Lễ rửa làng bắt nguồn từ quan niệm: đón may mắn, tiễn rủi ro trong một năm làm ăn sản xuất của người Lô Lô. Cứ 3 năm/lần, người Lô Lô sẽ làm nghi lễ này vào ngày 15/5 hoặc 16/6 âm lịch. 

Dân làng sẽ tập trung họp bàn góp lễ, mời thầy cúng. Thầy cúng sẽ làm lễ từng hộ gia đình, sau đó cả cộng đồng sẽ ra ngã ba gần làng để làm lễ này với hàm ý rửa trôi những điều không may mắn ra khỏi làng.

Theo phong tục, khi cúng xong, 9 ngày sau làng người Lô sẽ cấm khách lạ lui tới.

Tại nhà người Lô Lô ở Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội người dân Lô Lô xóm Sảng Pả A, thị trấn Mèo Vạc, huyện Mèo Vạc, Hà Giang tái hiện nghi lễ rửa làng. Thầy cúng Lò Sỉ Páo chủ trì cuộc lễ. Trước tiên thầy cúng từng gia đình. Mâm cúng đơn giản chỉ gồm hai chén rượu, bát ngô và sừng trâu.

 
Một con dê đực được dắt đến từng nhà khi thầy làm lễ. Người Lô Lô quan niệm: mùi của con dê sẽ xua đuổi được mọi tà ma, điều xui xẻo ra khỏi gia đình. Vì vậy, trong lễ rửa làng bắt buộc phải có dê. 

 
Trên đầu chú dê này được buộc vô số những hình nhân cắt bằng giấy màu, cắm trên những thanh tre nhỏ. Những hình nhân này tượng trưng cho những "ma" xấu. Và chú dê sẽ làm nhiệm vụ đuổi chúng đi.

Ngoài ra, họ còn dùng gà trống trắng buộc những cành đào cùng những sợi dây đỏ thực hiện đuổi "tà".

  
Đặc biệt, trong lễ cúng "rửa làng" sẽ không thiếu ngựa. "Con ngựa" này được tượng trưng bằng mô hình tre dài khoảng 3m. Và xung quanh thân "ngựa" cũng được buộc vô số những hình nhân bằng giấy, hàm ý ngựa sẽ tống tiễn "ma tà" xấu ra khỏi làng.

Cỏ gianh tết treo trên cửa nhà, cỏ dại 3 nhánh án ngữ ngay cửa ra vào, tượng trưng là những "ma" tốt canh gác ngôi nhà, không cho "ma" xấu xâm phạm. Sau khi cúng xong, thầy cúng sẽ rắc ngô khắp ngóc ngách ngôi nhà. Từ nay điềm lành mang đến, điềm dữ mang đi, sự no đủ, thịnh vượng sẽ tràn ngập trong gia đình. 

Sau khi làm lễ cho từng hộ gia đình, thầy cúng cùng bà con dân bản ra ngã ba gần làng tiếp tục làm lễ "rửa làng".

Kết thúc nghi lễ, toàn bộ "ngựa", gà, dê cỏ gianh sẽ được mang đi đến một nơi khuất. Họ đi về hướng mặt trời lặn. Tại đây, "ngựa", hình nhân sẽ được đổ vất đi. Gà, dê sẽ được làm thịt, chế biến và cả làng sẽ ăn tại nơi này. Xong xuôi họ mới trở về làng với tâm thế vui vẻ, vì từ nay mọi xui xẻo đã được mang đi. 

Lâm Thanh/VOV4