VOV4.Bahnar - Ku\m hăm tơ ring kơ drâm, tơ drong to\k io\k jên tơ\ ‘ngoăih hăm jên kon lơ hlôi jur truh tơ\ tơ ring tơ rang tơ\ Tây Nguyên. Tơ drong ‘nâu tơ\ dêh char Gia Lai ăn [ôh, to\k io\k jên tơ\ ‘ngoăih pơm ăn kon pơ lei jang chu\n mir ưh ke\ to\k klăih đơ\ng tơ nuh, oei 1 păh khul te\ch mơ dro ‘no\h to\k pơ dro\ng tôch hre\nh. Tơ drong ‘nâu đei [ôh tôch lơ tơ\ Ia Pa, m^nh lơ\m dôm apu\ng tơ nuh hin hlo\h kơ dêh char Gia Lai.

U|nh hnam [ok Siu Chbai găh u\nh hnam tơ nuh tơ\ plei Toan, xăh Chư Kdăm, apu\ng Ia Pa, dêh char Gia Lai. Lơ sơ năm ‘nâu, mă đơ\ng adrin jang xa tôch ai mă lei u\nh hnam [ok oei hơ nơ\ng tơ nuh hin. Ư|h lăp jang xa ưh kơ măh so\ng xa đe\ch, tơ mam tơ\ mir, tơ\ chu\n, pơ gar jang đei oei ưh kơ măh vă kla jên kon đơ\ng to\k io\k tơ\ bơ ngai pơ dro dơ\ng. Kơ lih thoi no\h, hăm kơ so# jên to\k io\k blu\ng a lăp 20 triu đe\ch, jên kon 5% 1 khei, đơ\ng ro\ng hlo\h 10 sơ năm, jên me\ che\h jên kon hơ drom băl, kơ so# jên athei kla ăn kơ đe đơ\ng u\nh hnam [ok to\k hlo\h 150 triu. Truh [ât dâu u\nh hnam [ok ưh pă ke\ kla jên kon bơih, athei te\ch hu\t mir vă kla [iơ\ 1 păh jên ăn kơ đe, kơ so# jên oei hre dơ\ng ưh kơ băt vă io\k yă kiơ kla kơnh:

“Mă tơ pă, jên măt blu\ng a đe ăn lăp 20 triu đe\ch. Truh dang ei, sư ako\m pơ đ^ ‘no\h truh m^nh hre\ng dôm j^t triu bơih, mă lei sơ năm yơ inh ku\m kla đ^, kla hơ nơ\ng ră mă lei oei ưh ke\ đ^ jên kon ‘mơ\i. Jên kon, roi đunh khei, roi đunh sơ năm roi lơ, ‘no\h inh ưh ke\ ch^u bơih. Truh dang ei, inh kơ băt vă pơm thoi yơ vă đei jên kla ăn kơ đe dơ\ng.”

Tơ drong to\k io\k jên đơ\ng bơ ngai pơ dro hăm jên kon lơ đei tôch lơ tơ\ dôm xăh lơ\m apu\ng tơ nuh Ia Pa, dêh char Gia Lai. Tơ\ rim pơ lei đa đei đơ\ng 1 truh [ar pêng u\nh hnam pơ dro đa asong to\k io\k jên, hăm jên kon đơ\ng 3-4% 1 khei tơ dăh kon pơ lei chu te\ch đ^ tơ mam đơ\ng sư cho\h jang xa đei ăn bơ ngai pơ dro. Tơ plơ\ kơ ‘no\h, mưh to\k io\k ho\h đe\ch, jên kon đơ\ng 5-6%. Tơ dăh jo# hơ len jên kon 1 sơ năm ‘no\h đơ\ng 36-72%, kơ so# jên kon tôch lơ, nhen thoi “kăt ko” hăm kon pơ lei jang chu\n mir, mă loi hăm dôm u\nh hnam tơ nuh tơ\ tơ ring atăih yăih. Tơ drong pơm ăn lơ bơ ngai chu to\k io\k jên đe thoi âu ‘no\h yoa to\k io\k tôch [ônh, ưh kăl pơ dơ\ng hla ar te\h, pơ dơ\ng tơ mam, ưh kăl pơm hla ar kiơ, lăp k^ lơ\m hla ar hre đe\ch gơ\h to\k io\k hloi, hăm kơ so# jên đơ\ng 15-30 triu, [ât lăp 50 triu 1 pơ yan jang mir. Tơ drong ‘nâu tôch pha hăm to\k io\k tơ\ an^h mong jên, kơ so# jên to\k io\k ưh kơ lơ mă lei pơm hla ar tôch mơ mat.

