VOV4.M’nông - Khay 3-5, nău ji duh rtoh dôl lăp ta yan ntoh ntưp, lah rơh du\t dơh ntưp yor trôk duh hô, nkre l’^t, kaman, dơh lăp gu\. Nău duh rtoh ta săk tâm ntưp bâh trong nsôr n’hâm jêng nău njrăng săm du\t jêr. Nkô| trăch “săk soan nău rêh nar aơ, nkoch nău njrăng n’hanh săm duh rtoh ta oh kon se.

Kon se lah nu\ih luh rtoh lơh du\t âk yor săk soan mô dăng. Nău ji aơ ntưp ngăch tă bah trong n’hâm đah siêu vi Varicella Zoster Virus. Knu\ng nu\ih ntưp luh rtoh ngơi, ji đeh (dak muh) mô lah siăk, ăp siêu vi t^ng dak dui, dak muh tre\ n’hanh dơh ntoh jêng srê.

Duh rtoh geh mông trăm ji bah 10 nar tât n’gul khay, âk me bơ\ mô g^t kon se ntưp siêu vi tât rnôk ntơm luh jêng ji, đah nău ji luh rplay dak ta ăp măt, jâng ty n’hanh lam săk. Knu\ng tâm 12-24 mông, rplay dak mbra luh ta lam săk bah kon se, nu\ih hô rplay dak mbra geh rkăl yor geh ndâng.

Geh luh srêt rhên mu\n dak, kon se mbra tăng chiăt, jêr ât, nkre duh đêt, blao sa, hok. Nău [ư me bơ\ rvê lơn lah ntil duh rtoh dơi [ư ăp nău ji, đêt ri bih kaman ntô, khap; hô ri kaman lăp bah mu\n dak lăp tâm mha [ư bih krăi, ji klơm soh, ji rngok, ji trong rngok…, klach tât nău rêh n’hanh n’glơi tay nău ji.

Trong njrăng ji duh rtoh an kon se.

Gay njrăng n’gang, me bơ\ ân n’hao săk soan an kon se đah nău ntop âk ntil vitamin n’hanh khoáng chất khlay, sa âk ntil play âk vitamin C. Tâm yan nuh srê, me bơ\ ân njrăng u\m, rao kloh lam săk kon se đah xa [u nkh^t kaman.

Trong rchăng n’gang tam ji duh rtoh a[aơ lah chuh dak si vaccine rchăng n’gang ji ơm, ngăn lah nchrăp tâm yan nuh srê. Ăp nu\ih way kan dak si an g^t, vaccine tam âk ngăn n’hanh tam jo\ jông, kơl săk kon se dăng soan rcho\l tay kam luh rtoh. Vaccine an rchăng n’gang luh rtoh dơi nt^m gay chuh an kon se bah 12 khay let lơ, n’hao dơi rchăng n’gang ji tât 80-90%. Nklăp 10% hôm [a [ơ lah geh luh rtoh jêh rnôk chuh dak si, yơn ăp nu\ih aơ geh đêt, đêt rplay luh n’hanh way mô geh nău rgâl êng.

Rlău ma ne\, me bơ\ knu\ng ndơ\ me bơ\ chuh ta ăp ntu\k ngih dak si dự phòng n’hanh ntu\k chuh dak le\ dơi pă sam [u\t kơp dơn. Gay đăp mpăn, le\ rngôch mô dơi do\ng ăp ntil dak si vaccine mô g^t tu tơm, ntu\k nkra njêng.

Trong mât uănh.

Ji luh rtoh ơm dơi bah yơn lah mô g^t trong mât uănh n’hanh sam ri mbra jêng tât âk nău jêng ji êng yor luh rtoh [ư jêng ji klơm soh, bih ntưp kaman.

Rnôk kon se geh luh rtoh ân mât uănh mô an ăp dak rdih luh.

Du đêt trong ntưp dơi geh lah he mô njrăng rnôk mâp đah nu\ih ji luh rtoh kơt: ji dơi ntưp bah dak rtoh rnôk rdih, ntưp bah ntô geh sôt môt ok bih bah nu\ih ji. Lơn lah, bu ur bu\n mô geh n’gu ji mbra du\t dơn ntưp an oh bê tă bah rnăn kon.

Rnôk ntơm luh, nu\ih ji dơi saơ duh, ji bôk, ji soan, du đêt nu\ih kon se mô geh nău ji mbơh lor…. Jêh rnôk săk nu\ih ji luh ăp mpơng luh. Aơ lah ăp rplay jêt luh ngăch tâm 12-24 mông, ăp rplay aơ mbra hao jêng ăp mu\n dak, rplay dak.

Ji ntưp tre\ jêng rnôk kon se geh luh rtoh, nău bôk năp ăp me bơ\ ân nkhah êng tay jai tât rnôk bah. Ntop vitamin C, nt’ruh dak si muh 2 tơ\ du nar an kon se. nsoh kho bok rbân, lăp dak rhal n’hanh lơn lah njrăng tât nău đăp mpăn răk kloh ueh ntô an an kon se gay dêr geh nău ji. Mât mpang ty an kon se kloh. Mô an [ư rdih ăp rplay luh rtoh yor rnôk rdih dơh [ư bih kraih n’hanh jêng khap jo\ jông.

Gay njrăng n’gang ji, t^ng nai dak, mô geh trong êng rlău ma chuh dak si rchăng n’gang luh rtoh. Kon se mô ho\ dơi chuh ân chuh dâl n’hanh lơn lah bu ur tâm năm deh kon ân chuh vaccine rchăng n’gang luh rtoh đo\ng.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja