Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl. Nkô| trăch bah phung hên mbơh tât kônh wa n’hanh băl mpôl ăp nau mbơh nsum mpeh nau kan ndâk njêng [on văn hoá n’hâm soan dôl geh ntru\nh âk tâm lam dak. Jêh aơ, phung hên mra geh nau tâm nchră đah wa Niê Bích Đào-Groi kruanh Hội nông dân n’gor Gia Lai mpeh ăp nau săk geh bah nau kan tâm n’gor, ngăn lah tâm nkuăl jru, nkuăl ngai, nkual [on lan rnoi mpôl đê|. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl kâp djăt.

Ơi kônh wa n’hanh le\ băl mpôl !  Năm 2003, pe n’gâng kan dak si, N’gâng kan thông tin truyền thông n’hanh Uỷ ban mặt trận Tổ quốc Việt Nam le\ ndrel ký ton bôk nău kan tâm rgop ntrôl dăng mât uănh n’hanh mât njrăng n’hâm soan nu\ih [on lan tâm trong kan lam [on lan tâm rnglăp ndâk njêng nău rêh văn hoá, kuăl lah trong kan ndâk njêng [on văn hoá n’hâm soan ngăch prăl. Rlău 10 năm mbơh [ư, ăp nău le\ dơi [ư tâm nău ndâk njêng trong leo [on văn hoá n’hâm soan dôl an saơ du trong hăn na nê|, trong g^t tât le\ rngôch mpeh trong kan mât uănh n’hanh mât njrăng n’hâm soan nu\ih [on lan. Ăp nău [ư bah trong kan le\ rgop khlay tâm nău [ư t^ng ueh Nghị quyết mrô 46-NQ/TW nar 23/2/2005 bah N’gâng kan Chính trị mpeh n’hao ueh n’hâm soan nu\ih [on lan tâm nu nău mhe. Nkô| trăch “N’hâm soan đah nău rêh” bah bôk nău ntuh ngơi rnoi đêt (VOV4), Rađiô nău ngơi Việt Nam nar aơ mbra nkoch săk rnglay trong kan aơ. Bah kơi aơ lah nkô| nău na nê|.

Năm 2003, Pe n’gâng kan dak si, N’gâng kan Thông tin Truyền thông n’hanh Uỷ ban mặt trận Tổ quốc Việt Nam le\ rlong [ư ntrong kan [on lan văn hoá n’hâm soan ta 6 n’gor, nkual [on têh. Tât năm 2005, nău nchrăp [ư pơk hvi rlong [ư ta ta 12 n’gor. Tât a[aơ, ăp n’gor nkual [on têh ta lam dak le\ dơi nt^m n’hanh mbơh [ư t^ng ntrong kan. Bôk năp, trong leo lor le\ wa\ch rgum geh âk nu\ih uănh m^n r[o\ng t^ng ăp gưl, n’gâng kan, nsum mpôl, tâm di nău u\ch n’hanh nău mpo\ng bah nu\ih [on lan. Âk n’gor, nkual [on têh ta lam dak le\ nsrôih [ư ndâk njêng ntrong kan n’hanh ndâk njêng ban nt^m rđau mbơh [ư. Trong kan [on văn hoá n’hâm soan le\ dơi dơn nău uănh m^n n’hanh tâm rgop đah ăp trong kan bah ăp gưl, nău kan, nsum mpôl kơt: Hội liên hiệp bu ur, Hội Nông dân, Hội druh ndăm Việt Nam, Hội nu\ih âk năm deh… âk ntrong kan tâm rgop [ư dơi mât ueh, pơk hui, le\ rgo\ jă geh tât râng du\t n’hâm bah ăp gưl, n’gâng kan n’hanh nsum mpôl [on lan kơt ntrong kan Câu lạc bộ “{on lan pah kan lo\ mir văn hoá n’hâm soan”, ntrong kan “Druh ndăm rêh ngăch dăng, rêh ueh ndâk njêng {on văn hoá n’hâm soan ngăch dăng”, ntrong kan “N’hao ueh n’hâm soan an nu\ih âk năm deh” ntrong kan “{on lan đăp mpăn rchăng n’gang rmoh rmanh sôt săk”…

