DÔM TƠDRONG KĂL KƠCHĂNG MƯ|H RĂT NHĂ ĐAK GET CHAI

Đak tôch g^t kăl hăm tơdrong er^h sa, mă le\i ư\h khan bu băt ngăl tơdrong io\k yua đak [lep tơdrong păng rơ\ih răt io\k đak lơ\m get chai rơgo\h ‘lơ\ng. Mư\h nhă đak, rim ‘nu bơ ngai đei joăt hơ tu\t [ơm [ơ\r get chai vă nhă kơ tă, pơm thoi no\h gô pơm ăn pơ rang lơ\m [ơ\r, pơ rang lơ\m tơ pang ti păng pơ rang mơ\t tơ\ lơ\m get chai đak, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h ư\h kơ đei pơ dơ\h chek lar, tơ dăh đơ\ng ro\ng 2,3 jơ oei nhă đak get chai âu, buăl gô nhă kiơ\ pơ rang. 1,2 kơ loăi pơ rang [ônh get chek char lơ\m đak gô pơm ăn lơ tơ drong pơ răm jơ hngơ\m pran ăn akâu jăn buăl nhen:

- Pơ nhu\l tơ mam sa, ư\h kơ hiôk:

Đei lơ kơ loăi đak nhă tăh lơ\m get chai ư\h kơ ‘lơ\ng ro\ lăng đei ‘măn lơ kim loăi trăp lơ hlo\h kơ so# ăn phep păng pơ rang E.coli. Pơ rang Ecoli ro\ lăng đei măt tơ\ dôm an^h hơ yơ păng gơ\h chek char te\nh kuăng, kơ l^h thoi no\h, tơ dăh kơ plăh tăh đak lơ\m get chai ư\h kơ rơ go\h gô pơm ăn pơ rang âu mơ\t lơ\m đak.

‘Ngoăih kơ ‘no\h, ti buăl gô [ơm hăm pơ rang âu lai yơ ku\m đei păng tơ dăh mư\h jơ\ng ti ‘me# ‘mach mă hơ tu\t [ơm lơ\m [ơ\r get chai đak đang kơ ‘no\h nhă ‘no\h gô pơm ăn tơ drong hiôk ăn kơ pơ rang mơ\t lơ\m kơ chai đak.

Pơ rang E.coli gô [ônh kơ pơm ăn akâu jăn đei [o#h dôm tơ drong j^ pơ nhu\l nhen j^ klak chro\h, hăk, yu\h…Mă loi ‘no\h, dôm đe hơ io\h ư\h kơ pran jăng păng dôm bơ ngai rơ mơ\n đunh pơm ăn jơ hngơ\m pran tơ jur roi [ônh kơ đei [ơm pơ rang j^.

Mă 2 ‘no\h j^ pơm kro akar, pơm ăn mu\n ie\: 

Pơ rang staphylococcus aureus ‘no\h j^ 1 kơ loăi pơ rang gơ\h oei lơ\m đak nhă tăh lơ\m get chai păng ‘no\h j^ tơ drong tơm pơm ăn găh lơ ‘no\h j^ pơm ăn pơ ko\ih tơ dăh buăl nhă [ơm đak âu. Pơ rang âu đei lơ lơ\m hơ yu\h, te\h, đak…Kơ l^h thoi no\h, lơ\m kơ plăh pơm tơ le\ch đak nhă tăh lơ\m get chai, tơ dăh an^h jang hơ yơ ư\h kơ vei lăng sơ đơ\ng tơ drong tơ chơ\t rơ go\h ‘no\h gô đei le# pơ rang âu lơ\m kơ plăh hlo\ng rơ go\h đak.

    Pơ rang staphylococcus aureus mư\h đei chek lar lơ lơ\m akâu, gô pơm ăn kơ akar kro păng đơ đik. Hơ doi hăm ‘no\h, pơ rang staphylococcus aureus păng Escherichia coli ku\m pơm ăn ư\h kơ hiôk ăn kơ trong klak, hơ nhăk tru\h ^ch krang. Tơ dăh lơ\m akâu mong lơ kơ chơ\t ư\h kơ ‘lơ\ng xo, gô pơm ăn tơ pl^h băl kơ chơ\t lơ\m akâu tơ jur, hơ nhakư tru\h kro kar, mu\m ie\...

