VOV4.Bahnar – Chă dăr lăng găh tơ drong erih xa, mu\k drăm-tơ pôl kơ 53 hơ dre\ch kon kông ăn [ôh, io\k yoa jo# păh lăp tơ\ m^nh u\nh hnam kon kông lăp dang 1,2 triu hlak 1 khei. Oei hơ dro# sơ năm 2016 âu, kơ so# jên tơ mât ăn tơ ring kon kông to\k truh hlo\h 7.500 ti. Yoa kiơ tơ drong đei yoa đơ\ng sut pơ ngot, tơ jur tơ nuh tam mă lơ?

Tơ mât jên jang oei răh rai. Kư\ tơ le\ch trong tơ gu\m hơ drol [ât mă tam đei hơ len năng te\h đak hăm ke\ tơ le\ch jên jang dăh ưh. ‘No\h j^ 2 tơ drong tơm pơm tơ jur tơ drong đei yoa đơ\ng tơ drong tơ gu\m tơ mât jên jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl tơ\ tơ ring kon kông oei lơ\m khei ‘năr âu ki.

{ok Y Khút  Niê, bơ ngai tang măt Kuo#k ho#i dêh char Dak Lak, đei nơ\r pơ ma: “Inh athei, adrol kơ chih trong tơ gu\m ăn kon pơ lei kon kông, athei lăng năng jên vă jang hơ drol ‘mơ\i. Ke\ pơm lăp đơ\ng 80-90% ‘no\h pơ tơm chih tơ le\ch trong tơ gu\m. Mưh chih ‘no\h athei rơih hơ len bơ ngai vă tơ gu\m, le# pơ răih lơ hnang”.

Tơ blang găh tơ drong tơ mât jên jang răih rai, [ok Tống Thanh Bình, Kơ dră An^h vei lăng hơ dre\ch kon kông dêh char Lai Châu, akhan, ‘nâu j^ yoa bơ\n tam mă đei nơ\r hơ găt păng tơ drong tơ chơ\t tơ mât jên jang. {ok pơ ma pơ tih gia đơ\ng tơ drong ưh jăh tơ mât jên jang ăn tơ drong jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl tơ\ tơ ring dôm hơ dre\ch bơ ngai Mảng, Cống, La Hủ păng Cờ lao erih xa, kơ na kon pơ lei ưh kơ gan lui hăm tơ drong tơ gu\m âu: “Tơ drong tơ mât jên jang ăn 4 hơ dre\ch kon kông tơ\ Lai Châu, Hà Giang păng Điện Biên. Tơ drong jang đei k^ đơ\ng sơ năm 2010 mă kle\p truh sơ năm 2013 ‘mơ\i pơ tơm đei jên tơ mât jang”. 

Dôm tơ drong tơ gu\m tơ mât jên jang ăn tơ ring kon kông adrol sơ\ đei 13, dang ei tơ jur oei pă 10 tơ drong jang. Mă lei ‘nâu tơ tă dôm tơ drong jang đơ\ng An^h vei lăng hơ dre\ch kon kông tơ le\ch jang đe\ch. Oei dôm tơ drong tơ gu\m ăn tơ ring kon kông mă dôm an^h jang kơ pal nai tơ le\ch, kiơ\ tơ drong tơ che\ng đơ\ng yă Phương Thị Thanh, Pho\ Kơ dră che\p kơ\l Jơ nu\m pơ gơ\r kon pơ lei dêh char Bắc Kạn ‘no\h, An^h vei lăng hơ dre\ch kon kông tam mă jang mă ưh ‘no\h ưh kơ băt hloi. Đơ\ng ưh đei băt rim tơ drong oei tơ mât jên jang, kơ na An^h vei lăng hơ dre\ch kon kông hơ nat vă gơ\h roi tơ [ôh ăn kơ Đảng, Te\h đak tơ le\ch đei dôm trong tơ gu\m tih đunh đai, tơ klep hăm yăn âu lơ\m dôm jăl jang đơ\ng ro\ng dơ\ng.

{ok Lê Sơn Hải, Pho\ Kơ dră An^h vei lăng hơ dre\ch kon kông, akhan dôm tơ drong ưh hơ iă kơ pal đei tơ pă mưh bơ\ jang dôm tơ drong tơ gu\m tơ mât jên jang ăn tơ ring kon kông. Kiơ\ đơ\ng dăr lăng tơ\ yăn âu, [ok ku\m roi tơ [ôh tơ drong tơ hlăk mưh bơ\ jang dôm tơ drong tơ gu\m âu đei tơ\ an^h mă hui bơ ngai tơ che\ng truh: “Đei lơ tơ drong tơ hlăk mă bơ\ jang tơ gu\m kơ lih yoa đơ\ng 1, 2 ‘nu bơ ngai jang tơ\ an^h pơ gơ\r jang pơm. Trong tơ gu\m tôch ‘lơ\ng, mă lei đon hlôh vao tam mă tro\ găh tơ drong tơ gu\m. ‘Nâu j^ m^nh tơ drong ưh kơ pran đơ\ng tơ drong jang vei lăng hơ dre\ch kon kông. Bơ\n tam mă đei luơ\t kơ na tơ drong pran s^t đơ\ng dôm tơ drong tơ chơ\t đơ\ng Thủ tướng lai yơ ku\m ming đơ\ng ro\ng. Tơ dăh đei luơ\t, chih hơ găt hơ dăh dôm tơ drong tơ gu\m âu ‘no\h tơ le\ch jên jang ku\m pha [iơ\”.