Âk ntu\k le\ geh ăp rnoh ndơ [ư n’hâm soan tâm ndôp [ư ta ăp bôk nău lan mât njrăng n’hanh mât uănh săk soan nu\ih [on lan đah ăp bôk nău kan hun hao wa\ng sa, rêh jêng kon nu\ih, bôk nău kan ju\t n’hu\ch ji ngot, ach o bah [on lan…. Ăp bôk nău kan nău r[o\ng dak si lam dak kơt: Bôk nău kan răk kloh ueh ndơ ngêt sa, chuh dak si pơk hvi, rchăng n’gang brêt têh kon se, rchăng n’gang pu\k tu\l ko, mât njrăng n’hâm soan bru\t ndrăng tâm [on lan… le\ tâm ndôp, ndâk njêng n’hanh mbơh [ư trong nchrăp kơl [ư t^ng ăp rnoh ndơ [ư n’hâm soan ngăch prăl, nkre, tâm pă prăk ndâk njêng ntrong kan nt^m rđau ntu\k, krêp dêh đah rnoh ntil ndơ [ư bah [on văn hoá n’hâm soan ueh lăng. Ntrong kan [on văn hoá n’hâm soan ueh lăng lah du trong hăn mhe tâm nău kan mât uănh, njrăng n’gang n’hâm soan nu\ih [on lan.

Ntrong kan dơi ndâk njêng n’hanh hun hao t^ng tâm ăp nău dơi geh bah ăp ntrong leo ntu\k [ư n’hâm soan an ăp jay le\ dơi rdâk njêng lôch ueh bah năp ne\. Đah bôk nău [ư na nê| trong kan lah nău tâm rgop ăp ngih pah kan geh tât nău kan ndrel, bôl t^ng gưl [ư, nau kan n’hanh nău dơi bah nơm ăp ntu\k kan mbra dơn ăp nău kan êng êng.

{on văn hoá n’hâm soan ueh lăng lah du trong g^t le\ rngôch trong kan mât uănh, njrăng n’hanh n’hao ueh ngăch prăl n’hâm soan [on lan. Nău luh bah trong kan gay rgop n’hao nău wât n’hanh nău kan bah ăp gưl, ăp n’gâng kan n’hanh le\ rngôch kon nu\ih mpeh ntrôl dăng mât uănh n’hanh njrăng n’gang ueh n’hâm soan nu\ih [on lan; rgo\ jă [on lan râng ăp nău kan mât uănh n’hanh njrăng n’gang n’hâm soan, rgâl ntu\k ntô gu\ rêh, bah ir nuh srê; ndâk njêng rnăk wâl văn hoá, [on văn hoá, nkual [on têh văn hoá n’hanh nkual [on lan gu\ rgâl hao ngăch dơi geh ăp rnoh ntil ndơ [ư mpeh mât uănh n’hanh njrăng n’gang n’hâm soan bah n’gâng kan dak si, rgop ndâk njêng nău rêh văn hoá, nău rêh kloh ueh. Đah trong nchrăp [ư na nê|, ntop âk trong [ư kơt nkoch trêng jru hvi tâm [on lan, ôp mbơh khám săm du đêt ji way mâp, mât ueh trong kan uănh n’ôi răk nkual [on lan gu\ âm, ntru\t đă nu\ih [on lan mpeh njrăng du đêt nău kop srê.

Trong r[o\ng bah bôk nău kan n’hao an nu\ih [on lan g^t wât mpeh ăp rnoh ntil ndơ [ư n’hâm soan bah rnăk wâl, tổ dân phố, nkual [on lan gu\, [on ngăch prăl dăch dêh đah ndâk njêng rnăk wâl văn hoá, tổ dân phố, nkual [on lan văn hoá, [on văn hoá. Dơi an lah aơ bôk nău kan tâm rgop [ư na nê| du\t têh, dơi [ư ta ntu\k treh hvi tâm ne\ N’gâng kan dak si [ư tơm nt^m rđau, le\ nta an âk nău rgâl ueh tâm trong kan mât uănh, njrăng n’gang n’hâm soan bah nu\ih [on lan, ngăn lah le\ rngôch nu\ih [on lan ta thôn [on.

N’gâng kan dak si lah ntu\k rnâng kan kâp uănh, ndâk njêng trong nchrăp na nê| an ăp nău [ư bah trong kan. Ăp ntu\k kan mpeh tâm n’gâng kan ta ăp [on lan geh nău kan tâm rgop đah ăp ntu\k kan geh tât nău kan mbơh [ư nău kan nkre dơn uănh [ư le\ nău kan mpeh trong kan way kan mpeh n’hâm soan n’hanh đăp mpăn pah kan.

Ăp rnoh ntil ndơ [ư n’hâm soan bah trong kan geh lam le\ rngôch, geh âk rnoh n’hâm soan. Dơi kơp tât ăp rnoh ntil ndơ [ư mpeh n’hâm soan đah rnăk wâl văn hoá, rnăk wâl ngăch prăl kơt: Mô an ntưp du đêt nău ji tâm tưp [ư srê way mâp; ndơ\ kon se hăn chuh dak si tong ăp ntil văc xin njrăng n’gang ji t^ng nău ntru\nh; mô geh nu\ih kh^h ndơ ngêt sa n’hanh mô geh kon se brêt têh; geh tong 3 bôk nău kan răk đăp mpăn kloh ueh (jay ăch chrach, jay u\m tuh, dak kloh ueh); bu ur bu\n hăn khám bu\n đêt ngăn 3 tơ\ tâm rnôk bu\n, chuh dak si uốn ván tong ăp ding; ăp nu\ih tâm rnăk wâl t^ng nău rêh ueh lăng, m^n uănh tiăr nti thể dục thể thao, mô mơng ngêt ndranh, mô do\ng ma tuý, mô ju\m hât; geh ăp trong đăp mpăn  ta rnăk wâl.

