VOV4.Bahnar - Hăm lơ bơ ngai Xê Đăng tơ\ apu\ng Tu Mơ Rông (Kon Tum) đơ\ng sơ\ tru\h dang măh so\ng sa đ^ chhôk bơ\ih, mă lei yă Y Bắp( xăh Tê Xăng) to\k bo\k to\k pơ dro\ng đơ\ng dôm ‘long plei tơ\ tơ ring te\h pơ lei pơ la kơ d^h. Tơ drong tơ roi “ Tơ ring tơ rang ‘nao” gie\ng ‘nâu tơ roi găh bơ ngai jang ‘lơ\ng âu:

Đunh kơ sâu dôm sơ năm, [ơ\t apu\ng Tu Mơ Rông tơ le\ch jang pơ tăm sâm hro (hồng đẳng sâm) jơ\p jang ăn kơ lơ xăh ‘no\h yă Y Bắp đ^ băt pơ tăm păng chă đei dôm j^t triệu hlak jên 1 sơ năm đơ\ng ‘long sâm âu. Yă tơ roi, đon tơ che\ng pơ tăm sâm hro đei [o#h [ơ\t yă to\k io\k păng ‘mong răk đei to\ xe\t jên gơ nang đơ\ng te\ch mơ dro tơ mam cho\h jang sa đơ\ng kon pơ lei Xê Đăng lơ\m tơ ring.

{ơ\t do\h sơ\, răt te\ch, jang mir gle\h hrat mă lei ku\m lăp măh so\ng sa đe\ch, ư\h kơ đei jên vă chă pơ đom dôm yơ. Lơ\m kơ plăh ‘no\h, kon pơ lei năm tơ\ bri tơ chă ‘long sâm hro đei dôm yơ te\ch đ^ ăn kơ đe, oei bri roi ‘năr roi pă gan đei kơ loăi sâm âu bơ\ih. Dôm ‘măng năm mơ\t tơ\ bri, Y Bắp [o#h ‘long sâm âu [ônh kơ chăt, lăp kăl kơ [u\ tơ\ te\h hơ yu\ih ‘no\h blu\h hloi. Tru\h pơ yan ‘no\h ru\h hla, đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h blu\h tơ ‘mơ\ng ‘lơ\p jing ‘lơ\ng dơ\ng. No\ng thoi no\h, [um sâm ku\m roi t^h đơ\ng ro\ng rim ‘măng ru\h – chăt hla. Đon tơ che\ng pơ tăm sâm hro đei [o#h lơ\m kơ\l păng yă Y Bắp pơ tơm jang hloi. {ơ\t răt sâm hro đơ\ng kon pơ lei, Y Bắp vei io\k dôm [um ie\, rơ\ih tơ ring te\h mir ‘nao jang hơ nhăk ba hloi pơ tăm hơ lam hăm dôm kơ loăi ‘long nai, yua kơ “ le# đunh ‘no\h rơ\h sâm jô ư\h kơ gơ\h pơ tăm”.

Đơ\ng ro\ng 1 khei ‘năr pơ tăm răh lăng kiơ\ răh tơ drong hlo#h vao, [ơ\t [o#h sâm pơ tăm đ^ blu\h jing ‘lơ\ng, Y Bắp đơ\ng pơ tăm 2,3 mir ro\h 1.000 – 2.000 m2 hơ lam hăm hơ [o, [um [lang, [a mir … hlôi pơ\ih đei lơ hlo\h tơ\ hơ la yơ\p ‘long t^h nhen che\h phe, ‘long tơ [a\r. Y Bắp tơ păt tơ roi, dang ei ^nh ư\h kơ băt đei dôm yơ hơ găt sâm hro, mă lei 50 hec tar ‘long kăp g^t rim kơ loăi ‘no\h sâm âu adoi đei pơ tăm hơ lam ngăl.  

{ơ\t năm tơ\ bri tơ chă sâm vă te\ch, kon pơ lei kon kông lăp tơ chă đei kơ loăi [um t^h to\ hơ nglâu yo\ng ti đe\ch yua kơ sâm roi ‘năr roi pă đei, tam mă tom t^h đ^ sir io\k bơ\ih. Y Bắp pơ tăm sâm, gô dôm sơ năm ‘mơ\i mă sir io\k kơ na [um t^h hlo\h 2 ‘măng, 3 ‘măng. Kiơ\ kơ Y Bắp, sâm hro roi le# đunh sơ năm [um roi t^h, te\ch roi đei kơ jă, kơ loăi [um t^h sơ\k kro kơ jă 500.000 – 600.000 hlak jên 1 k^ (7 – 10 k^ [um hơ dr^h mă ăn đei 1 k^ [um kro), đe năm răt tru\h tơ\ hnam. “ Tơ dăh te\ch đ^ sâm hro dang ei, ro\ lăng io\k đei jên ti hloi”, Y Bắp jo# hơ len thoi no\h.

Tơ\ apu\ng Tu Mơ Rông, đei 2 ‘nu dro\ kăn pơ tăm sâm hro đe ư hơ nhang, mă lei găh tơ drong jang păng io\k yua ‘no\h Y Bắp ‘no\h hlo\h pơ đ^, kơ na đe đoa krao yă ‘no\h j^ “ Dro\ kăn pơ dro\ng sâm hro”. ‘Ngoăih kơ io\k yua đơ\ng sâm hro, Y Bắp dang ei to\k bo\k vei lăng 15 hec tar ‘long tơ [a\r. Kăl kơ lăng tru\h ‘no\h, u\nh hnam yă oei tok bo\k vei lăng dôm j^t hec tar sâm Ngọc Linh pơ tăm đ^ tru\h khei ‘năr io\k te\ch. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, mir che\h phe kơ Y Bắp đ^ ăn phe\ plei pơ yan mă 2, to\k bo\k phe\ te\ch. Yă oei rong nhu\ng, kơ pô, rơ mo păng io\k yua đơ\ng vei rong kon tơ rong ku\m ăn kơ hre\ng triệu hlak jên rim sơ năm.

 “Hăm dro\ kăn tơ\ âu, bu ‘me\h pơ tăm sâm hro, Y Bắp vang pơ tho đ^ đăng đơ\ng ki thuơ\t pơ tăm tru\h tơ drong vei lăng, te\ch liơ vă kơ đei lơi”, yă Y Bắp tơ roi. Kiơ\ kơ Jơ nu\m vei lăng kon pơ lei jang chu\n mir de#h char Kon Tum, Y Bắp ‘no\h j^ bơ ngai iơ\m dim đei đon ‘mêm mơ mat, ling lang tơ gu\m kon pơ lei lơ\m tơ ring găh ‘long hơ dre\ch, kon yo\ng. Âu ki Y Bắp đei de#h char ăn năm Hop ako\m kon pơ lei jang chu\n mir jang sa hơ gei kơ Trung ương tơ\ Hà Nội.

Thuem tơ blơ\