VOV4.Bahnar - Vă pơ jing tơ drong ‘lơ\ng, hơ to\k tơ drong te\ch mơ dro tơ\ tơ ring, dôm sơ năm âu ki, dêh char Gia Lai tơ le\ch kơ hre\ng ti hlak jên man lơ kơ chơ tơ\ dôm apu\ng, th^ xăh, pơ lei tơm. Mă lei 1, 2 kơ chơ ưh đei lăp đon bơ ngai te\ch mơ dro, đơ\ng ro\ng lơ sơ năm man đang, ưh đei bu truh pơ dro, tôch kơ ‘mêm jên man.

Kơ chơ Hoa Lư pơ dro xa đơ\ng sơ năm 1992, j^ 1 lơ\m dôm kơ chơ tih hlo\h tơ\ pơ lei tơm Pleiku, dêh char Gia Lai. Blu\ng a đei vă je# 40 ‘nu bơ ngai pơ dro đei dêh char k^ hla ar, asong pơm hnam oei hai, pơm an^h te\ch mơ dro hai lơ\m 30 sơ năm. Sơ năm 2014, [ât mă hla ar pơ kăp tam mă đ^ năr, Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei pơ lei tơm Pleiku tơ roi ăn dôm u\nh hnam oei te\ch mơ dro tơ\ âu mât lơ\m kơ chơ Hoa Lư ‘nao, atăih kơ ‘no\h dang 100 m.

Hăm jên man truh 12 ti 500 triu, kơ chơ ‘nao đei 2 to\ hnam, dôm j^t to\ ki-ốt, kơ hre\ng an^h te\ch tơ mam, đei tôm an^h pơ cho\h hu\t đak ‘me#, tang găn u\nh xa đôh, vei lăng cham char…mă lei ưh đei dôm tơ ‘ngla an^h te\ch mơ dro lăp đon, yoa mât tơ\ âu lăp hơ dro# bơ ngai te\ch đe\ch ưh đei bơ ngai răt.

Yă Nguyễn Thị Thu Thanh, 74 sơ năm, bơ ngai te\ch mơ dro tơ\ kơ chơ Hoa Lư so pơ ma: “Kơ chơ âu mă 1 ‘no\h pơm tơ\ hlom hnang, mă 2 man ưh kơ đei nhen thoi kơ chơ, kơ na tơ drong mât tơ\ kơ chơ, jur to\k ưh kơ hiôk kiơ, adrol ki tơ ter trong te\ch đ^ ăn kon pơ lei, tơ mât kơ chơ tơ\ lăm ưh kơ lăp hăm bơ ngai pơ dro. Tơ\ ‘ngoăi đe te\ch mơ dro đ^ bơih, mât lơ\m kơ chơ kơ băt vă te\ch ăn bu.”

Ku\m hăm dôm tơ drong nhen hek hu\t le# hla ar pơ kăp, an^h pơm păng kơ chơ man ưh kơ lăp ‘no\h tơ drong man kơ chơ ưh đei io\k nơ\r bơ ngai te\ch mơ dro ku\m pơm ăn kơ chơ Hoa Lư ‘nao ưh đei jang xa mă đơ\ng hlôi tơ mât yoa đei 2 sơ năm ‘nâu bơih. {ok Nguyễn Văn Trường, bơ ngai te\ch mơ dro tơ\ kơ chơ Hoa Lư so pơ ma: “Ie\m ‘me\h hơ nhăk kơ chơ năm tơ\ nai ‘no\h ie\m athei pơ ma nuh hăm kon pơ lei ‘mơ\i. Ie\m athei lăng năng oei pă dôm sơ năm, tơ dăh oei 7, 8 sơ năm dơ\ng ‘no\h ie\m athei pơ ma nuh hăm kon pơ lei vă mơ\ng nơ\r kon pơ lei pơ ma kiơ găh tơ drong man kơ chơ. Oei ‘nâu ‘no\h, gô kơ chơ man đang ‘mơ\i ie\m năm tơ roi, pơ go\ kon pơ lei mât tơ\ kơ chơ ‘no\h lơ liơ kon pơ lei lăp đon.”

M^nh an^h nai ku\m đei krao j^ kơ chơ oei hu\t hơ chăng đơ\ng ro\ng dôm sơ năm man, găh phương Chi Lăng, pơ lei tơm Pleiku, ‘no\h j^ kơ chơ Chi Lăng ‘nao. Kơ chơ âu đei Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei phương Chi Lăng pơ jao ăn 1 u\nh hnam tơ le\ch jên man, hăm kơ so# jên truh 4 ti. Tơ drong tơm ‘no\h vă yuih le# an^h đe juăt te\ch mơ dro tơ ter trong gre 14 tôch hơ mơt, kơ dâu kle\ch phương âu. Mă lei kơ chơ ‘nao atăih kơ kơ chơ so truh 1km, pơm lơ\m tơ ring kon pơ lei kơ tuei dơ\ng, ka na pơ đ^ bơ ngai răt păng bơ ngai te\ch ưh kơ ‘me\h truh. Mă đơ\ng Dơ no\ an^h vei lăng kon pơlei phương Chi Lăng lơ ‘măng chă krao hơ vơn, [ât lăp pơ gơ\r yuih hu\t hloi an^h kon pơ lei pơm te\ch tơ mam kơ dih, mă lei oei hơ nơ\ng io\k đei nơ\r tơ tok đơ\ng bơ ngai pơ dro đe\ch.

