Chọn ông già tóc bạc uy tín bắt bếp

Bếp được đặt ở vị trí trung tâm của ngôi nhà sàn. Ông Bùi Văn Nợi, người Mường ở xã Phong Phú, huyện Tân Lạc, Hoàn Bình nói, bếp của người Mường vô cùng đơn giản.
Tại bếp, người Mường đặt 3 hòn đá gọi là hòn nục, chạnh nục, có chiếc kiềng 3 chân đặt bao quanh. "Bếp đấy sau khi dựng nhà thì phải dựng. Có cái khung gỗ, sau đó đắp cái đất lên, cho trấu rải lên trên. Sau khi làm bếp xong, người Mường rang ngô với gạo cho nó nở bung lên, vãi ra, vãi như vãi cho gà ấy, trẻ con sẽ tranh nhau cái đấy. Coi như cầu mong một điều tốt đẹp. Đấy là một lễ rất đơn sơ thôi".

Bếp của người Mường. Ảnh: vietnam.vnanet.vn

Ông Bùi Văn Hung, một thầy mo người Mường ở xã Mỹ Hòa cho hay, khi đặt 3 hòn đá tức là 3 ông đầu rau làm bếp ở trong ngôi nhà mới, người Mường sẽ phải chọn một ông già tóc bạc trắng thực hiện nghi thức này. Đó phải là người đức cao trọng vọng, gia đình yên ấm, thuận hòa. 

"Mình muốn hưởng sự may mắn và muốn cầu cái lộc phát tài như người ta. Mình nhìn lên thấy ông ấy cao tuổi hơn, có sức khỏe, nói ra con cháu vâng lời. Mình cũng mong được cái lộc như ông đấy. Không có ông già đấy thì cũng phải chọn người tương ứng. Phải lấy một quả bí tượng trưng buộc vào góc cột bên ngoài cùng để mong muốn ông chủ nhà này về ở nhà mới nó cũng phải trường thọ, sống lâu, trắng như quả bí đao đấy. Không có người già phải lấy quả bí đao tượng trưng. Khi về nhà đấy mình mong muốn sống lâu trường thọ, đầu bạc, răng long". - Ông Hung giải thích.
Vào nhà người Mường chớ động bếp thiêng
Bếp đối với người Mường không chỉ là nơi đun nấu, sinh hoạt hằng ngày mà còn là nơi linh thiêng. Bà con quan niệm đó là nơi có vua bếp ngự trị. Vì vậy, trong ngày đầu năm mới, bao giờ họ cũng có mâm cơm cúng vua bếp. Và xung quanh nơi bếp thiêng này người Mường cũng có những kiêng kỵ.
Bếp chỉ để đun nấu, sưởi ấm không được dùng đồ ô uế đặt lại gần. Người lạ lại càng không được động đến. Nhất là những nhà có người đi làm thầy mo lại càng kiêng.

Chiếc kiềng luôn luôn được đặt miệng quay ra phía ngoài. Ông Hung bảo, người Mường quan niệm: quay miệng kiềng vào bên trong nói việc gì cũng không được người khác nghe lời. 

"Ấm nước cũng thế. Ấm nước mình bắc lên cái kiềng đấy mình quay đầu vòi ấm vào bên trong là mình nói người ta không nghe. Mình phải hướng về phía đằng ngoài gian nhà của mình thì mình nói người ta mới thiêng liêng, mới tín nhiệm, mới nghe. Đặc biệt, khi đun củi trong bếp, người Mường luôn phải để lửa cháy từ gốc đến từ ngọn. Khi đun, không được đặt chân lên củi. Nếu không ảnh hưởng việc sinh con". - Ông Nợi cho biết.

Không gian bếp luôn là hình ảnh thân thương của mỗi người Mường khi nghĩ về. Tối tối, bên bếp lửa nhà sàn, con cháu quây quần nghe người già kể chuyện, kể sử thi. Ông Hung bảo, người Mường không có chữ, nên không gian bếp thiêng chính là nơi ông bà răn dạy, lưu truyền văn hóa Mường cho con cháu.

Thu Cúc/VOV4