VOV4.Bahnar - Mă đơ\ng hlôi tơle\ch jang tôch kơ lơ trong jang, mă le\i tơdrong io\k u\nh om hrôih păng io\k hơgăm lơ\m kon pơle\i kon kông oe\i đe\i [o#h toch kơtang. Tơdrong tơm pơm ăn ‘no\h oe\i đe\i lơ tơdrong găn ga, lơ\m au, jơhngơ\m đon hlo#h vao kơ pơđ^ kon pơle\i păng kang [o# tơring, tim mă [o#h hơdăh dôm tơdrong đe\i pơm ăn kơne# hli hlơt hlo\h đơ\ng tơdrong au pơm ăn, kơna tim mă tơle\ch iung jang kơ hret. Lơ lo\h dôm tơdrong găn ga au yă kiơ? Bơngai chă ch^h kơtơ\ng ang Thanh Tâm ch^h ako\m:

 {ok Hoàng Đình Anh – Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai – tang găn tơpu\ hơ ‘lơ\p lơ apu\ng Bat Sat, dêh char Lào Kai tơbăt: vă iung jang kơ hret hăm dôm bơngai io\k u\nh om hrôih tơ\ tơring, an^h bơ\ jang ve\i lăng măt bơngai athe\i đ^ đăng kang [o#, bơngai jang đảng pơle\i tơring, ư\h kơ gơ\h vang năm et sa pơkong, mă đơ\ng pơkong au lơ\m kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h kơ d^h ră. Mă le\i, ư\h khan kang [o#, bơngai jang đảng ayơ je\i hlo#h vao, jang kiơ\ tơdrong au ngăl ôh.

 {ok Hoàng Đình Anh pơma: “Đe ôn, ư\h kơnăm pơm hla bơar ap^nh pơkong tơ\ an^h tư phap ôh, dăh mă ư\h kơ đe\i chă tơroi hăm bơngai au bơngai to ôh. Đe hăp lăp te\p ‘mre\h d^h băl, tơroi d^h băl khan năr au đe\i tơdrong, [ok yă năm tơ\ ^nh to\ se\t hơ. Đe sư ư\h kơ đe\i tơroi rơhăo chă pơgơ\r et sa dăh mă chă pơkong au to ôh”.

Tru\h hăm d^h băl ư\h tơpăt, đe\i ‘măng, kang [o#, bơngai jang đảng oe\i dru\h kiơ\ ăn tơdrong ba jên phak vă tơdrong pơm glăi au đe\i hlot.

Tơdrong tơchơ\t 110 sơkơ\t hơdăh phak kăp đơ\ng 500.000 hlak jên tru\h 1 tr^u hlak jên hăm rim tơdrong chă pơgơ\r pơkong klo akăn ăn dôm bơngai tim mă tôm sơnăm gơ\h io\k u\nh om. Mă le\i, tơpă yan au, tôch kơ lơ me\ [a\ drơ\ng phak au hloi.

Mă đơ\ng dơnu\h hin tôch dang yơ ră, 1 tr^u jên phak je\i hơdrin chă to\k io\k đơ\ng đe, lơ lo\h mă le\i đe sư akhan: vă kon hơ ‘lơ\p sư io\k d^h băl hrôih kiơ\ tơdrong joăt, mă đơ\ng phak kăp 3 dăh mă 4 tr^u đe sư oe\i drơ\ng ‘mơ\i. Kiơ\ kơ [ok Hoàng Đình Anh, tơdrong pơm au tôch hli hlơt [ơ\t lơ lau:

“Mư\h đe hlôi ăn jên phak, ‘no\h đe sư akhan: Lơ le\i ‘no\h ih hlôi pơ jao dôm tơdrong gơ\h jang ăn kơ ^nh, ^nh gơ\h pơm tơdrong au”.

‘Nau jing m^nh lơ\m dôm tơdrong tơm pơm ăn dôm khe\i năr tơ je# au, măt bơngai io\k u\nh om hrôih tơ\ lơ tơring đe\i kon kông oe\i sa to\k tôch kơ lơ.

