DAK LAK: BƠ NGAI TĂH KƠ PH&U ATHEI VEI ĐAK TƠ NGLANG BƠ NGAI RAĐE

Sơ\ rim pơle\i bơngai Êđê đe\i ngăl hơdrơ\m đak tơnglang. ‘Nau đak tơgu\m ăn so\ nhă kơ ‘năr kơ kon pơle\i. Atu\m hăm tơdrong tơ pl^h găh pơle\i pơla păng tơdrong ato\k tơ iung tơpôl ‘no\h hơdrơ\m đak pă gan đe\i bơih păng je\i to\k bo\k ‘me# ‘mach. Kơ\m ming đak je\i roi năr roi hiong dong. Lơ kon pơle\i pơla oe\i hơpơi ‘me\h vă đe\i tơdrong tơgu\m djru đơ\ng an^h bơ\ jang păng kơdră tơring vă hơmet pơ ‘lơ\ng dơ\ng hơdrơ\m đak, ve\i kơ jăp tơdrong oe\i sa joăt joe ‘lơng hơ iă kơ hơdrung Êđê.

Mo\ H’Nghi Êban, tơ\ buôn Tring, th^ xăh Buôn Hồ ưh đei ôn kiơ truh tơ drong ‘mêm hmach mưh pơ đou truh tơ\ đak tơ nglang plei sư. Mo\ tơ roi, adrol sơ\, đak tơ nglang ‘no\h j^ an^h đ^ đăng kon pơ lei năm so\ đak, hum, pih hơ băn ao rim năr. Mă lei hrei ‘nâu ưh păh [ôh kơ drâm bơ ngai thoi sơ\ bơih. 1 păh yoa tơ drong erih xa chăl ‘nao, đak kơ măy hlôi pơ ro truh tơ\ pơ lei, mă lei ku\m đei 1 tơ drong dơ\ng ‘no\h j^ yoa đak tơ nglang dang ei ưh pă rơ go\h bơih păng đak ưh kơ jrăh thoi sơ\ dơ\ng. Mo\ H’Nghi pơ ma: “Đak tơ ‘nglang buôn Tring nhôn pơ yan phang ‘no\h kon pơ lei oei năm so\ nhă, hum mă lei pơ yan ‘mi ‘no\h ưh đei bu pơ\n yoa, yoa đak ‘me# ‘mach. Đak đơ\ng th^ xăh Buôn Hồ pơ cho\h jur. Kơ tu đak dang ei pă đei jrăh bơih, sơ\ đak jrăh jrai, đak ‘măn ăn dro\ kăn pha, dro\ nglo pha, đei hloi đak ‘măn ăn druh dăm, đak yoa hơ doi. Dang ei ‘no\h pă 1 pôm đak tơ nglang đe\ch”.

Kơ tu đak tơ nglang buôn Tring sơ\ kơ jung kơ hre\ng met, đak tôch jrăh, mă lei dang ei pă ie\ io\ch đe\ch bơih, đak đa ‘me# ‘mach dơ\ng yoa tơ\ găh tu sư đe an^h mong đak ‘me# đơ\ng hnam pơ gang th^ xăh Buôn Hồ. Hrei ‘nâu rim sơ năm kon pơ lei oei hơ nơ\ng pơ gơ\r et kôch đak mă lei đak tơ\ âu pă đei rơ go\h nhen sơ\ bơih păng lăp gơ\h yoa lơ\m pơ yan phang đe\ch. {ok Y Bhiao Mlô, [ok pơ gơ\r buôn Tring tơ roi: “Sơ\ đei 15 to\ đak tơ nglang so\ nhă păng hum, pih hơ băn ao tơ\ buôn Tring, ưh đei ‘me# ‘mach kiơ. Hrei ‘nâu oei pă 3 to\ đak tơ nglang ie\ đe\ch yoa đei dơ nâu đak đe bơ\n găn găh tu, kơ na đak tơ\ âu ưh kơ jrăh bơih. Bơ\ dơ nâu đak oei pơm ăn đak brưng dơ\ng, kon pơ lei ưh pơ\n so\ nhă yoa [âu kơ ne#. Mih ma duch nă hơ pơi ‘me\h te\h đak man hơ bong pơ ro hut đak đơ\ng hnam pơ gang”.

