VOV4.Bahnar – Kơ plăh dang ei, kon pơ lei dôm dêh char Tây Nguyên mât lơ\m pơ yan jang tơm kơ sơ năm, tơ drong ‘me\h đei hơ dre\ch rei pơ tăm roi to\k, hơ dai hăm ‘no\h j^ tơ drong te\ch mơ dro tơ đăh ‘long, găr hơ dre\ch ku\m to\k ‘năi. Mă lei, hăm tơ drong vei lăng ưh kơ jăp đơ\ng sơ\, tơ đăh ‘lơ\ng dăh ưh nhen thoi pră hơ chăng ưh đei vei lăng kiơ jing tơ drong hơ nơ\ng tơ to\ đon, pơm krê truh tơ drong jang xa. Kon pơ lei hơ pơi chang, te\h đak vei lăng kơ jăp [iơ\ tơ drong ‘nâu, vă pơm đei hơ dre\ch, tơ đăh ‘long ‘lơ\ng vă hơ to\k tơ drong jang xa:

Pơ ma găh tơ drong te\ch mơ dro hơ dre\ch, tơ đăh ‘long sơ năm ‘nâu, [ok Hồ Thanh Đàm, 1 tơ ‘ngla an^h te\ch hơ dre\ch, tơ đăh ‘long tơ\ xăh Ea Kênh, apu\ng Krông Pach, dêh char Dak Lak, ăn tơ băt, mă đơ\ng kơ so# an^h ơng te\ch tơ đăh to\k ră, mă lei dôm kơ loăi ‘long xa plei te\ch măk nhen [ơ, sầu riêng, oei ưh kơ măh vă te\ch ăn đe: “Sơ năm ‘nâu đei dơ\ng dôm tơ ring ju\m dăr nhen Bình Phước, Gia Lai, đei dôm kơ loăi ‘long pơ tăm nhen tiu, cao su đ^ khei ‘năr io\k yoa kơ na đe jing pơ tăm ‘long [ơ, sâu riêng đei kơ jă kăp, kơ na tơ đăh ‘long đơ\ng Dak Lak sơ năm ‘nâu ưh kơ măh. Păng rim sơ năm đei tơ đăh đơ\ng tơ ring Pơ mât su\ng hai, mă lei sơ năm ‘nâu tơ ring Pơ mât răm đơ\ng to\ phang, đak [o\h mât kơ na ưh đei tơ đăh ‘long. Đơ\ng no\h mă đơ\ng pơ gar ơng lơ ră, mă lei dôm pơ gar ơng ‘nao âu ku\m ưh đei tôm tơ đăh vă te\ch ‘năi.”

Tơ drong ‘me\h đei tơ đăh ‘long to\k, dôm an^h ơng pơm kơ dih tôch lơ. Mă an^h ơng tih dăh ie\, tơ đăh ơng kơ dih ưh đei hla ar chih tơ băt kiơ. {ok Chu Văn Mùi, tơ\ th^ trơ\n Ea Kar, apu\ng Ea Kar, tơ roi găh tơ drong te\ch mơ dro tơ đăh ‘long thoi âu: “Đơ\ng Km5 mât tơ\ xăh Hoà Thắng, [ât yơ ku\m chih te\ch tơ đăh ‘long Ea Kmát. Ba năm [ôh anăn Ea Kmát ‘no\h mât hloi ưh kơ băt tơ pă dăh ưh. Mât tơ\ no\h 1 tơ đăh ‘long sầu riêng lu sư te\ch 100 rơ bâu. Chih hla ar đang, kla jên đang ‘no\h đei bơ ngai chông trong, ‘me\h mât pơ gar ơng yơ ‘no\h mât. Tơ pă ‘nei, tơ tăm dêh, ưh kơ băt vă rơih thoi yơ.”

