Hơ’nêh lo po pom a tôu cho tơdroăng rơtốu êi, tơkŭm ối a tôu xua vi khuẩn pro. Tung mê, hmâ trâm má môi cho liên cầu khuẩn ƀă mâu vi khuẩn ki ê môi tiah phế cầu, vi khuẩn kị khí ƀă hên ki ê. Dâng lối 30% ngế ki tro pơreăng hơ’nêh lo po pom a tôu vâi kơdrâi klêi kơ’nâi mơ-êa ƀă dế ăm kuăn ôu, malối cho vâi kơdrâi pơxiâm rơneh kuăn ‘nĕng rơmúa xua tá hâi hlê plĕng tơdroăng ki ăm kuăn âu tro túa, tá hâi ‘nâi túa ki mơgrúa lĕm tơxui tôu mê chiâng pro têa tôu kâ tơkŭm a tôu chiâng êi, hơ’nêh lo po pom. Pakĭng mê, mâu vâi kơdrâi ki piê, tôu kân lơ ngế ôh ti kơhnâ mơgrúa dêi châ chăn kô tơ’lêi trâm tơdroăng kố. Iâ trâm tâ, hơ’nêh lo po pom mơni kô cho môi tơdroăng ki ăm ‘nâi dêi ngế kơdrâi ki vâ tro ŭm tôu.

Hơ’nêh lo po pom a tôu ôh ti xe to châi, mê ối tơdjâk troh ivá ƀă tơdroăng rêh ối dêi ngế nôu klêi kơ’nâi rơneh kuăn, mê ối tơdjâk troh ki lĕm dêi têa tôu ăm kuăn ôu. Hên ngế tro hơ’nêh lo po pom a tôu ki râ mơni kô pro rơtốu êi tâi tâng châ, châi gơgốu, lơ ŭm tôu tâng ôh tá châ teăm pơlât tơdrêng, tro túa. A khoa Sản, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, rêm hâi khoa tơdah dâng 20 troh 30 ngế rơneh kuăn, tung mê, ai dâng 10% ngế tro êi, hơ’nêh lo po pom a tôu .

Nâ L.T.L ối a thôn 4, cheăm Hòa Thuận, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak nếo rơneh kuăn rơmúa bú châ 2 măng tĭng ƀă dế ăm kuăn âu ƀă têa tôu nôu. To lâi achê kố nâ L. hlo dêi tôu êi, châi, tôu heăng, tơngê, pá vâ ăm dêi kuăn âu, pê ngăn hlo ai hơ’nêh po pom khăng a tôu. Tơdroăng ki châi heăng rế hía rế châ tâ mê nâ mot a khoa Sản, Hngêi pơkeăng kơpong Tây Nguyên pơlât. Nâ L.T.L tối:

“Ki ăm hlo apoăng pê ngăn hlo tôu gá khăng, kuăn ôu têa tôu ôh tá lo, châi a tôu. Ối a hngêi á thế vâi răk ngăn nôu ƀă kuăn klêi rơneh, xuân mát-xa a tôu, xut mơgrúa a tơxui tôu hdrối vâ ăm kuăn âu la xuân ối êi rơtốu hơ’nêh lo po pom, á ôh ti ‘nâi tiah lâi”.

Môi tung mâu xiâm kối pro êi, mơdât têa troăng têa tôu hmâ trâm má môi cho nôu ăm kuăn ôu ôh tá tro túa, kuăn âu iâ, ivá triê têa tôu dêi ngế kuăn mê ôh ti têi pro têa tôu nôu ôh tá lo hên. Pakĭng mê nếo, tơdroăng ki ăm kuăn âu têa tôu a pa kong lơ ăm kuăn âu têa tôu ro sap ing pơxiâm rơneh hlối xuân cho môi tung mâu xiâm kối pro hơ’nêh lo po pom a tôu xua nôu ôh tá ăm kuăn âu tâi têa tôu a tôu, to ton ah gá chiâng mơdât troăng têa tôu lo, tôu châi, êi, chiâng ai hơ’nêh lo po pom a tôu. Mơni kô tơ’lêi tro hơ’nêh lo po pom a tôu kô rế hên tung mâu ngế ki môi tiah: drêng tơxui tôu dêi ngế nôu tro tơlêa, nôu xâp ếo tôu hâ luâ râ lơ hmâ pôu kuăn ‘na ngiâ; tuăn ngoâ ôh tá tơniăn, stress ton lơ ôh tá chiâng tơpui tối ƀă kơbố klêi rơneh; ôh tá mơgrúa dêi tôu ƀă tơxui tôu; nôu ki nếo rơneh kuăn rơmúa, rơneh kuăn drêng mơ-êa 41 khế ƀă hên ki ê.