Mă 3 ‘no\h j^ pơm ăn to\ rơ ka păng j^ lơ\m [ơ\r:

Pơ rang candida ‘no\h j^ kơ loăi pơ rang gô pơm j^ ăn kơ klơm klak. Kơ loăi pơ rang âu đei dang 300 kơ loăi, đoa ar^h ako\m tơ\ 1,2 trong klak, trong dui jơ hngơ\m păng tơ\ akar, 1,2 kơ loăi đei tơ [ơ\p lơ\m cham char bri brăh. 

Pơ rang candida mơ\t oei lơ\m get chai găh lơ ‘no\h kiơ\ trong tơ je# đơ\ng [ơ\r get chai hăm ti dăh mă rim tơ mam nai. Pơ rang candida đei [o#h tơ\ rim tơ mam kiơ, [ơ\t lăp đei hloi tơ\ ti buăl. Kơ l^h thoi no\h, ư\h kơ chăng tru\h lơ\m tơ drong đơ\p get chai dăh mă mư\h nhă, pơ rang candida gô mơ\t oei lơ\m đak lơ\m get chai hre\nh păng pơm ăn j^ tơ dăh buăl nhă.

Pơ rang candida blu\ng a lăp đei tơ\ [ơ\r mă lei đơ\ng ro\ng kơ chek lar gô hơ nhăk tru\h j^ rơ ka lơ\m [ơ\r, pơm ăn ư\h kơ su\k. Mư\h lơ\m [ơ\r đei j^ , sư oei pơm ăn 1 tơ drong t^h ‘no\h j^ rơ ka to\ lơm [ơ\r măh jing ư\h kơ gơ\h so\ng sa ‘lơ\ng, [ơ\t lăp j^ jing măh ble\k, ư\h kơ su\k, bơ ngơ\t…

Vă tơ jră plơ\ tơ drong mơ\t pơ răm đơ\ng pơ rang, m^h ma duch nă păng bôl buăl athei pơm kiơ\ 3 nơ\r pơ tho tơ\ hơ la âu:

- Nhă đ^ get chai đak đ^ pơ\ih tơ nglơ\p bơ\ih ư\h kơ gơ\h le# đunh.

- Tơ dăh đ^ răt get chai t^h, ‘lơ\ng hlo\h tu\h tơ\ kơ cho\k vă nhă.

- Tơ dăh athei che\p ba đak nhă, ‘lơ\ng hlo\h athei rơ\ih tơ mam đak nhă khoáng chất.

Mư\h bơ\n kăl lơ jơ le\ch tơ\ ‘ngoăih bơ\ jang, akâu jăn gô hoach lơ hơ yu\h, si\k, [o\h păng bơ\n khoáng chất lơ\m akâu gô đei hiong kiơ\ tơ drong pơ tru\h hơ yu\h păng đak pơ u\h, kơ plăh âu tơ mam nhă khoáng chất ‘no\h j^ rơ\ih io\k ‘lơ\ng hlo\h.

Tơdrong đak get chai lơ\m dêh char Dak Lăk

Dôm tơ drong kơ tơ\ng ang ‘nao tơ roi ăn [o#h tơ drong hơ mơt kơ pơ răm akâu jăn đơ\ng đak nhă tăh lơ\m get chai pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng lơ tru\h bơ ngai nhă. Vă băt hơ dăh hlo\h dơ\ng găh tơ drong ‘nâu, nhôn hlôi đei jơ pơ ma dơ nu\h hăm [ak si Phạm Quang Lộc, Kơ dră an^h jang vei lăng tơ mam sa rơ go\h ‘lơ\ng de#h char Đắc Lắc găh tơ drong rim an^h pơm tơ le\ch đak tăh lơ\m get chai lơ\m tơ ring, kiơ\ đơ\ng no\h vă kơ m^h ma duch nă băt hơ dăh hlo\h dơ\ng mư\h rơ\ih tơ mam drăm.

PTV: {ak si Phạm Quang Lộc ăi, ih chă tơroi lăng vă bôl boăl mơ\ng bro\ băt găh rim an^h pơm tơle\ch đak lơ\m get chai lơ\m dêh char Dak Lăk bơ\n dau?

