VOV4.Bahnar – Mơj^t rơbau ‘nu bơngai jang tơ\ Gia Lai đe\i ho\k pơ hrăm tơdrong jang kiơ\ Tơdrong vă jang 1956 dăh mă oe\i krao akhan Tơdrong vă jang Pơtho pơ jing tơdrong jang ăn bơngai jang tơring cho\h jang sa, mă le\i lăp to\ se\t bơngai đe\i tơdrong jang.

Jing tơring đe\i hlo\h 90% ‘no\h bơngai hơdrung Bahnar, đ^ đăng rim u\nh hnam kon pơle\i tơring G’Lar, apu\ng Đak Đoa je\i găh dôm u\nh hnam đe\i ho\k pơ hrăm đe\ch tơdrong jang. Hơpơi ‘me\h vă xut xa pơngot rơve\t, tơ jur dơnu\h, kon pơle\i tơ\ au tôch hưch hanh vang ho\k pơ hrăm rim ‘măng pơgơ\r pơtho pơ hrăm. Hăm jơhngơ\m đon hưch hanh păng ‘me\h vă ve\i răk tơ [a\k mong dôm tơdrong jang joăt joe đơ\ng sơ\, găh lơ pơmai o\h dro\ kăn tơring G’Lar je\i io\k ho\k pơ hrăm dui brai vai tanh khăn kơ hơdrung Bahnar po.

Mă le\i, lơ\m mă ho\k, rim pơmai o\h hưch hanh băt dang yơ ‘no\h mư\h le\ch ‘măng khoă, đe pơmai o\h je\i sơ ‘ngon dôm no\h mơ\n. Kơ yuơ găh lơ pơmai o\h lăp đơ\ng ro\ng ho\k đang je\i ư\h kơ đe\i rơvơn vă jang kiơ\ tơdrong po ho\k pơ hrăm. ‘Ngoăih m^nh [ar ‘nu đe\i tơmơ\t jang lơ\m hợp tak xah dui brai vai khăn kơ tơring ‘no\h đ^ đăng dôm bơngai anai măh kơ d^h chă dui brai vai tanh khăn kơ d^h lơ\m u\nh hnam, kơ d^h chă te\ch mơdro tơmam drăm po pơm đe\i. Tanh 1 blăh ao dăh mă 1 to\ kơdu\ng be\ng ‘no\h măh tơ hiong m^nh [ar năr, mă le\i chă te\ch lăp dôm j^t rơbau hlak jên đe\ch, kon jên jang ư\h hơto\ hăm chă jang ăn kơ đe. Mo\, Huon, oe\i lơ\m pơle\i Tuơh Ktu vang ho\k pơ hrăm lăm ho\k dui brai vai tanh khăn đunh kơ au 2 sơnăm pơma: “ Lăp đơ\ng ro\ng ho\k ‘no\h ^nh tanh khăn, tanh kơdu\ng vă io\k yua kơ d^h lơ\m u\nh hnam. Je\i đe\i m^h ma duch nă koeng [ôt athe\i tanh ăn, mă le\i ba ư\h kơ đe\i kon jên chă răt brai vă tanh, kơ toăl brai dang e\i je\i măt. Dôm tơmam tanh chă te\ch je\i lăp dôm j^t rơbau hlak jên đe\ch. Ho\k đang je\i đe\i chă jang tanh khăn ăn Hmang nơ\n, sư hơpăh jang lơ\m 1 năr lăp dôm j^t rơbau hlak jên đe\ch”.

Lơ\m mă no\h, kơ yuơ đe\i hơgăt te\h ksu să hlo\h tơring, kơna đơ\ng sơnăm 2011 tru\h sơnăm 2013, hlo\h 160 u\nh hnam oe\i lơ\m pơle\i Dôr, tơring G’Lar đe\i pơ pro\ ăn ho\k jang răih kơ jăr ksu păng ve\i lăng ‘long pơtăm au. Hăm trong pơtho lơ\m 1 khe\i, đ^ đăng dôm u\nh hnam au je\i jing dôm bơngai jang tơm lơ\m ve\i lăng păng răih kơ jăr ksu. Ư|h kơpu\n ai, dôm sơnăm au, kơ jă ksu tơ jur kơtang, lơ kon pơle\i hu\t pơgar ksu dăh mă te\ch te\h, tơdrong jang răih kơ jăr ksu je\i pă đe\i chă jang.

Dôm sơnăm au, tơring pơgơ\r pơtho lơ tơdrong jang nhen tơdrong jang kăt ‘ngie\t hăm kmăi, jang hơmet gre bơb^t, jang kăt me\i hơbe\n ao hăm kmăi kmo\k ... Mă đơ\ng ‘me\h vă mă le\i hlo\h 160 ‘nu bơngai au je\i tim mă chă ăn asong năm ho\k. Đe sư gô chang đ^ khe\i ‘năr pơkă 5 sơnăm jo# đơ\ng ho\k đang tơdrong jang mă blu\ng mă gơ\h vă ho\k pơ hrăm tơdrong jang anai dơ\ng ‘no\h kiơ\ tơdrong tơchơ\t đơ\ng trong pơ pro\ jang. Mo\ Blao, pơle\i Dôr pơma: “Ho\k đang ^nh băt chă răih ksu lơ\m pơgar po. Ho\k jang răih ksu ‘no\h pơ đ^ lơ\m pơle\i. Dang e\i pơle\i pă đe\i ho\k răih ksu bơih, kơ yuơ kơ jă re, kơna pơ đ^ lơ\m pơle\i pơdơ\h pơđ^. Tơdăh đe\i tơdrong jang hle, ^nh je\i ‘me\h năm ho\k, vă đe\i tơdrong jang sa chă rong ‘me u\nh hnam.”

