Kiơ̆ kơ Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn dêh char Đắk Lắk, đơ̆ng blŭng sơnăm 2025 truh ‘năr 19/3, lơ̆m dêh char đĭ đei hloh 620 ‘nu jĭ pơlŏ yuh lĕch tơƀroih tơƀrônh jâu grŏnh, lơ̆m noh 207 ‘nu ƀlep hăm yŏng jĭ grŏnh. Dôm bơngai jĭ akŏm găh lơ tơ̆ dôm apŭng Buôn Đôn, Krông Pắk, Ea Súp păng M’Drắk, găh lơ ‘noh tam mă đei ƀet vắc xin bơ̆ng jĭ grŏnh. Tơ̆ Kon Tum kŭm đĭ đei 665 ‘nu pơlŏ yuh lĕch tơƀroih tơbrônh jâu grŏnh tơ̆ 10 apŭng, pơlei tơm. Lơ̆m kơsô̆ âu, 61 ‘nu đĭ đei băt hơdăh đei ƀơm yŏng jĭ grŏnh păng 599 ‘nu athei ƀĭch tơ̆ hnam pơgang hơmet. Găh lơ dôm bơngai đei jĭ ‘noh hơioh đơ̆ng ‘nao rơneh truh 10 sơnăm. Mă loi ‘noh jĭ, tơ̆ Gia Lai, đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei, Gia Lai hlôi đei hloh 1.900 ‘nu jĭ pơlŏ yuh lĕch tơƀroih tơƀrônh jâu grŏnh. Jĭ hlôi lanh să tơ̆ 17 apŭng, thị xã, pơlei tơm, akŏm tơ̆ Chư Sê, Krông Pa păng Đak Đoa.

CDC Gia Lai roi tơbăt lê̆ hơdrol hơioh hơla kơ 5 sơnăm đei hơmơt kơ jĭ lơ, mă loi ‘noh jĭ grŭp tam mă đei ƀet bơ̆ng dăh mă tam đei ƀet tôm kơ liêu. Kăl kơ lăng truh, 1,2 ‘nu jĭ grŏnh hlôi đei ƀôh tơ̆ hơioh hơla kơ 9 khei, tam mă gơh ƀet bơ̆ng.

Oei tơ̆ Khoa Nhiễm - Thần kinh, Hnam pơgang Nhi đồng 1 pơlei tơm HCM, kơsô̆ hơioh đei jĭ grŏnh tơ̆ dôm dêh char pơlei tơm tơring tŏk bŏk, Tây Nguyên păng păih pơbăh jĭ ăl năm hơmet tŏk lơ̆m dôm khei blŭng sơnăm ‘nâu. Nguyễn Thị Ngọc (20 sơnăm, oei tơ̆ Tây Ninh) kŭm hăm yă păih mĕ tŏk bŏk vei lăng kon drŏ nglo hơmet jĭ grŏnh tơ̆ Khoa Nhiễm - Thần kinh, Hnam pơgang Nhi đồng 1 pơlei tơm HCM. Oh Ngọc roi tơbăt, mă đơ̆ng mon đĭ 7 khei, mă lei ‘nao đei ƀet 1 jrŭm vaccine. Tơdrong tơm ‘noh yua đơ̆ng sư hiơt ba kon năm ƀet bơ̆ng:

"Mĭnh ‘nu mon nai ƀĭch tơ̆ hnam pơgang hơdrol kơ kon ĭnh 1 năr bơih lĕch tơƀroih tơbrônh, đang kơ ‘noh 2,3 năr đơ̆ng rŏng kon ĭnh kŭm thoi noh hloi. Ĭnh ƀôh hơmet ưh kơ klăih, ĭnh ưh kơ băt jĭ grŏnh ăl kơna nŏng kơ apĭnh brŏk tơ̆ hnam. Truh ƀơ̆t brŏk tơ̆ hnam ‘noh lĕch tơƀroih tơƀrônh lơ, năm tơ̆ hnam pơgang pơjing kơdih đe sư akhan kon ĭnh jĭ grŏnh dêh bơih, athei ba mon năm tơ̆ Hnam pơgang Nhi đồng 1 hloi".

Khoa Nhiễm - Thần kinh dang ei tŏk bŏk hơmet ƀĭch kơtă tơ̆ hnam pơgang ăn kơ 70 ‘nu hơioh jĭ grŏnh, lơ̆m noh đei 10 ‘nu athei dui jơhngơ̆m hăm oxy kiơ̆ trong muh. 93% ‘nu ƀĭch tơ̆ hnam pơgang truh đơ̆ng dôm dêh char ‘ngoăih kơ pơlei tơm HCM.