Bác sĩ Phạm Quang Lộc: Mă blu\ng ‘no\h tơ\ Dak Lăk đe\i 80 an^h pơm tơle\ch đak get chai, mă tơpă lăp ve\i lăng 70% an^h pơm tơle\ch, vă je# mơ j^t an^h ‘no\h tơchă ư\h kơ [o#h. Mă 2 ‘no\h tơmơ\t jên jang ăn kmăi kmo\k pơm tơle\ch đak lơ\m get chai ư\h kơ le\i lăi d^h băl. Đe\i an^h tơmơ\t jên răt tôm kmăi kmo\k, an^h jang, bơngai jang. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, đe\i an^h lăp tơ iung pơ jing m^nh trong jang, m^nh jăl jang. Kơ yuơ lơ lo\h dôm tơmam drăm te\ch mơdro ư\h sơđơ\ng. Ro\ năng vă chă pơma, găh đak rơgo\h ‘lơ\ng lơ\m get chai ư\h gan sơđơ\ng ôh. Tơnap tap hơtuch ‘no\h bơngai răt yua ư\h kơbăt hơdăh đak ayơ hlôi đe\i an^h bơ\ jang te\h đak ăn asong jang păng đak ayơ chă pơm tơle\ch kle\nh mă đơ\ng an^h ch^h kơtơ\ng ang, an^h bơ\ jang ve\i lăng hlôi lơ ‘măng tơbăt mă le\i kon pơle\i oe\i tim mă băt hơdăh.

PTV: Tơ\ anăp dôm tơdrong tơnap tap ‘no\h, dêh char Dak Lăk hăm đe\i trong dăr lăng hơlen ưh, [ak si?

Bác sĩ Phạm Quang Lộc: Tơ\ Dak Lăk đe\i hlo\h 80 an^h mă le\i ro\ năng lăp đe\i 1 an^h pơm tơle\ch đe\i tơmơ\t jên jang [lep hăm trong jang pơm tơle\ch đak get chai. Mă blu\ng ‘no\h đe sư pơ jing lơ\m an^h jang kmăi kmo\k. Mă [ar đe sư tơmơ\t jên jang kmăi kmo\k ‘lơ\ng lie\m đe\i tôm trong gơlong jang. Mă 3 ‘no\h bơngai jang kơ đe sư jang hơge\i hơlơ. Pă dôm yơ an^h anai ‘no\h kơ yuơ u\nh hnam jang, kơ yuơ lơ lo\h tôch tơnap. Tơdrong tơnap hlo\h dơ\ng ‘no\h tơdrong hlo#h vao kơ kon pơle\i lơ\m chă răt io\k lăp lăng tru\h kơ jă re hlo\h, pơm tơle\ch kiơ\ trong gơlong jang [ônh [o\ ‘no\h te\ch re hlo\h hăm pơm tơle\ch hăm kmăi kmo\k ‘lơ\ng lie\m, mă le\i đe chă răt io\k rơ\ih răt re hlo\h ... Pơm glăi ‘no\h đe\i lơ, đe\i 3 khu\l pơm glăi găh chă răt tơmơ\t kmăi kmo\k, gru\p mă 2 ‘no\h găh kon bơngai, gru\p mă 3 ‘no\h trong gơlong pơm tơle\ch. Lơ\m 3 gru\p au ‘no\h nhôn sek tơlang mă dôm an^h pơm glăi lơ ‘măng, mă kăl pơm glăi găh rơgo\h ‘lơ\ng, mư\h nhôn dăr lăng đe\i [o#h rim sơmach j^, pơm ăn j^ ‘no\h nhôn athe\i rim an^h bơ\ jang kơpal io\k tơ v^h hla bơar ăn asong jang păng sek phak. Gru\p mă 2 pơm glăi kiơ\ pơnăh, bơ\n gơ\h hơmet ming pơ ‘lơ\ng, mă le\i hlo\h đơ\ng khăm lăng hơlen đak tim mă đe\i [o#h găh pơm glăi tơdrong ư\h rơgo\h ‘lơ\ng kơna sek phak hăm kăp kon jên, tơ brar păng jang kiơ\ trong gơlong athe\i hơmet pơ ‘lơ\ng pơm tơle\ch ‘lơ\ng tơmam drăm đe\ch.

PTV: Tơ\ anăp pơm glăi kơtang kơ rim an^h pơm tơle\ch đak, lơ lo\h an^h ve\i lăng tơdrong au dêh char Dak Lăk hăm đe\i trong tang găn, ve\h ver pơm kơne# ăn bơngai răt yua ưh?