Ki khât gá, ai hên ngế nôu tro dât troăng têa tôu, pơlât xêh tiô vâi  krâ nah xuân chiâng la tiô ƀok thái pơkeăng chuyên khoa I Phạm Ngọc Thắng, phŏ ngế pơkuâ khoa Sản, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối, vâ rak tơniăn ivá ăm ngế nôu, mê troh a mâu tíu khăm pơlât chuyên khoa khăm vâ châ pơlât tơtro ƀă kơlo, tơdroăng ki rơ-iêo, ví pơreăng chiâng râ lơ vêh ai nếo. Ƀok thái pơkeăng Trần Ngọc Thắng ăm ‘nâi:

“Drêng hơ’nêh lo po pom a tôu, ngế ki châi mê kal châ pơlât a mâu tíu khăm pơlât chuyên khoa. Ƀă mâu ngế nôu ki dế ăm kuăn âu, pơlât gá kô xơpá tâ, xua rôh kố troăng têa tôu dế pêi cheăng vâ mơ’no têa tôu vâ roăng kuăn. Athế pro tiah lâi vâ pro krúa tíu ki hơ’nêh lo po pom, rak tơniăn tá ivá nôu ƀă ki dâi lĕm dêi têa tôu nôu ăm kuăn âu, xua mê kal athế troh a tíu khăm pơlât chuyên khoa”.

Tiô tơdroăng ki hnê pơchân dêi mâu ƀok thái pơkeăng chuyên khoa, vâ hbrâ mơdât hơ’nêh lo po pom a tôu, mâu nôu athế ăm kuăn âu ƀă têa tôu nôu (ôh tá riân mâu nôu ki trâm tơdroăng châi tamo ki pơklât ôh tá chiâng ăm kuăn ôu ƀă têa tôu nôu); ăm kuăn ôu têa tôu nôu klêi kơ’nâi rơneh ƀă hriâm túa ki ăm kuăn âu păm tro túa, tro tíu, ăm kuăn âu tâi têa tôu a tôu peăng môi pâ ah nếo pơhlêh ăm âu peăng tôu ki tá nếo. Ví pro tơlêa tơxui tôu, pro tơ’lêi hlâu ăm vi khuẩn châ tâ pro êi troăng tôu cho tơdroăng ki tơ’lêi hơ’nêh lo po pom a tôu. Ăm kuăn âu tôu nôu troh 24 khế lơ ton tâ. Drêng vâ mơgât kuăn âu, kal kơdroh i iâ rôh ki ăm kuăn âu. Tâng hlo mâu tơdroăng ki mơdât troăng têa tôu lo, êi, rơtốu, kal lăm khăm ƀă pơlât tơdrêng vâ pôi tá tro hơ’nêh lo po pom a tôu.

Pơreăng pro hơ’nêh chiâng po pŏm a tôu tâng ôh tá rĕng châ ‘nâi ƀă pơlât teăm tơdrêng, kô pro hơ’nêh ki po pŏm mê hía ah lo nếo, hơ’nêh ki pro po pŏm a tôu kô pơchêh xêh ‘nâ hía pro po pŏm chiâng ŭm. Troăng têa tôu hiăng tơdroăng cheăng ki vâ mơ’no lo têa tôu chiâng ôh tá ai têa tôu, thăm nếo kô pro chiâng ŭm. Vâ hlê tơ’nôm ƀă troăng vâ hbrâ mơdât, khu chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố hiăng ai rôh  tơpui tơno tơ’nôm ƀă ƀok thái pơkeăng chuyên khoa I Trần Thị Thùy - Khoa Sản, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên.

-Ô ƀok thái pơkeăng! Áp-xe cho hơ’nêh po pŏm a tôu hmâ hlo môi tiah lâi?