Yă Nguyễn Thị Bích Nhung, 1 ‘nu bơ ngai pơ dro tơ\ phương Chi Lăng, pơ lei tơm Pleiku pơ ma: “Tơ drong te\ch mơ dro rim năr vă bơ\n chă xa dang ei tơ tă mât tơ\ no\h, dôm năr te\ch kơ đei hlot, mưh lôh bu vă duh ăn bơ\n, le\ch tơ\ âu te\ch đe\ch, dôm sơ năm ‘nâu juăt te\ch tơ\ ‘ngoăih âu bơih, bơ ngai răh ưh đei mât, liơ mă gơ\h te\ch tơ mam.”

Tơ\ hơ năp tơ drong tơ chơ\t vă io\k pơ dreu te\h đơ\ng Gru\p jang Hoàng Anh Gia Lai, hlo\h 200 u\nh hnam oei te\ch mơ dro tơ\ kơ chơ pơ gia Phù Đổng hơ pơi ‘me\h đei mât lơ\m kơ chơ vă jang xa sơ đơ\ng. Mă lei dêh char Gia Lai tơ le\ch hlo\h 29 ti vă man an^h te\ch mơ dro Hội Phú, atăih kơ ‘no\h tam mă truh 100 mét. Kơ chơ man đang [ât blu\ng sơ năm 2014, mă lei ưh đei an^h yơ thuê yoa an^h pơm păng man ie\ ưh đei pơm lăp hăm tơ drong ‘me\h vă nhen thoi năn sư.

Io\k đơ\ng Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei dêh char pơ jao, Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei pơ lei tơm Pleiku tơ le\ch dơ\ng hlo\h 1 ti vă tơ plih ming tơ drong io\k yoa kơ chơ. Truh dang ei, đơ\ng ro\ng hlo\h 9 khei io\k vei lăng, Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei phương Phù Đổng ‘nao pơ gơ\r hôp kon pơ lei păng tơ le\ch lơ trong jang blu\ng a vă chông dôm u\nh hnam te\ch mơ dro tơ\ âu mât lơ\m kơ chơ ‘nao. {ok Bùi Nam Qúy, Kơ dră vei lăng kơ chơ pơ gia Phù Đổng, phường Phù Đổng ăn tơ băt: “Đơ\ng sơ\ truh dang ei, kon pơ lei te\ch mơ dro tơ\ âu bu bu ku\m ‘me\h te\ch mơ dro sơ đơ\ng. Yoa ‘nâu j^ kơ chơ pơ gia, kơ na te\ch mơ dro ưh kơ sơ đơ\ng, pơ gê 1 ‘măng, kơ sơ\ 1 ‘măng, kơ na tôch mơ mat, ưh đei sơ đơ\ng kiơ, hơ mơt kơ gre vih vât dơ\ng. Mă lei dang ei đe man tam đang, tam mă đang ‘no\h lơ liơ mă gơ\h mât te\ch.”

Kiơ\ tơ drong jang “Ato\k tơ iung tơ drong te\ch mơ dro tơ\ tơ ring tơ rang đơ\ng 2010-2015, trong jang truh 2020”, dêh char Gia Lai vă man 100 to\ kơ chơ. Truh dang ei tơ drong jang ‘nâu jang đei 85% bơih. Pơ lei tơm Pleiku oei vă tơ le\ch trong man dơ\ng 3 to\ kơ chơ păng 1 an^h te\ch mơ dro. {ât mă dôm tơ drong ưh kơ lăp đơ\ng che\ng hơ met te\h, ming man păng vei lăng dôm kơ chơ Hoa Lư, Chi Lăng păng Phù Đổng oei tam mă chă đei trong sek tơ lang ‘lơ\ng ‘no\h [ok Nguyễn Kim Đại, Pho\ Kơ dră vei lăng kon pơ lei pơ lei tơm Pleiku tơ tă akhan, kư\ man kơ chơ hơ drol, đơ\ng ro\ng kơnh kon pơ lei mât, mât te\ch ‘mơ\i na gơ\h juăt: “Hrei ‘nâu tơ\ pơ lei tơm, ưh lăp hơ dro# kơ chơ Hoa Lư, kơ chơ Chi Lăng pơm tơ\ an^h thoi no\h đe\ch. Pơ tih gia nhen kơ chơ Chư Á, kơ chơ Thống Nhất đei pơm tơ\ lăm ngăl. Mă lei yoa hơ drol ki bơ\n juăt thoi no\h bơih, vă juăt hăm an^h te\ch mơ dro ‘nao, kon pơ lei blu\ng a ku\m ưh gan ‘me\h. Đe sư ơm kơ te\ch mơ dro ưh [ônh hlot. Mă lei mưh đe đ^ mât te\ch kơ jăp 1 an^h bơih ‘no\h roi đunh roi juăt mơ\n. Tơ drong ‘nâu athei hơ nơ\ng tơ roi tơ băt, găh khul kơ dră athei vei kơ jăp, găn le# tơ drong puh tơ le\ch đơ\ng an^h âu ‘no\h đe te\ch tơ\ an^h to dơ\ng.”

Pơ ‘nho\ jên ăn tơ drong ming man kơ chơ vă hơ to\k tơ drong te\ch mơ dro, tơ iung tơ drong jang u\m drăm tơ\ tơ ring ‘no\h tôch kơ kăl. Mă lei, dôm an^h jang kơ pal kơ dêh char Gia Lai athei tơ che\ng hơ len, rơih an^h man păng vei lăng mă ‘lơ\ng vă jên jang huei kơ hiong ho\h ngôi đe\ch, huei găn trong jang to\k tơ\ tơ ring.

Nguyễn Thảo: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\