{ât mă kơ so# u\nh hnam tơ nuh jo# păh lăp lơ\m te\h đak đei 7% ‘no\h tơ ring kon pơ lei kon kông đei truh 23%. Dôm dêh char Điện Biên, Sơn La, Hà Giang, Cao Bằng, kơ so# âu jur to\k đơ\ng hlo\h 40-48%. M^nh kơ so# hơ dre\ch kon kông kơ tuei bơ ngai, nhen La Hủ, kơ so# âu to\k truh 84%.

Trung tướng Vi Văn Long, Pho\ Kơ dră An^h vei lăng sơ đơ\ng – An^h tơm Ko\ng an, tơ roi truh tơ drong ưh kơ lăp đơ\ng tơ drong jang sut pơ đ^ pơ ngot, tơ jur tơ nuh hin kiơ\ đơ\ng 1 tơ drong đei [ôh tơ\ lơ pơ lei: “Tơ\ lơ pơ lei pơ la, tơ drong rơih u\nh hnam tơ nuh tơ pă nge\h kơ [ônh mă lei tơ tă tôch mơ mat. Mưh pơ gơ\r io\k kơ ph^u lơ\m dôm ‘măng hôp pơ lei ‘no\h dôm bơ ngai đei kơ tum kơ to\ng ‘nho\ng o\h lơ đa tăh ăn u\nh hnam kơ tum đe sư. Dôm bơ ngai tơ nuh tơ pă mă lei ưh đei kơ tum lơ ‘no\h ưh đei lai yơ đei măt lơ\m anăn âu vă gơ\h io\k tơ drong tơ gu\m đơ\ng kơ pal”. 

Dăh mă nhen tơ drong pơm, tơ plih ming hla ar hô# khâu ăn kon pơ lei. Lăng kiơ\ hla ar ho# khâu, dôm u\nh hnam tơ nuh đei xa tơ drong tơ gu\m kiơ\ kơ\l bơ ngai. Mă lei ‘me\h pơm ‘nao dăh mă ple\h pơm hla ar ho# khâu ‘nao, tơ drong athei blu\ng a ‘no\h athei đei hla ar rơ ne\h (khai sinh). Lơ\m mă no\h, kon pơ lei tơ\ tơ ring hơ nơ\ng đei ‘mi tih đak lơ\p, dăh mă erih xa [ât âu, kơ dâu tơ\ to ‘no\h lơ liơ gơ\h che\p vei hla ar rơ ne\h vă pơm plơ\ng dăh mă ple\h pơm ming hla ar ho# khâu so, ‘nâu j^ tơ drong tôch mơ mat.

{ok Y khút Niê ăn tơ băt: “Bơ ngai 30, 40 sơ năm ‘no\h hla ar rơ ne\h mă lơ đ^ hiong, vơ\l mar bơih. Bơ ngai 60,70 sơ năm ‘no\h roi ưh kơ đei dơ\ng. Đe ăn hla ar the kăn kươk ‘no\h ưh kơ chu io\k, athei đei hla ar rơ ne\h ‘mơ\i, kơ na tôch kơ mơ mat”.

Oei dôm hla ar vă jên tơ mât jang gơ\h truh hăm tơ ring tro\ khei ‘năr, đang kơ ‘no\h dôm hla ar đei [ơm truh tơ drong pơ jao hơ năp vei lăng, dang ei ku\m tôch mơ mat ‘năi. Tơ dăh ưh đei hơ to\k trong hơ met ming hla ar vei lăng pơ ma atu\m, lơ\m no\h đei tơ drong hơ to\k trong vei lăng jên jang ăn tơ ring kon kông, dôm hla ar vei lăng âu pơm mơ mat jing găn trong dơ\ng, pơm ăn tơ drong đei yoa đơ\ng jên tơ mât jang roi jur. 

Vă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong ‘nâu, yă Phương Thị Thanh, Pho\ Kơ dră Jơ nu\m pơ gơ\r kon pơ lei dêh char Bắc Kạn, akhan athei pơ jao mă rơ đăh. Tơ drong đei yoa đơ\ng tơ drong tơ gu\m, tro\ hlo\h ‘no\h j^ por ‘nhot so\ng xa rim năr kơ kon pơ lei. Kơ lih thoi no\h mă đe pơ ma akhan, kơ so# dăr hơ len ‘nao âu găh u\nh hnam tơ nuh păng jên io\k yoa jo# păh lăp tơ\ dôm u\nh hnam lơ\m tơ ring kon kông ‘no\h j^ kơ so# vă pơm kơ hret an^h jang kơ pal ku\m tro\ tơ pă.

An^h vei lăng hơ dre\ch kon kông hlôi [ôh hơ dăh tơ drong ‘nâu păng hlôi tơ\ le\ch trong hơ met hrôih hlo\h. Blu\ng a ‘no\h tơ mât dôm an^h pơ gơ\r jang dôm tơ drong sut pơ đ^ pơ ngot, tơ jur tơ nuh hin lơ\m An^h pơ gơ\r jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Kiơ\ tơ drong tơ che\ng, 10 tơ drong tơ gu\m tơ mât jên jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl ăn tơ ring kon kông lơ\m sơ năm 2017 kăl đei hlo\h 6.300 ti hlj.

 Hồng Nhung: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\