Ƀok thái pơkeăng tiâ: “Áp-xe cho hơ’neh po pŏm a tôu cho tơdroăng rế ôh tá ai têa tôu tung mâu troăng ki mơ’no lo têa tôu. Kố cho tơdroăng ki hmâ hlo a vâi kơdrâi ki ăm kuăn âu ƀă tôu nôu. Ki xiâm pro chiâng ai hơ’nêh  po pŏm a tôu cho xua túa pơreăng ki chiâng tâ tú hên  ƀă pơreăng ki pro chiâng rơtốu, mâu ngế ki tơ’lêi tro cho mơngế ki êi troăng mơ’lo lo têa tôu tung pơla ăm kuăn âu ƀă tôu nôu ‘na hía ngế nôu mê kơdroh miễn dịch cho kế mơjiâng chiâng mơheăm. Ki hmâ hlo dêi hơ’neh po pŏm a tôu, mê cho: Ngế ki mê ga kơdrâ tâ tung châ môi tiah tơngê, a tíu to tâ êi tiô hlối tô, khêi châi,  tâng pêi tiê ngăn ai mâu áp-xe cho  tâ hơ’neh po pŏm a tôu ƀă péa pâ dik bli kô hlo lo po pŏm. Pơreăng kố, kô tro há  a mơngế nôu ki ôh tá ăm kuăn âu ƀă tôu nôu, la ki hmâ trâm hlo hên ƀă mơngế nôu ki ăm kuăn âu ƀă tôu nôu. Ngăn tiô ko tơdroăng rĕng châ ’nâi ƀă teăm pơlât prêi hlối vâ  ngế ki tro pơreăng hơ’neh po pom  a tôu ôh tá êa pơlât, po môi tiah po chiê troăng djâ tê tôu, tâng ki po pŏm mê hrá châ ‘nâi ƀă hrá pơlât mê thế po, chiê troăng mơ’no vâ xo tah têa rơtốu.

-Tơdroăng po, pơlât hơ’nêh po pŏm a tôu nôkố môi tiah lâi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng tiâ:  “Tâng ngế ki mê troh pơlât  a hngêi pơkeăng  la hâi ai hlo hơ’nêh po pom, ngế ki mê nếo bú êi troăng tôu ƀă tro tât troăng ki mơ’’no lo têa tôu tê mê kô hnê mơngế ki tro hơ’nêh po pom mê pêa kên rơngiâp, tiê ăm lo tâi têa tôu, tiê bliê a tôu xiâm tôu, hlối ôu tơ’nôm kháng sinh ki mơdât êi. Tâng pêi hiăng tâ po pom kô pơlât tiah kơ’nâi kố: Xiâm ki po pŏm kân sap 0-3cm mê kô hrik tah têa ki êi po pom, klêi mê hlối ăm âu kháng sinh mê kô tâi êi ƀă châi, hlối hnê tối hdrối xuân ối chiâng ăm kuăn âu têa tôu nôu. Tâng xiâm ki áp-xe cho hơ’nêh po pom ki kân xap 3-5cm lơ kân tâ lối 5cm mê ƀok thái pơkeăng kô pâ po troăng ki mơ’no djâ têa tôu hlối xếo tíu ki rơtốu pro êi po pom ƀă hlối xếo krúa lĕm rêm hâi  ta troh hiăng krúa lĕm mâu tíu áp-xe cho tíu po pom.

-Vâi kơdrâi ki ăm kuăn âu ƀă tôu nôu thế pêi pro mâu tơdroăng ki tiah lâi vâ kơdroh pôi tá ăm tro áp-xe cho ôh tá ăm po pŏm a tôu, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng tiâ:  “Má môi cho ngế nôu thế ôu tŭm vâ ai trếo kơhiâm lĕm tung pơla ăm kuăn âu tôu nôu ƀă ăm kuăn âu tôu nôu tung plâ 6 khế apoăng. Đi đo mơgrúa krúa lĕm kơpeăng kŏng, krúa lĕm tôu ƀă tơxui tôu ki ăm kuăn âu hdrối ƀă klêi kuăn ngá âu. Ăm o kŭn păm tiê têa tôu tro tơdroăng, kơdroh tơdroăng ăm o kŭn âu lơ hrik têi pro chiâng tơlêa kéa, chiâng heăn a xiâm tơxui tôu. Pơ’lêh ối drêng ăm âu, ăm âu tŭm péa pâ. Pôi tá ăm o kŭn âu ối môi túa ối ‘nâi lơ koi, lơ bú ăm âu môi pâ. Pơtâp ăm o kŭn hmâ âu phâi, âu tâi têa tôu ki môi pâ mê nếo ăm âu tôu ki pá tá, tâng âu ôh tá tâi thế tiê tah têa tôu ƀă thế pro ti mê hrik têa tôu tiô tơdroăng ât lơ drêng hlo tôu hên to têa tôu. Pakĭng mê, mơ-eăm rak tuăn tơmiât ro, pôi tá tô tuăn, hrăng kơmăng xua mê xuân cho xiâm ki pro  tơ’lêi êi tôu ah pro chiâng êi po pŏm a tôu. Tâng ngế nôu ai kuăn rơmúa, hmâ hlo hâi má 3 troh hâi má 5 têa tôu nôu nếo ai, xua mê ngế nôu kô tơngê iâ, tung châ hngíu xông xâk xôa,  2 pâ tôu pêng to têa tôu, drêng hlo ti mê thế pêa kên kơ’nhâm têa rơngiâp, klêi mê tiê bliê a xiâm tôu kô prro têa tôu lo.

-Mơnê ƀok thái pơkeăng!