Rnoh khlay cà phê hŭch mbro ăp năm rlău aơ, geh ăp rnôk jŭr dŭt thuk mô lah hao mbro kơt aƀaơ…Yơn lah nơm geh rgâl nău mĭn mât chăm  21.000 rnăk ƀon lan tăm cà phê di rnoh kah uĕh 4C way mât nâp dơi nău geh wăng sa n’hanh trong tăch luh ndơ geh ƀư bah he.

Yuh Mai Thị Nhung (44 năm deh), nuĭh tơm mir cà phê jŏ năm ta thôn 9, xã Ea Tiêu, nkuâl Cư Kuin, n’gor Dak Lak, nkoch, rnăk yuh geh 2ha cà phê. Tơm nơh, rnôk tăm cà phê tĭng nău way ơm, ăp năm nsĭt geh bah mir cà phê mô âk.

Ntơm bah năm 2015, rnôk râng mât chăm tĭng rnoh di 4C (Nkôp nău way nsum an  mpôl tăm cà phê, đah 12 nkôp nău way, 45 rnoh di n’hanh 3 gưl tĭng jăp) dŏng nău gĭt blău mhe, công nghệ mhe gay mât chăm cà phê jŏ jong, tơm ndơ nsĭt geh bah rnăk wâl đăp mpăn  lơn. Lĕ rngôch ndơ geh ƀư dơi doanh nghiệp rvăt đah rnoh âk.

Rnôk râng bôk nău kan, rlău ma nău dơi râng ăp jrô kơi năp nti, dơi râng âk trong ntĭt leo ƀư cà phê jŏ jong. Prăk ntuh kơl mpeh điện, dak tŏ, phân, dak si hŭch âk. Rlău ma nău kơl mât chăm cà phê jŏ jong ri nuĭh ƀon lan hôm tât dơi đah ăp ntil tơm  mhe, geh tay nău tă ơm gĭt sreh tăm tay n’hanh tăm rlŭ tơm tiêu, sầu riêng… nsĭt geh âk tâm  mir cà phê.

Tĭng yuh Nhung ta rnoh neh tăm hvi rlău 2 ha đŏng đah rêng kan dja nsĭt geh nkre hao tay 30 - 40% rđĭl đah ntơm nơh nkre rgâl geh âk ntil ndơ rêh hon nđik uĕh. Hŭch dơi dŭt âk  mbăk anh jâk prăk kaih ntuh kơl tâm mir. Nkre hŭch bah ir n’hôl djơh đŏng.

Đah nău tă ơm gĭt kan mât chăm cà phê, yuh Nhung lah ngoăy tâm  rnoh âk nuĭh tơm mir geh nsing nơm, dơn ƀư kruanh rmôt ƀon lan kan lŏ mir lah 90 nuĭh lăp kan nsum, mât chăm cà phê jŏ jong ta ntŭk. Ntơm bah nău ngăn geh mât chăm nsĭt geh jŏ jong, bu ur tơm mir cà phê dja lah găr ntil ring lam ăp nău nđơr gay ƀon lan ntrôl dăng nău kan tuch tăm, ndrel n’hao nsĭt geh wăng sa ta ƀon tơm he nơm.

Ăp nău mpơl uĕh rnoh hao khlay cà phê kêng dŭt năm, nsĭt geh bah rnăk wâl mbra hao lơn rlău ăp năm. Yuh Nhung rhơn an gĭt:

Ntơm nơh nsĭt geh lĕ ma năm dơn geh bah cà phê nklăp bah 250 – 300 rkeh prăk dơm, yơn jêh aơ nơh dơi rgâl ntil săk geh âk lơn đah gĭt trong tăm rlŭ jêng geh năm nsĭt geh hao 700- 800 rkeh prăk. Nchrăp năm aơ mbra nsĭt geh tât rlău 1 rmen prăk săk geh nha kơt nê đŏng yơn rnoh khlay cà phê dôl hao, năm aơ rnoh khlay hao rlău năm e nơh.

 Râng mât chăm cà phê jŏ jong tĭng rnoh di 4C bah năm 2011, wa Lý Thông Hạ, kruanh rmôt 120 rnăk ta thị trấn Di Linh, nkuâl Di Linh, n’gor Lâm Đồng nkoch: lĕ rngôch rnoh hvi neh ma rmôt dôl mât chăm nklăp 120ha, ăp năm rnoh âk geh cà phê nklăp 800 - 900 tấn.

Ntơm nơh nău poh phân, tŏ dak tĭng nău ŭch bah he nơm dơm yơn rnôk râng bôk nău kan  n’hanh dŏng rêng mât chăm cà phê jŏ jong, ƀon lan hŏ gĭt năl dah rnoh âk, nchih rnoh âk phân, dak si, dak tŏ…gay mô mpŭng lir.  