Ăp rnoh ntil [ư mpeh n’hâm soan đah nkual [on têh văn hoá, nkual [on lan gu\ rgâl hao kơt: mô geh nuh srê ta ntu\k; n’hu\ch đêt ngăn 10% rnoh ntưp n’hanh kh^t du đêt ji tâm tưp [ư srê way mâp nkôp đah năm bah năp; đăp mpăn đêt ngăn 95% kon se bah dâng 1 năm dơi chuh dak si tong ăp t^ng di nău ntru\nh; mô an geh ăp nău kh^h ndơ ngêt sa geh rlău 30 nu\ih ntưp/ tơ\; hu\ch ăp năm 1,5% rnoh brêt têh ta kon se bah dâng 5 năm deh; đêt ngăn 90% rnoh rnăk do\ng dak kloh ueh n’hanh geh jay u\m tuh; 80% rnoh rnăk geh jay ăch chrach kloh ueh; 100% bu ur bu\n dơi khám bu\n đêt ngăn du tơ\, tâm ne\ geh rlău 85% dơi khám bu\n 3 tơ\ let lơ tâm rnôk bu\n; hu\ch 10% ăp tơ\ rmanh sôt săk nkôp đah năm bah năp; geh trong ntrong leo thể dục, thể thao tiăr nti ngăch prăl n’hâm soan./.

Ndâk njêng [on lan văn hoá mpeh n’hâm soan ta Gia lai ho\ geh ntru\nh bah di|ng jo\ hah wa?

Bah năp nơh, Rmôt pah kan lo\ mir Viêt Nam geh nau rgop kan đah N’gâng kan dak si mpeh nau kan ndâk ăp [on văn hoá mpeh n’hâm soan bah nu\ih [on lan. Đah ntrong kan bah nu\ih [on lan pah kan lo\ mir n’gor, phung hên nsing tâm săm [u\t ntru\nh bah Trung ương ndơ\ ân ăp nkuăl, nkuăl [on têh [ư nau ndâk njêng [on văn hoá n’hâm soan. Tât a[aơ ho\ geh ntru\nh nklăp 7,8 năm hôm.

Jêh 7-8 năm rlau aơ ri nau săk geh bah nau kan [on văn hoá n’hâm soan mhâm geh wa, ngăn lah đah nkual [on lan rnoi mpôl đê| ri mhâm geh?

Jêh 7-8 năm ndâk njêng [on văn hoá n’hâm soan tâm nkuăl [on lan ri lah nsum ri kônh wa ho\ gi\t rbăng đo\ng n’hnah ho\ n’hao geh n’hâm soan ko\ kơt lah nau min nau kan. Nkô| nau ngăn bah nau ndâk njêng [on văn hoá n’hâm soan lah nau kan ntu\k ntu, n’hâm soan, ndâk njêng ngih ach chrach rgum nsum tâm [on lan, nkah oh kon ko\ kơt lah nu\ih [on lan rnôk ji kuet ri hăn ngih dak si săm ji, sa si\ng, ngêt dak duh tă gâm ân n’ik n’hanh bi\ch măng ri kât mu\ng rchăng măch kăp ti\ng nau nti\m bah n’gâng kan dak si đah nau rchăng ji kop sâr. Bah âk năm [ư ri n’hâm soan bah nu\ih [on lan ăp rnoi mpôl đê| geh n’hao lơn, kônh wa ho\ gi\t lơn, đê| ji kuet lơn, kon se ri n’hâm soan ko ueh lơn, n’hao nau gi\t rbăng lơn. Nua kan mât chăm n’hâm soan ân kônh wa ko\ geh ueh lơn, yor a[aơ, ntrong kan dak si bah n’gor ho hun hao âk, ho\ geh ăp ntil ndơ nchrăp do\ng gay kơl an ân nau kan khám săm ji bah kônh wa.!

Ơ, dăn lah ueh wa.

Nkô| trăch “N’hâm soan-nau rêh” yor ntu\k kan Rađiô Việt Nam gu\ kan ta Tây Nguyên [ư tât ta aơ dăn njưh. Lah ueh kônh wa ho\ tă djăt dăn tâm mâp tay tâm nau ntuh nar ba kơi.