{ok Bùi Thanh Định, Pho\ Kơ dră vei lăng kon pơ lei xăh Chư Kdăm, apu\ng Ia Pa, dêh char Gia Lai, ăn tơ băt: “Kon pơ lei bơ\n, adrol kơ pơ yan jang ‘no\h ưh kơ đei jên vă jang xa tơ\ mir na kơ dih, kơ na to\k io\k đơ\ng bơ ngai pơ dro vă răt bơ\n pho\ng, hơ dre\ch. Truh pơ yan kăt yoă ‘no\h kla ăn đe. Mưh kăt yoă tơ dăh jang đei ‘no\h kla tôm, mưh ưh ‘no\h oei hre, sư hơ nơ\ng thoi no\h, bơ ngai pơ dro jo# jên kon to\k kiơ\ sơ năm. Khul kơ dră tơ ring ku\m tơ le\ch lơ trong asong to\k io\k kiơ\ tơ drong jang, An^h mong jên tơ gu\m tơ pôl ăn kon pơ lei mơ\n. Mă lei, [ât lăp kon pơ lei [ôh to\k io\k đơ\ng bơ ngai pơ dro tôch hre\nh, oei to\k io\k tơ\ an^h mong jên ‘no\h hiơ\ hy^n păng kla jên kon rim khei ‘no\h đe kla ưh ke\, đơ\ng no\h đe oei ‘me\h to\k io\k tơ\ ‘ngoăih đe\ch.”

Kiơ\ kơ so# chih jo# tơ\ apu\ng Ia Pa, tơ drong kon pơ lei to\k io\k jên bơ ngai pơ dro hăm jên kon lơ đei tơ\ 8/9 xăh kơ apu\ng. Truh dang ei, hlôi đei kơ hre\ng u\nh hnam ưh pă ke\ kla jên ăn đe. Lơ\m no\h, kơ so# jên tơm lăp 18 ti đe\ch mă lei jên kon to\k hlo\h 58 ti. Dôm u\nh hnam to\k io\k jên mă lơ ‘no\h u\nh hnam tơ nuh păng vă je# tơ nuh, ưh đei jên vă jang xa kơ na athei to\k io\k jên đe tơ\ ‘ngoăih. Dang ei khul kơ dră pơ gơ\r păng an^h jang kơ pal kơ apu\ng Ia Pa oei tơ le\ch trong jang vă găn le# tơ drong ‘nâu. Mă lei, sek tơ lang tôch mơ mat, yoa jên kon bơ ngai pơ dro tơ le\ch tam mă pơm glăi dôm tơ drong hơ găt găh to\k io\k jên.

Trung tá Trịnh Văn Đạt, Pho\ Kơ dră che\p kơ\l Ko\ng an apu\ng Ia Pa, dêh char Gia Lai, ăn tơ băt: “Găh tơ drong sek tơ lang, an^h jang kơ pal ưh băt lăng tơ drong hơ găt yơ vă sek tơ lang. Lăp pôm tơ tă ăn kon pơ lei le# to\k io\k jên đe tơ\ ‘ngoăih, mă athei năm to\k io\k tơ\ An^h mong jên cho\h jang xa, atu\k tơ iung tơ ring tơ rang, An^h mong jên tơ gu\m ăn tơ pôl vă jên kon to\ se\t [iơ\. Thoi no\h, kon pơ lei gơ\h đei tơ drong erih xa sơ đơ\ng. Oei to\k io\k tơ\ ‘ngoăih hăm jên kon lơ ‘no\h kon pơ lei bơ\n ưh kơ ke\ kla ăn kơ đe.”

Tơ drong kon pơ lei to\k io\k jên đơ\ng bơ ngai pơ dro hăm jên kon lơ tơ\ apu\ng Ia Pa jing tơ drong tơ [ôh tôch rơ đăh j^, bơ ngai chă asong đe to\k io\k jên hăm jên kon tôch lơ to\k bo\k đei tơ\ lơ pơ lei pơ la Tây Nguyên lơ\m lơ spơ năm âu ki. Dôm an^h asong đe to\k io\k jên âu bơ\ jang ưh đei ôn kiơ, tam mă đei nơ\r hơ găt vă vei lăng păng hơ nơ\ng chă jên lơi tôch kơ hiôk đơ\ng bơ ngai tơ nuh. M^nh păh lu sư io\k jên lơi đơ\ng jên asong đe to\k io\k, tơ drong nai dơ\ng sư chă jên lơi mưh đei  răt io\k lơ tơ mam đơ\ng kon pơ lei jang đei. Ku\m kơ lih yoa pu\ răm tôm tơ drong thoi no\h mă tơ drong pơ ngot, tơ nuh oei đei hơ nơ\ng tơ\ lơ tơ ring lơ\m apu\ng Ia Pa pơ ma adro#, Tây Nguyên pơ ma atu\m.

          Công Bắc: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\