Bah meng nê, ƀon lan hômn ndăn dŏng ntô cà phê gay ƀư phân bón hữu cơ đŏng. Trong ƀư dja nkre kơl hŭch bah ir roh huach prăk phân poh, nkre mât njrăng ntŭk gŭ rêh. Kơp luh, ăp năm, êng phân poh dơm, rmôt bah wa Lý Thông Hạ hŏ mpêt nkrem nklăp 10 rkeh prăk/ha.

Ntơm nơh ăp tơ̆ tŏ cà phê lah kônh wa tâm pit dak tŏ, bah lơ bât nking ri bah dâng ji ăl jêng tât nău roh đăp mpăn, jêng tâm nuih rkeh tâm ƀon nơm. Aƀaơ kônh wa hŏ gĭt uănh năl dơi rnoh hung jong reh dah âk gay năl rnoh âk dak tŏ dah âk… đah tơm phân ndrung n’gar aƀaơ mô âk, kônh wa dŏng tay ntô cà phê gay ndum phân vi sinh ƀư phân poh gay ndăn dŏng tay.

Tĭng Bộ Nông nghiệp n’hanh Phát triển nông thôn, tât lĕ năm 2023, hŏ geh rlău 21.000 rnăk  tăm cà phê di rnoh kơp kơn cà phê dak bah dih 4C. Tâm nê, rlău 17.000 rnăk nsrôih râng uĕh. Nkre, geh rlău 355.000 tơ̆ nuĭh ƀon lan  dơi năp nti mpeh mât chăm  cà phê jŏ jong tĭng di rnoh 4C, tâm nê rlău 35% tơ̆ râng lah bu ur. ​

Mât chăm cà phê jŏ jong tĭng di rnoh kah uĕh dak bah dih 4C hŏ ntrŭt ntrôl tuch tăm plơ̆ dŏng tay mât chăm cà phê, rƀŏng tât hun hao jŏ jong bah n’gâng kan cà phê tâm ban kơt n’hao săk geh nău rêh bah nsum  mpôl ƀon lan nuĭh tăm cà phê.

Wa Phạm Phú Ngọc, Giám đốc bôk nău kan Nescafé Plan nkual Tây Nguyên, an gĭt: Mât chăm cà phê jŏ jong dôl nsĭt tay ăp nău dơi uĕh mpeh nsĭt geh wăng sa an ƀon  lan kan lŏ  mir, an ntŭk gŭ rêh n’hanh hŭch bah n’hôl djơh. Na nê̆, ăp rnăk dôl mpêt nkrem geh 40 - 60% rnoh âk dak tŏ rđĭl đah ntơm nơh, tâm ban đah mpêt nkrem rnoh âk dak ngêt an 1 rkeh nuĭh/năm; hŭch dơi 20% rnoh âk phân poh, dak si ndrŭng hóa học.

Bôk nău kan dja mô dơn rgâl nău mĭn gĭt êng tâm mât chăm cà phê ma hôm hăn ndrel ăp nar đah tĭng tơm  cà phê, rgâl geh wăng sa ƀon lan kan lŏ mir, n’hao suan dăng tâm rlong cà phê Việt n’hanh mât njrăng ntŭk  gŭ rêh.

Bôk nău kan dja mha êng du đêt lah mô dơn ƀư bar pe năm rnôk lĕ prăk rlu ma ân ƀư jŏ jong. Rnôk ƀư  mô geh rdâk njêng ăp trong ntĭt leo an uănh ntil kơt ta âk n’gor dôl ƀư. Ma mpôl mpôl hên geh rơh gŭ mĭn, ôp uănh lam lĕ rngôch, gay uănh ngăn geh ƀon lan khân păng mât chăm mhâm ƀư. Lôch nê nsing tâm ăp trong ntĭt leo dŭt uĕh gay ƀư mir tâm rđĭl, lôch nê mơ jă ƀon lan êng ƀa ƀă tât ntĭm. He mô nchâp đă ƀon lan yơn ƀon lan khân păng ŭch tĭng ƀư êng.

Tâm bah ri aơ nơh, bôk nău kan Nescafé Plan ta Việt Nam hŏ rgop rgâl săk geh nău rêh bah ƀon lan  kan lŏ mir ta ntŭk, n’hao săk geh n’hanh rnoh khlay găr cà phê Việt Nam. Tât aƀaơ, bôk nău kan rƀŏng tay ndơ̆ n’hao Việt Nam jêng ntŭk tâm rđĭl an cà phê Robusta lam ntŭr neh.