VOV4.Bahnar – Pơ yan phe\ che\h phe 2014-2015 đei năng j^ 1 pơ yan che\h phe sơ ‘ngon. Che\h phe plei ưh kơ ‘yăl păng kơ jă jur pơm ưh ‘lơ\ng truh tơ drong erih xa kơ bơ ngai pơ tăm păng tơ drong io\k yoa đơ\ng an^h tech mơ dro. Kiơ\ dôm bơ ngai juăt jang, tơ drong ‘nâu yoa đơ\ng an^h jang che\h phe ‘mơ\i, [ât mă tơ drong pơ jei đơ\ng plei che\h phe oei tam mă pran, plei che\h phe ưh kơ lơ, ưh gan ‘lơ\ng ku\m hăm tơ drong juăt jang xa ie\, jang kơ dih kơ dih đơ\ng kon pơ lei.

           Pơ yan 2014-2015, che\h phe te\ch tơ\ te\h đak đe lăp đei 1 triu 250 rơ bâu tân, hăm kơ so# jên io\k đei dang 2 ti 700 triu đô la, jur 21,9% găh plei păng hlo\h 20% găh kơ jă pơ têng hăm pơ yan adrol ki. {ât mă lơ tơ mam pơ tăm nai kơ Việt Nam đa tơ [âp tơ drong “jang đei ‘no\h kơ jă jur” ‘no\h che\h phe tơ tă năm hơ drơ\k kơ tơ drong ‘nâu dơ\ng. Lơ\m pơ yan 2014-2015, mă đơ\ng phe\ vă đ^ bơih mă lei che\h phe ưh kơ lơ, tơ mam te\ch ưh kơ hlot ku\m to\ se\t, tơ mam te\ch tơ\ te\h đak đe jur mă lei kơ jă ku\m jur kiơ\, ưh đei to\k kiơ. Tơ drong tơm ‘no\h yoa đơ\ng to\ ‘mi ưh sơ đơ\ng, mu\k drăm apu\ng plenh te\h to\k hiơ\ păng jên đô la Mi to\k lơ, ku\m nhen te\h đak te\ch che\h phe tơ mât yoa trong phă kơ jă jên păng tơ le\ch lơ tơ drong tơ roi ưh đei yoa, pơm ăn kơ jă che\h phe jur to\k ưh sơ đơ\ng…

         Pơm thoi yơ vă che\h phe vei kơ jăp an^h dơ\ng lơ\m “gru\p” dôm tơ mam te\ch tơ\ te\h đak đe tơm nhen dôm sơ năm adrol ki jo# hloi găh tơ mam păng kơ jă te\ch? Dôm bơ ngai juăt jang păng an^h te\ch mơ dro che\h phe akhan: ưh đei tơ drong yơ pha ‘ngoăih kơ tơ le\ch jang hrơ\ch 1 ‘măng păng jang hơ doi kơ jăp đơ\ng pơm tơ le\ch truh te\ch mơ dro che\h phe. Kiơ\ [ok Đỗ Hà Nam, Pho\ Kơ dră vei lăng Khul jang che\h phe - ca cao Việt Nam, kơ plăh khei ‘năr oei mơ mat tat hrei ‘nâu, an^h jang che\h phe athei băt hơ dăh dôm tơ drong nol vă pơ jing trong jang xa ‘lơ\ng, lăng kiơ\ kơ jă che\h phe lơ\m apu\ng plenh te\h: “Đei lơ trong jang vă bơ\n gơ\h jang đei, mă lei tơ drong jang che\h phe hrei ‘nâu bơ\n oei tơ [âp tơ drong mơ mat kiơ. Pơm thoi yơ vă gơ\h pơm to\k đei kơ jă đơ\ng bơ\n, pơ gar che\h phe kră tôch kơ xă, plei ưh kơ lơ, thoi no\h bơ\n ‘me\h jang to\k ‘no\h athei pơ tăm hơ met ming che\h phe păng jang kiơ\ trong kơ jăp ‘lơ\ng. Tơ drong tơ\ âu ưh lăp hơ dro# an^h te\ch mơ dro đe\ch mă ‘nâu j^ tơ drong đ^ đăng lơ\m Khul jang che\h phe ca cao, An^h tơm vei lăng cho\h jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang păng khul kơ dră che\p kơ\l tơ\ dôm tơ ring pơ tăm che\h phe xă bơ\n athei tơ che\ng truh”.