            Bác sĩ Phạm Quang Lộc: Hơdrol đe\i tơdrong tơchơ\t 178 đơ\ng te\h đak tơle\ch ăn ‘no\h tơdrong chă phak sơ\ to\ se\t hlo\h kơna pơm ăn kơ đe ư\h kơ hli. Ro\ năng vă pơma ‘noh đe\i 2 jăl sơnăm, mă 1 lơ\m sơnăm 2014 năm tơ\ hơdrol au ki păng m^nh khe\i năr hơdrol sơnăm 2013. Kiơ\ kơ ^nh jang kiơ\ tôm tơdrong Tơchơ\t 178 ‘no\h ke\ pơm ăn kơ đe hli. Hre\i au bơ\n oe\i lơ\m tơdrong đe sư hlôi bơ\h [ơm tơmơ\t jên jang tơdăh bơ\n phak kơ hret ‘no\h pơm pơ hoach mu\k drăm kmăi kmo\k kơ kon pơle\i ‘no\h tơdrong tơnap tap hlo\h hăm an^h bơ\ jang dăr lăng, sek phak. Đe sư tơmơ\t jang lơ kon jên tru\h mơ j^t, kơ hre\ng tr^u hlak jên, dang e\i pă ke\ vă tơmơ\t jên jang dơ\ng bơih... ‘no\h jing tơdrong tơnap tap lơ\m sek tơlang pơm lơ liơ vă pă đe\i an^h jang kơ u\nh hnam, kơ rim bơngai adoi nhen tơpôl păng bơ\n đe\i ‘lơ\ng tơmam drăm chă te\ch mơdro. ‘No\h jing tơdrong tơdrong sơ\l vơ\l d^h băl mă an^h bơ\ jang dăr lăng kăl hơlen hơdăh hlo\h dơ\ng. Ro\ năng vă pơma ‘nau jing tim mă đe\i trong jang kơ jăp, ve\i lăng tim mă kơ hret, dang e\i tơmơ\t jang ‘lơ\ng, ve\i lăng kơ jăp ‘no\h mu\k drăm au jing m^nh tơdrong pơ hoach tôch kơ lơ kăl lăng hơlen kơ jăp lơ\m tơdrong mu\k drăm…

            PTV: Vă pơm dă [iơ\ hơmơt pơm pơ răm ăn bơngai răt yua, lơ lo\h [ak si chă pơkă kon pơle\i lơ liơ?

            Bác sĩ Phạm Quang Lộc: Đak nhă lơ\m get chai mă blu\ng bơ\n kăl hơlen găh kơ đo\h đe ch^h anăn an^h pơm tơle\ch. Dang e\i lơ\m tơdrong tơbăt kơtơ\ng ang, an^h bơ\ jang ve\i lăng hmă hmă đe\i tơbăt hơdăh găh dôm an^h, rim an^h pơm tơle\ch ‘lơ\ng dăh mă pơm glăi vă bơ\n kiơ\ kơ ‘no\h băt hơdăh đak nhă ayơ rơgo\h ‘lơ\ng, ayơ ư\h. Mă 2 ‘no\h tơ\ kơ đo\h get chai, kiơ\ tơchơ\t hre\i au ‘no\h đ^ đăng dôm tơmam drăm ‘me\h vă pơm tơle\ch ‘no\h kăl đe\i tôm rơvơn, ‘me\h vă te\ch mơdro hlot kăl đe\i tơbăt hơdăh găh ‘lơ\ng [lep tơdrong tơchơ\t păng sơkơ\t ‘lơ\ng lơ lo\h đe\i pơm kơnăl tơmam drăm au ‘lơ\ng hlôi đe\i hơlen hơdăh. Găh đak nhă lơ\m get chai ‘no\h tơmam drăm kăl đe\i pơm kơnăl ‘lơ\ng kơ yuơ lơ lo\h ư\h kơ đe\i pơm kơnăl ‘lơ\ng ‘no\h tơmam drăm au ư\h kơ ‘lơ\ng. Tơdrong hơtuch ‘no\h bơ\n kăl hơlen hơdăh, nhen nhôn hlôi tơroi lơ\m bro\, hla bơar kơtơ\ng ang au to, rim an^h bơ\ jang ve\i lăng vă bơ\n băt kơna rơ\ih răt io\k dôm đak nhă rơgo\h ‘lơ\ng. 

PTV: Bơnê kơ [ak si hơ?