            Oei tơ\ xăh Hòa Xuân, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột đ^ đăng 3 pơ lei tơ\ âu ưh đei đak tơ nglang ngăl. Tơ drong juăt et soi năr kôch đak đơ\ng no\h ku\m pă đei bơih. ‘Lơ\p hle hrei ‘nâu nhen ưh đei bơ be\ng truh tơ drong ‘nâu, mă lei hăm đe kră ‘no\h hơ nơ\ng pơ ngơ\t hơ mơt hiong le# đak tơ nglang păng hơ pơi ‘me\h chă đei trong tơ iung ming dơ\ng. {ok Y Khiêm Êban, bơ ngai vei lăng Kră pơ lei xăh Hòa Xuân, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột pơ ma: “Kon pơ lei nhôn tơ\ âu tôch lơ mă lei tôch sơ ‘ngon ‘no\h dang ei pă đei đak tơ nglang nhen sơ\ bơih, sơ\ ‘no\h đei lơ đak tơ nglang, hrei ‘nâu hiong đ^ bơih. Yoa tơ drong erih xa roi đunh roi to\k kơ na kon pơ lei ưh gan tơ tăm tơ drong ‘nâu. ‘Nao âu, te\h đak tơ gu\m kuer đak kuay rơ go\h ăn kon pơ lei yoa. Mă lei tơ drong kăl kiơ\ tơ drong juăt nhôn ‘no\h athei vei kơ jăp đak tơ nglang kơ bơ ngai kon kông bơ\n. Yoa thoi no\h, nhôn apinh Te\h đak păng an^h jang kơ pal tơ gu\m man dơ\ng đak tơ nglang ăn kon pơ lei so\ nhă, hum thoi tơ drong juăt nhôn sơ\”.

Kơ hre\ng pơ lei pơ la tơ\ Dak Lak dang ei pă đei đak tơ nglang bơih. Khei ‘năr âu ki, an^h jang kơ pal tơ\ tơ ring hlôi tơ le\ch trong pơm ming dơ\ng lơ đak tơ nglang păng pơ gơ\r et soi kơ năr kôch đak ăn kon pơ lei mă lei ưh đei kơ jăp thoi sơ\. Tơ drong kăl dơ\ng lơ đak tơ nglang ưh kơ đei đak ro, kơ tu đak roi ie\ đe bơ b^p. Tơ\ hơ năp tơ drong ‘nâu, vă hơ met păng vei kơ jăp đak tơ nglang, ‘ngoăih hơ tơ le\ch jên man hơ met athei tơ rek truh tơ drong vei lăng rơ go\h cham char hai. ‘Nâu j^ nơ\r pơ ma đơ\ng [ok Nguyễn Văn Tâm, Kơ dră vei lăng kon pơ lei xăh Chư Pui, apu\ng Krông Bông, dêh char Dak Lak: “Hăm tơ ring nhôn, inh [ôh tơ drong vei lăng đak tơ nglang ‘no\h j^ tơ drong juăt ‘lơ\ng kơ kon pơ lei kon kông. Tơ pă ‘nei, vă vei kơ jăp tơ drong juăt so sơ\ kơ kon pơ lei kon kông, te\h đak athei đei trong tơ gu\m jên jang ‘no\h tơ ring gơ\h jang đei. Yoa cham char sư [ơm truh tơ\ tơ drong vei lăng đak tơ nglang yoa thoi no\h athei đei trong jang hrơ\ch 1 ‘măng, đei rim an^h jang kơ pal vang jang, pơm thoi yơ vă găn đei tơ drong ko\h phă bri”.

Mă đơ\ng đak tơ nglang hrei ‘nâu ưh gan kăl lơ\m tơ drong erih xa kơ kon pơ lei bơih ră, mă lei ‘nâu j^ tơ drong juăt ‘lơ\ng đơ\ng sơ\ kơ kon pơ lei Rađe. Vei kơ jăp đak tơ nglang păng tơ drong et soi đei [ơm truh đak tơ nglang ‘no\h j^ tơ drong hơ pơi ‘me\h đơ\ng kon pơ lei tơ\ jâp pơ lei pơ la. ‘Nâu oei jing 1 păh tơ drong jang vă che\p răk tơ [ăk vei păng hơ to\k tơ iung tơ drong jo\h ayo\ kơ do\ xoang ‘lơ\ng ro\ kơ kon pơ lei kon kông.