah duh an kon se, yor nê, dak nđik mbra [ư nking bah duh ta kon se, kon se mbra duh hô lơn, klach lơn.

Rchăng n’gang ji trong nsôr n’hâm an kon se.

Gay rchăng n’gang ji trong nsôr n’hâm rnôk rgâl yan an kon se ân uănh tât bah ăp nău ngêt sa, n’gut nsoh, rnôk pâl n’hanh n’ăp rnôk kon se b^ch. Mô an kon se ngêt ăp ntil ndơ sa le\ nđik, ngăn lah ngêt dak nđik. Rnôk trôk nđik ân nsoh kho ao an kon se n’ăp rnôk gu\ tâm jay. Hăn trong (hăn pâl, hăn nti) ân nsoh răm, geh môp răm, bok wa\n nko, bok put muh, ndrôm ty, su set. An u\m dak duh an kon se, u\m tâm jay mô sial, jêh u\m an ju\t ngăch n’hanh nsoh kho ao an kon se. Mô an sial lăp tâm jrô nti, jrô b^ch n’hanh jrô kon se pâl.

Kon se rnôk b^ch way njô|l jâng nah lêng lang, nu\ih têh ân uănh tât ntăk an kon se, lah mô, kon se mbra ji trong nsôr n’hâm yor nđik.

Ăp nar ân nt^m an kon se tho sêk ngăn lah ăp kon se têh, ân rsung mbung đah dak bôh sinh lý nkh^t kaman. Ân kon se sa to\ng ăp ntil ndơ, rlău ma ne\ an kon se sa ntop play dô gay to\ng ăp vi chất ân ngăch dăng rcho\l ăp ntil ndơ ntưp kamun kaman.

            Nu\ih rblang Y Sưng Phê Ja