M^nh sơnăm to\ se\t hlo\h plôih 4 lăm ho\k tơdrong jang, đơ\ng mă tơle\ch tơdrong vă jang, kơ hre\ng ‘nu bơngai jang oe\i lơ\m tơring G’Lar hlôi đe\i ho\k pơ hrăm. Mă le\i, ‘ngoăih tơdrong jang rong kon tơrong đe\i tơle\ch jang kiơ\ jơ\p jang, ‘no\h đ^ đăng dôm bơngai jang đe\i ho\k pơ hrăm rim tơdrong jang anai je\i tơ [ơ\p tơnap tap lơ\m io\k jang kiơ\ dôm tơdrong mă po ho\k pơ hrăm. Mo\ Huom, Kơdră che\p pơgơ\r Jơnu\m khu\l dro\ kăn tơring G’Lar, bơngai io\k jang krao hơvơn mơ\t ho\k pơ hrăm pơma: “Đơ\ng mă pơ\ih lăm pơtho dui brai vai tanh khăn, pơmai o\h chă dui brai vai tanh khăn kơ d^h lơ\m u\nh hnam, an^h te\ch mơdro ư\h kơ đe\i. Lăp le\ch ‘măng khoă ho\k me\i đang, đe sư ‘me\h vă ho\k jru\ hlo\h dơ\ng mă le\i jơ ‘năr ư\h kơ đe\i. Kon pơle\i tơ\ au ‘me\h vă ho\k tơdrong jang ‘no\h tôch kơ lơ, ư\h kơ [lep pơyan ‘no\h kon pơle\i vang năm to\ se\t”.

Tơdrong vă jang 1956, đe\i tơle\ch jang tơ\ dêh char Gia Lai đơ\ng sơnăm 2011, tru\h dang e\i, hlôi pơtho pơ hrăm tơdrong jang ăn hlo\h 27.500 ‘nu bơngai jang. Mă le\i, kơ yuơ khe\i ‘năr chă pơtho ăn đunh hlo\h đơ\ng 1 tru\h 2 khe\i đe\ch, kơna dôm bơngai ho\k ư\h kơ đe\i chă ho\k dôm tôm tong tơdrong jang hlo\h, nhen ming hơmet gre bơb^t, tơdrong jang kăt ‘ngie\t hăm kmăi kmo\k ... ho\k đang tơdăh ư\h kơ đe\i năm ho\k ming dơ\ng, le\i tơnap mă jang gơ\h tơdrong jang au. ‘No\h tim mă jo# tru\h tơdrong, kmăi kmo\k tơmam drăm tơgu\m ăn pơtho pơ hrăm đ^ so se\nh, đ^ pă gan [lep hăm chăl hre\i, pơm tơnap tap ăn tơdrong vă jang kiơ\ đơ\ng ro\ng au kơnh kơ dôm bơngai ho\k pơ hrăm. Vă tơdrong vă jang au hơnhăk đe\i io\k yua kơ jăp [lep hăm yan au, đe\i lơ tơdrong kăl đe\i sek tơlang hơmet pơ ‘lơ\ng. {ok Lê Văn Thành, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng Tơdrong jang-Bơngai rơka păng Tơpôl dêh char Gia Lai tơroi tơbăt: “ Tơgu\m ato\k kơtang đe\i jơne\i ‘lơ\ng hơ iă kơ tơdrong vă jang, hăm dêh char kăl lăng ba kơ jăp ăn asong hơmet pơ ‘lơ\ng dơ\ng kon jên ăn pơgơ\r pơtho pơ hrăm. Lơ\m khu\l Trung ương je\i kăl ăn asong hơmet pơ ‘lơ\ng dơ\ng kon jên tơgu\m djru ăn bơngai ho\k vă [lep hăm tơdrong đe\i [o#h yan au dang e\i. Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i dêh char je\i kăl lăng hơlen k^ tơchơ\t hơnơ\ng ăn asong ho\k pơ hrăm tơdrong jang hăm dôm bơngai hlôi đe\i ho\k pơ hrăm tơdrong jang mă le\i ư\h kơ đe\i tơdrong jang kơ yuơ dôm tơdrong au to pơm ăn ư\h khan kơ d^h pơrơ\ng pơdơ\h jang. Tơdrong mă au, kăl pơ jao ăn Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i apu\ng lăng hơlen, k^ tơchơ\t tơtom ‘lơ\ng hơ iă hlo\h. Mă pêng ‘no\h, Te\h đak je\i kăl hrôih đe\i trong jang tơgu\m djru hăm rim an^h mơdro sa tơm, an^h pơm tơle\ch te\ch mơdro tơmam drăm krao tơmơ\t dôm bơngai jang hlôi đe\i ho\k pơ hrăm đang tơdrong jang”.

Pơtho pơ jing tơdrong jang ăn bơngai jang tơring cho\h jang sa ‘no\h m^nh tơdrong vă jang tôch tro\ [lep đơ\ng Te\h đak. Mă le\i, vă tơdrong vă jang au đe\i mơ\t hloi lơ\m tơdrong oe\i sa jang sa păng ato\k kơtang sơnong jang kơ m^nh trong tơle\ch jang tơgu\m djru kơ yuơ kon bơngai ‘no\h pơ đ^ tơring hăm An^h tơm bơ\ jang đơ\ng Trung ương kăl atu\m d^h băl vang sek tơlang hơmet pơ ‘lơ\ng hlo\h dơ\ng dôm tơdrong đe\i [o#h hrei au tơ\ tơring.

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t