Ưh đei hơ dro# tơ\ Dak Lak đe\ch, mă tơ đăh ‘long pơ tăm ‘lơ\ng dăh ưh ‘no\h j^ tơ drong pơ ngơ\t atu\m kơ đ^ đăng kon pơ lei tơ\ dôm dêh char Tây Nguyên. Dôm sơ năm âu ki đei [ôh lơ pơ gar ‘long che\h phe ‘nao pơ tăm lôch, hơ [o jing ‘lơ\ng mă lei ưh đei găr, cao su ưh đei kơ tăk… pơm ăn kon pơ lei hiong răm kơ băt dôm yơ. Tơ\ dôm xăh Nhân Đạo, Nghĩa Thắng (apu\ng Dak Rlấp, dêh char Dak Nông), lơ u\nh hnam athei ko\h hu\t pơ gar ‘long cao su yoa ưh đei kơ tăk. ‘Nho\ng Lê Quyết Thắng, tơ\ xăh Nghĩa Thắng, ăn tơ băt: “Đe sư khan hơ dre\ch D4 lơ lo\h, ‘no\h ba ku\m băt sư j^ hơ dre\ch D4 đe\ch, mă tơ pă ‘nei ưh kơ băt hơ dre\ch ‘no\h ning mônh kơnh hăm đei kơ tăk lơ dăh ưh. Lăp dôm bơ ngai đ^ jang bơih đe\ch băt, pơ tih gia bu đ^ chrek io\k kơ tăk cao su bơ\ih ‘no\h gơ\h băt hơ dre\ch ‘no\h đei kơ tăk lơ dăh ưh. Mă an^h ơng ‘no\h akhan hơ dre\ch âu đei kơ tăk lơ, mă lei đơ\ng ro\ng kơnh mưh chrek kơ tăk ku\m kơ băt ‘long cao su âu hăm tro\ hơ dre\ch ‘no\h ưh ‘năi.”

J^ bơ ngai pu\ răm yoa răt [ơm hơ dre\ch hơ [o kơ ne#, pơ tăm 3 khei mă ưh đei găr, [ok Phạm Văn Đưởng, tơ\ xăh Ea Pô, apu\ng Cư Jut, dêh char Đak Nông, pơ ma: “Kon pơ lei tôch ‘me\h vă, mă 1 ‘no\h Te\h đak vei lăng kơ dre\ch hơ dre\ch, tơ đăh ‘long, pơm, te\ch tơ đăh ‘long ‘lơ\ng mă lei te\ch hăm kơ jă reh [iơ\. Mă 2 dơ\ng apinh Te\h đak tơ che\ng hơ len pơm thoi yơ vă kơ jă rim tơ mam pơ yoa ăn choh jang xa đei kơ jă lăp ai vă kon pơ lei da [iơ\ kơ hiong jên jang lơ.”

Tơ\ hơ năp tơ drong te\ch mơ dro tơ đăh ‘long kư\ kă, hăm kon pơ lei kon kông, tơ drong rơih đei hơ dre\ch ‘lơ\ng, vă hơ nhăk ăn io\k yoa lơ roi mơ mat hlo\h dơ\ng. Nhen u\nh hnam ‘nho\ng Y Xuyên, bơ ngai Mnông, tơ\ xăh Nâm N'dir, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông, mă đơ\ng đei truh 5 ha te\h, mă lei tơ drong erih lăp măh so\ng xa đe\ch: “Tơ drong rei pơ tăm hrei ‘nâu kon pơ lei ku\m đei đon adrin jang, mă lei rei pơ tăm hăm hơ dre\ch so ưh gan đei yoa. Kon pơ lei nhôn oei tơ nuh yoa tam mă băt trong jang xa, hơ pơi ‘me\h te\h đak pơ tho tơ [ôh mă lơ [iơ\ găh khoa ho\k ki thuât vă kon pơ lei jang xa đei, erih xa ph^ tơ no\. Mă loi j^ tơ gu\m găh hơ dre\ch, tơ đăh ‘long, nhen tơ đăh che\h phe, cao su, hơ dre\ch [a, hơ [o hơ kâu ‘lơ\ng, vă kon pơ lei jang mir [a đei yoa.”

Lơ\m tơ drong cho\h jang xa, hơ dre\ch tôch g^t kăl vă gơ\h jang xa đei dăh ưh. Kon pơ lei hơ pơi Te\h đak vei kơ jăp tơ drong ơng, te\ch hơ dre\ch ‘long, kon yo\ng, athei chih hla ar pơ kăp hăm dôm an^h ơng, athei ơng te\ch hơ dre\ch ‘lơ\ng vă tơ gu\m ăn kon pơ lei jang xa đei.

Pơ jing tơ drong cho\h jang xa ‘nao, pran kơ jăp, ke\ pơ jei hăm đe ‘no\h j^ tơ drong tơm mă dôm dêh char Tây Nguyên oei vă năm truh, mă loi hăm dôm tơ drong pran ‘lơ\ng đơ\ng pơ tăm ‘long xa plei păng ‘long kăp g^t đunh sơ năm. Tơ drong ‘nâu lăp gơ\h jang đei ăp mă dôm an^h jang kơ pal vei lăng ‘lơ\ng an^h te\ch mơ dro hơ dre\ch, tơ đăh ‘long oei hơ chăng kư\ kă hrei ‘nâu đe\ch.

Minh Huệ: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\