Kăl kơ tơroi, lơ̆m kơsô̆ hơioh jĭ grŏnh đơ̆ng dêh char chơ năm, đei truh 80% ‘nu đei jĭ ƀơm tơ̆ tơsoh, đang kơ ‘noh jĭ klak, pơchŭng pham păng hơkĕ hơkong. Mĭnh ƀar ‘nu hơioh athei ƀĭch tơ̆ hnam pơgang đunh 3 giĕng ‘mơ̆i mă dă ƀiơ̆. Tơ̆ Khoa hơmet jĭ ăl tơpoh păng Covid-19, Hnam pơgang Nhi đồng 2, dang ei đei 8 ‘nu jĭ grŏnh ăl, đei jĭ dêh păng kăl kơ răp hơlen lăng gĭt kăl. Vă đĭ đăng ‘noh đơ̆ng dôm dêh char ‘ngoăih kơ pơlei tơm HCM chơ năm. Hơioh jĭ sơnăm ‘lơ̆p hloh ‘nao 2 khei, tam mă tôm sơnăm ƀet vaccine grŏnh. Găh lơ hơioh jĭ kơ khoa ‘noh bơngai jĭ ăl, hơla kơ 2 sơnăm, ƀĭch tơ̆ hnam pơgang ƀơ̆t dui jơhngơ̆m hrĕnh, kơtơh chhơ chhŏm, muh pông, dui jơhngơ̆m ưh kơ jăng. Ƀak si Chuyên khoa 2 Đỗ Châu Việt, Kơdră khoa hơmet jĭ ăl tơpoh păng Covid-19, Hnam pơgang Nhi đồng 2 roi tơbăt, tơdrong tơpoh jĭ grŏnh găh lơ đơ̆ng tơpôl, lơ̆m noh đei hloi bơngai lơ̆m ŭnh hnam. Ƀơ̆t lăp, đei nge 2,3 khei đĭ măh ƀĭch tơ̆ hnam pơgang dui jơhngơ̆m hăm kơmăy yua kơ tơpoh jĭ đơ̆ng mĕ.

Ƀak si Việt kŭm tơtă, vaccine grŏnh lăp ưh kơ gơh yua hăm 1,2 ‘nu bơngai. Lơ mĕ ƀă ‘noh akhan, đei tơdrong jĭ đơ̆ng hơdrol ưh kơ ƀet bơ̆ng. Kăl kơ bơngơ̆t hloh ‘noh jĭ hơioh đei tơdrong jĭ đơ̆ng hơdrol nhen: jĭ găh pham, ung thư, jĭ plei nuih đơ̆ng nge... Mưh jơhngơ̆m jăn sơđơ̆ng, grŭp hơioh âu oei gơh ƀet vaccine vă tơ jur hơmơt kơ đei ƀơm jĭ:

 “Kăl kơ băt truh hơmơt hơvơ̆l mưh kơtơ̆ng akhan đei tơdrong jĭ đơ̆ng hơdrol ‘noh ưh kơ gơh ƀet bơ̆ng. Tơdrong ‘nâu ưh khan lăp đei lơ̆m đon tơchĕng đơ̆ng kon pơlei mă pơđĭ hloi bơngai jang pơgang. Lơ bơngai năm khăm, apĭnh tơgop nơ̆r đơ̆ng bơngai jang pơgang găh tơdrong ƀet bơ̆ng păng iŏk đei nơ̆r tơl ‘noh đei jĭ ‘nâu, jĭ to ‘noh ưh kơ gơh ƀet, hơnhăk truh tơdrong nge ưh kơ gơh ƀet bơ̆ng”

Kiơ̆ Ƀak si CK2 Dư Tuấn Quy, Kơdră khoa Nhiễm - Thần kinh, Hnam pơgang Nhi đồng 1, đei lơ hơioh ƀĭch tơ̆ hnam pơgang tă kơ ƀơm truh tơdrong ưh tam mă đei ƀet bơ̆ng: hơioh tam mă ƀet, hơioh ‘nao ƀet 1 jrŭm tam mă ƀet pơklăm dơ̆ng, hơioh tam tôm sơnăm ƀet păng đei mĕ ƀă pơjăng kơ ƀet bơ̆ng. 1,2 ‘nu mĕ ƀă tơlĕch ăn tơdrong tơm pơm ăn tam mă trŏ, dăh mă tơchĕng jĭ grŏnh lăp jing tơdrong jĭ hmă, kơna ưh kơ ăn kon ƀet. Ƀơ̆t lăp đei klo kăn pơjăh băl yua ưh kơ ăn ƀet vaccine ăn kơ kon. Ƀak si Quy roi tơbăt, oei đei mĕ ƀă lui lơ̆m tơdrong lăng băl “ưh kơ ăn ƀet vaccine", lui lơ̆m dôm tơdrong tơroi ưh kơ trŏ găh đei ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng đơ̆ng vaccine. Dôm tơdrong hli tơtăm ưh kơ trŏ tŏk bŏk tŭn hơioh lơ̆m tơdrong krê hơnơt đei jĭ, ƀơ̆t lăp đei ƀôh jĭ ăl.

