Tơbăt tơ̆ hop akŏm, sơnăm 2024, ‘măng mă blŭng Việt Nam tĕch mơdro chehphe tơ̆ teh đak đe iŏk đei hloh 5 ti USD, hơnơ̆ng sơkơ̆t hơdah hơnih dơ̆ng jĭ teh đak tĕch mơdro chehphe lơ mă ƀar lơ̆m apŭng plĕnh teh, lăp dơ̆ng đơ̆ng rŏng Brazil. Lơ̆m ou, Dak Lăk “Hơnih tơm chehphe Việt Nam” tơgop dang 18% tĕch mơdro iŏk đei tơ̆ teh đak đe; hơnăn păng nơ̆r tơbăt groi teh “Chehphe Buôn Ma Thuột” hlôi ƀôh kang bang kơ̆l tơ̆ 100 teh đak lơ̆m apŭng plĕnh teh.

Kiơ̆ kơ yă Vanusia Nogueira, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih jang chehphe Apŭng plĕnh teh, hăm tơdrong joăt jang chehphe hloh 100 sơnăm păng tenh koăng tơgoăt iŏk jang kiơ̆ dôm trong jơnei jang kmăi kmŏk hle lơm pơm tơlĕch, atŭm hăm dôm hơnih ‘lơ̆ng, tơmam drăm ‘lơ̆ng liĕm, kĕ tơgoăt dih băl tĕch răt kơtang ... ‘nou jing tơdrong rơvơn hloh gô tơgŭm ăn Dak Lăk kĕ atŏk tơ iung chehphe Robusta gĭt kăl. Mă lei, vă atŏk tơ iung kơtang tơdrong jang chehphe kơjăp ‘lơ̆ng, Dak Lăk pơma dơdrô̆ păng Việt Nam pơma atŭm kăl lăng kơjăp hloh dơ̆ng truh dôm tơdrong rơvơn, cham char, jang kiơ̆ kmăi kmŏk hơgei lơ̆m choh jang sa pơm tơlĕch. Yă Vanusia Nogueira tơbăt: “Ưh khan bơ̆n lăp hơlen găh kơ jă tĕch mơdro mă lei bơn jei kăl lăng truh găh tơdrong tơmơ̆t jên jang hloi, kơjă chehphe măt ră mă lei kon pơlei choh jang sa rŏ năng tim mă iŏk đei lơ ‘mơ̆i kơ yuơ kơjă phŏng ou to tôch kơ măt. Mă ƀar ‘noh găh teh, lơ teh đak tŏk bŏk tơjră muh măt hăm ưh kơ măh teh pơtăm chehphe. ‘Ngoăih kơ ‘noh bơ̆n kăl lăng truh tơdrong kih thuơ̆t adoi nhen kmăi kmŏk tơplih ‘nao vă hơnhăk đei iŏk yua ‘lơ̆ng hơ iă hloh”.

Ƀok Lê Đình Tư, Kơdră chĕp pơgơ̆r Mir pơgar să Aeroco Coffee, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lăk tơbăt, dôm sơnăm tơjê̆ ou, tơring hlôi tơgoăt jang hơdoi mĭnh khul jang chehphe ‘lơ̆ng. Mă lei tơdrong tơchă hơnih tĕch răt tơgăl hăm tơmam drăm ‘lơ̆ng ou tim mă lơ. Ƀok Lê Đình Tư ‘meh vă:“ Nhôn hlôi vang mơ̆t jang hơdoi lơ̆m tơdrong jang chehphe ‘lơ̆ng kơ dêh char, truh dang ei chehphe nhôn hlôi đei dôm teh đak răt rơ̆ih hloh răt iŏk. Dang ei nhôn hơpơi đei tơdrong tơgŭm djru tơƀôh tơbăt chehphe ‘lơ̆ng kơ Buôn Ma Thuột pơma hơdrô̆ păng Việt Nam pơma atŭm. ‘Nou mĭnh tơdrong kăl hloh vă rim bơngai joăt jang, rim bơngai joăt hơdrĕng, bơngai huch đak chehphe lŭ lăp hăm chehphe ‘lơ̆ng đei răt yoa, đơ̆ng noh bơ̆n gô tơƀôh tơbăt dôm tơmam drăm ‘lơ̆ng liĕm kơ chehphe Việt Nam năm tơ̆ apŭng plĕnh teh”.

Pơma găh tơdrong tơƀôh tơbăt hơnăn chehphe, rim bơngai tang măt akhan, dôm tơdrong joăt ‘lơ̆ng hơ iă păng gru kơnăl tơring ‘noh jing tơdrong kăl hloh. Dak Lăk hlôi păng tŏk bŏk tơ iung pơjing um rup “Buôn Ma Thuột hơnih truh kơ chehphe apŭng plĕnh teh”. Mă lei rim tơring, hơnih jang lơ̆m ou jei gơ̆h tơƀôh tơbăt chehphe kơdih bơ̆n năm tơ̆ teh đak đe kiơ̆ trong kơdih bơ̆n.

Ƀok Vũ Bá Phú, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih pơtrŭt mơdro sa găh Hơnih tơm vei lăng Mơdro sa akhan, ‘ngoăih tơdrong tơgŭm djru đơ̆ng Khul kơdră Teh đak, rim hơnih tơm, hơnih jang găh pơtrŭt tơƀôh tơbăt hơnăn tơmam drăm teh đak, ‘noh kơdih tơring kăl pơjing đei trong jang kơdih vă pơm hơtŏk hơnih dơ̆ng kơ chehphe kơdih bơ̆n:“Rim tơring tơchă đei kơdih lơ̆m jang pơm tơlĕch chehphe. Tơdrong pơjing đei ƀou phu, ‘lơ̆ng lơ liơ păng pơm ăn đei tơdrong ưh kơ kĕ kơ hiơt lơ̆m jơhngơ̆m đon bơngai răt yoa hôn bơnê ‘lơ̆ng gô jing tơdrong kăl hloh vă tơƀôh tơbăt chehphe Việt Nam năm tơ̆ apŭng plĕnh teh”.

Tơ̆ hop akom, rim hơnih jang, hơnih mơdro sa, hơnih pơm tơlĕch tĕch mơdro kơ dêh char hlôi kĭ pơkăp 18 hla bơar ƀlŏk hơdơ̆r hăm rim hơnih jang apŭng plĕnh teh, hơnih mơdro sa teh đak đe găh tĕch răt chehphe ‘lơ̆ng. Adoi pơjing trong tĕch răt dih băl chehphe, tơmam drăm choh jang sa lơ̆m teh đak Trung Quốc; Jang hơdoi vă tơ iung pơjing Dak Lăk jing tơring tơmam drăm chehphe kơjăp ‘lơ̆ng jang kiơ̆ Tơdrong tơchơ̆t găh jang chehphe hoei pơm hiong răm găh bri păng hiong răm bri kơ châu Âu (EUDR) păng dôm tơdrong pơkoĕl lơ̆m hơnih tĕch răt, hơmet pơ ‘lơ̆ng tơdrong choh jang sa ăn kon pơlei.