          M^nh tơ drong đơ\ng kơ dih bơ\n tôch g^t kăl kiơ\ kơ [ok Phan Minh Báu, Pho\ Kơ dră An^h vei lăng cho\h jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang dêh char Đồng Nai akhan ‘no\h, athei hơ met pơ ‘lơ\ng hơ dre\ch che\h phe vă gơ\h đei plei lơ, hơ kâu ‘lơ\ng. Tơ drong ‘nâu pơ ma ‘no\h [ônh mă lei bơ\ jang ưh kơ [ônh kiơ ôh, yoa tơ drong jang mă blu\ng ‘no\h athei pơ gơ\r dơ\ng tơ drong jang xa mă ‘lơ\ng, pơm lăp hăm tơ drong ‘me\h vă tơ\ an^h te\ch mơ dro: “Tơ dăh jo# 3 tân che\h phe 1 ha nhen hrei ‘nâu ‘no\h io\k yoa kơ kon pơ lei pơ têng hăm pơ tăm dôm kơ loăi ‘long nai ‘no\h che\h phe ưh kơ druh kiơ\ tom. Tơ drong hơ met pơ ‘lơ\ng hơ dre\ch vă đei hơ dre\ch ‘lơ\ng, plei ‘yăl bơ\n gơ\h jang đei, kiơ\ đơ\ng tơ gep tơm nhen hrei ‘nâu, lơ\m 1 sơ năm bơ\n gơ\h đei che\h phe plei ‘yăl, ‘lơ\ng păng athei bơ\ jang mă hre\nh tơ drong ‘nâu. Atu\m hăm ‘no\h athei hơ met ming tơ drong jang xa kiơ\ trong jang hơ doi, pơ gơ\r ăn kon pơ lei jang xa păng răt io\k pơ đ^ tơ mam đơ\ng đe sư jang đei.”

          Che\h phe te\h đak bơ\n đei pơ tăm mă lơ ‘no\h tơ\ tơ ring Tây Nguyên hăm vă je# 500 rơ bâu ha, plei che\h phe ‘long jo# păh lăp dang 1 triu 200 rơ bâu tân 1 sơ năm. Mă tơ pă ăn [ôh, tơ drong pơ tăm, vei rong, phe\, pơm tơ le\ch tơ mam te\ch tơ\ te\h đak đe khei ‘năr âu ki oei jang xa dih d^h, hơ năp bu, bu jang, [ât lăp đei tơ drong pơ jei băl ưh kơ lăp dơ\ng.

{ât mă Việt Nam mât jang hơ doi hăm apu\ng plenh te\h roi đunh roi jru\, [ok Trần Việt Hùng, Pho\ Kơ dră An^h che\p kơ\l pơ gơ\r Tây Nguyên akhan, ‘ngoăih kơ pơm tơ e\ch đei che\h phe ‘lơ\ng ‘no\h athei pơ gơ\r ming trong jang xa, athei đei trong jang hơ doi kơ jăp đơ\ng pơ tăm-pơm tơ le\ch-te\ch mơ dro kơ plăh dôm tơ ring, an^h jang che\h phe. Atu\m hăm ‘no\h pơ tăm che\h phe tro\ trong tơ le\ch, jang đei tơ mam lơ, ‘lơ\ng vă te\ch tơ\ te\h đak đe, hơ to\k io\k yoa ăn kon pơ lei: “Kăl kơ an^h te\ch mơ dro jang hơ doi hăm dôm gru\p u\nh hnam nhen dôm hơ\p tak xăh chăl ‘nao ưh kăl pơ kăp găh te\ch kiơ, hơ\p tak xăh tơ\ âu vei lăng găh ki thuât jang, găh hơ dre\ch vang jang hơ doi hăm an^h te\ch mơ dro vă đei an^h te\ch tơ mam sơ đơ\ng, atu\m hăm ‘no\h đei trong tơ gu\m asong to\k io\k jên vă ăn gru\p âu jang xa sơ đơ\ng ‘lơ\ng. Kăl đei trong jang xa hơ doi thoi âu vă gơ\h jang đei plei che\h phe ‘lơ\ng, ưh kơ s^ nhen hrei ‘nâu rim hnam jang che\h phe jang xa kơ dih d^h, đơ\ng no\h phe\ te\ch tơ mam ăn an^h te\ch mơ dro ‘no\h plei che\h phe ưh đei ‘lơ\ng hơ nơ\ng, ưh gan đei yoa.”

          Che\h phe j^ 1 lơ\m dôm ‘long pơ tăm tơm kơ Việt Nam, chă đei lơ tơ drong jang, pơm hơ to\k io\k yoa ăn kon pơ lei. Yoa thoi no\h kăl ako\m jơ hngâm, jên jang găh khoa ho\k kơ măy kơ mo\k ăn ‘long che\h phe vă tơ găl hăm an^h dơ\ng đơ\ng kơ loăi ‘long âu lơ\m tơ drong jang mu\k drăm kơ kon pơ lei jơ\p te\h đak. Lơ nơ\r athei, tơ\ hơ năp kơnh, te\h đak athei hơ to\k tơ drong vei lăng hơ dre\ch, đei trong tơ gu\m găh jên hu vă tơ plih le# dôm pơ gar che\h phe kră tơ\ Tây Nguyên hăm dôm hơ dre\ch che\h phe ‘lơ\ng, vă gơ\h jang đei plei che\h phe ‘lơ\ng yak truh tơ drong jang to\k pran kơ jăp đơ\ng Việt Nam.

      Minh Long: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\