Ƀak si CK2 Dư Tuấn Quy pơma hơdăh:“Kăl kơ tơroi tơbăt mă kơtang vă kơ tơpôl băt, tang găn grŭp “ưh kơ ăn ƀet vaccine” vă vei lăng hơioh. Vă tang găn jĭ grŏnh, kăl kơ jang hơdai tơroi tơbăt kơjăp đơ̆ng anih pơtho pơhrăm,  jang pơgang păng tơdrong vang jang đơ̆ng kon pơlei lơ̆m tơdrong dăr lăng, vei sơđơ̆ng hơioh đei ƀet bơ̆ng. Athei đei lơ̆m đĭ đăng kon pơlei vang tơgŭm ‘noh mă pơtôch đei jĭ hơbuh”.

Anih tơm vei lăng jang pơgang chih iŏk kơsô̆ bơngai jâu jĭ grŏnh lơ hloh tơ̆ tơring Pơbăh (57%), đang kơ ‘noh jĭ tơring Tŏk bŏk (19%) păng tơring găh Tu (15%). ‘Năr 19/3, Anih tơm vei lăng găh jang pơgang hlôi pơjing 6 khŭl hơlen lăng, dăr lăng, pơtho, pơgơ̆r tơdrong jang tang găn jĭ păng tơlĕch jang tơdrong jang ƀet bơ̆ng vaccine jĭ grŏnh. Dôm khŭl gô dăr lăng ưh kơ ê tơ̆ dôm dêh char, pơlei tơm đei kơsô̆ bơngai jĭ lĕch tơƀroih tơƀrônh jâu jĭ grŏnh tŏk lơ dăh mă hiơ̆ tơlĕch jang tơdrong jang ƀet vaccine. Anih tơm vei lăng găh jang pơgang pơtho tơtă, jĭ grŏnh tam mă đei pơgang hơmet klăih, ƀet vaccine ‘noh jĭ trong đei yua hloh vă tang găn jĭ. Ƀet vaccine ăn kơ nge đơ̆ng 6 khei tơ̆ kơpal ưh khan lăp vei lăng jơhngơ̆m pran kơdih mă oei vei lăng pơđĭ lơ̆m tơpôl hai.

Tơ̆ hơnăp hơmơt kơ đei ƀôh jĭ lanh să, Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn dôm dêh char Tây Nguyên tă kơ đĭ pơjing trong tơlĕch jang ƀet vắc-xin ăn kơ hơioh ngăl bơih. Tơdrong jang ƀet ăn kơ hơioh đơ̆ng 6 truh 9 khei păng hơioh đơ̆ng 1-10 sơnăm. Ƀok Hoàng Hải Phúc, Kơdră Anih vei lăng tơdrong jĭ jăn dêh char Đắk Lắk pơma hơdăh, vă tơdrong jang ƀet bơ̆ng iŏk đei jơnei, kăl kơ tơdrong mơ̆t jang đơ̆ng pơđĭ khŭl jang chĭnh trĭ, tơdrong jang hơdai kơjăp đơ̆ng anih jang pơgang păng pơtho pơhrăm lơ̆m tơdrong dăr hơlen bơngai, krao hơvơn mĕ ƀă vei sơđơ̆ng hơioh đei ƀet vắc xin trŏ năr, trŏ khei.

“Anih jang pơgang pơtho tơtă mă mônh ‘noh jĭ athei ƀet tôm 2 jrŭm vắc-xin ăn hơioh đơ̆ng 9-10 sơnăm; Mă 2 athei ‘nĕ kơ ngôi tơ jê̆ hăm bơngai đei jĭ, athei gom muh măt tơ̆ hơnih tơpôl păng ôp ti hăm sơƀŏng; Mă 3 dơ̆ng ‘noh jĭ rim năr athei pơ ‘yâu kơdih, hnam oei, mă loi ‘noh jĭ athei tơroi tơbăt ăn kon pơlei hlôh rơđăh tơdỏng đei yua đơ̆ng vắc-xin jĭ grŏnh, mưh đei jĭ grŏnh athei năm hloi tơ̆ anih jang pơgang vă  đei khăm, hơlen lăng păng hơmet hloi”.