Dơno\ an^h bơ\ jang ve\i lăng rim tơdrong tơpôl kơ Kuo#k ho#i ‘nao pơtôch ‘măng dăr lăng tơ\ pêng dêh char Điên Biên - Sơn La - Hòa Bình hlôi đe\i băt lơ lo\h. Đe\i m^nh apu\ng groi kông, lăp lơ\m 6 khe\i blu\ng sơnăm au, hlôi đe\i dang 300 u\nh om io\k oe\i d^h băl hrôih. Păng tơdăh hơlen mă bre\, kơso# au ư\h khan lăp [ơ\t 300 đe\ch ôh.

M^nh tơdrong đe\i pơlăp ăn bơ\ jang dăr lăng, pơm dă [iơ\ tơdrong io\k u\nh om hrôih păng io\k hơgăm ‘no\h kơso# ch^h jo# nhen le\ ư\h kơ tôm tong, lăp hơdro# m^nh [ar tơring Dơno\ an^h tơm ve\i lăng măt bơngai tơle\ch jang trong jang vang găn ga lơ\m dôm sơnăm au ki ‘no\h jang kiơ\ [lep. Yă Lục Thị Thắng – Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai tơtok:

“ Pơma mă ‘lơ ‘lo\ ‘no\h vă ch^h ako\m tôm tong le\i mơmat vă tơchă băt tôm. Nhôn lăp dăr lăng păng ch^h ako\m dôm tơdrong io\k u\nh om hrôih kơ 12 tơring jang kiơ\ tơdrong bơ\ jang au đe\ch. Trong bơ\ jang ch^h tơbăt kơtơ\ng ang ve\i lăng tơdrong jang au kơ Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai tang găn tơpu\ hơ ‘lơ\p lơ ‘no\h lơ\m kmăi kmo\k phân mêm ch^h tơmơ\t ‘no\h ư\h kơ đe\i [o#h ch^h pơlăp io\k u\nh om hrôih. Ro\ năng tơdrong io\k u\nh om hrôih ư\h kơ khan đe\i lơ lơ\m te\h đak bơ\n, ư\h khan trong pơlăp iung jang kăl hlo\h”

{ok Đỗ Sỹ Hùng – Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai dêh char Lào Kai akhan: Dơno\ an^h tơm ve\i lăng măt bơngai ve\i lăng găh tơdrong jang ato\k ‘lơ\ng măt bơngai, găh trong bơ\ jang te\h đak lơ\m tơdrong io\k u\nh om ‘no\h kơ yuơ Dơno\ an^h tơm Tư pháp ve\i lăng.

{ok Đỗ Sỹ Hùng pơma: “ Nhôn ư\h khan dơno\ an^h bơ\ jang năm dăr lăng, ch^h jo# găh tơdrong io\k u\nh om hrôih păng io\k hơgăm. Tơle\ch tơdrong bơ\ jang au ‘no\h dăr lăng hơlen đe\i lơ\m m^nh [ar tơring, găh dôm tơdrong io\k u\nh om hrôih tơ\ tơring ‘no\h ư\h kơ đe\i bu năm dăr hơlen ch^h ako\m ôh”.

Tơdrong tơroi mă mo\ Lục Thị Thắng – Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an6h ve\i lăng măt bơngai dêh char Cao Bằng chă tơroi tơ\ ala au sa roi [o#h hơdăh hlo\h dơ\ng: tơdrong găn ga đe\i ‘măng oe\i mơ\t le\ch d^h băl, hơ io\h răm pơgo\ pơđep athe\i io\k u\nh om hrôih je\i tơnap pơ jăh pơ jăng ke\ hăm tơdrong joăt je:

M^nh mon dro\ kăn oe\i lơ\m m^nh hnam trương te\h đak rong ‘me apu\ng Bảo Lạc hơlo\k krao hơvơn tơgu\m do\ng kơ yuơ mon to\k bo\k răm u\nh hnam athe\i io\k u\nh om hrôih. Tơdăh ư\h kơ do\ng mon le\i mon vă lôch akau. Mon krao điên thoăi chă pơma dơnu\h hăm m^nh ‘nu duch bơ\ jang găh radiô pơdăh tivi. Duch au krao điên thoăi tơroi tơbăt ăn Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai. Mư\h nhôn athe\i Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai apu\ng tơroi tơbăt ăn Dơno\ an^h che\p pơgơ\r apu\ng vă iung jang, ‘no\h rim an^h bơ\ jang khôi luơ\t nhen Ko\ng ang, tư pháp, Jơnu\m khu\l dro\ kăn, đe\i ‘măng tru\h hloi Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i tơring … je\i tơroi akhan ư\h kơ đe\i [o#h hla bơar ch^h pơ tru\h ăn ôh, chă xek tơlang tơdrong au ‘no\h nhôn ‘moi kiơ\ hla bơar ch^h tơbăt. Găh An^h ve\i lăng Măt bơngai ‘no\h pơma akhan Dơno\ an^h ve\i lăng măt bơngai dêh char bơ\ jang kiơ\ trong jang au hăm tơdrong tơm pơro# pơ rôp, pơtho khan vă ato\k kơtang tơdrong ‘lơ\ng măt bơngai ư\h khan dơno\ an^h bơ\ jang kiơ\ khôi luơ\t iung jang ôh. Nhôn măh pơtho ăn mon ch^h m^nh hlak hla bơar. Mon ư\h kơbăt ch^h, măh pơtho ăn [ok thây kô ve\i lăng lăm ho\k mon vă ba ăn Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i tơring. Lăp đơ\ng ro\ng sơng io\k hla bơar au, Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i tơring akhan, tơdrong bơngai au ‘no\h lăp pă 3 năr ‘no\h đe sư pơkoong bơih kơna tôch mơmat xek tơlang păng xek tơlang ư\h kơ ke\ ôh. Tơdăh bơ\n jang kơ hret dêh hnang le\i, pơ đ^ u\nh hnam lôch akau le\i lơ liơ. Dơno\ an^h ve\i lăng Tơdrong jang – Bơngai rơka păng Tơpôl ‘no\h pơma akhan bơngai au hlôi yak hlo\h sơnăm hơ io\h bơih, ‘no\h hlo\h 16 sơnăm bơih. Tơdrong mă au ư\h khan găh Dơno\ an^h ve\i lăng tơdrong jang xek tơlang ôh. Găh dro\ kăn ‘no\h gô chang lăng hăm đe\i nơ\r chă pơma yă kiơ đơ\ng khu\l dro\ kăn tơring ‘mơ\i  …

Kiơ\ đơ\ng dăr hơ len năng mu\k drăm tơ pôl kơ 53 hơ dre\ch hơdrung kon kông sơ năm 2015 đơ\ng An^h vei lăng hơ dre\ch hơdrung kon kông, ‘no\h kơ so# bơ ngai io\k u\nh om hrôih jo# atu\m tơ\ đ^ đăng hơ dre\ch hơdrung kon kông to\k truh 26,6%.

M^nh kơ so# hơ dre\ch hơdrung kon kông đei bơngai io\k u\nh om hrôih tôch lơ ‘no\h: Bơ ngai Mông vă je# 60%, Xinh Mun hlo\h 56%, La Ha vă je# 53%, dăh mă Jarai ‘noh 42 %…

Oei băl hơ găm oei tôch lơ, mă lơ ‘no\h tơ\ m^nh [ar tơ ring kon kông oei đei tơ drong erih xa, mu\k drăm tơ pôl tôch mơ mat tat păng erih xa hơ dro# hơ drăn nhen Mạ, Mảng, M'nông, Xtiêng…

Lơ bơ ngai akhan, vă sek tơ lang tơ drong ‘nâu, trong sek phak athei kơ tang [iơ\, athei chih pơ jing m^nh trong găn mă ‘lơ\ng lơ\m dôm tơ drong kăl, đang kơ ‘no\h hơ to\k tơ drong tơ roi tơ băt, pơ tho tơ [ôh ăn khul bơ ngai păh iung.

Ch^h ako\m: Thanh Tâm

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t