Tơgĕch ƀât ‘mi prăng, mŏ Rah Lan H’Yuất (bơngai Jarai), tơ̆ plei Ama Nhiu, xăh Ia Rbol, lĕch tơ̆ chŭn yoă sip ăn rơmo. Mŏ tơroi, klo kăn mŏ oei băl ƀât sơnăm 2018, đei 3 ‘nu kon, đei mĕ ƀă 2 păh cheng song tŏ sĕt teh păng 2,3 sao chŭn. Rei pơtăm ƀa ưh kơmăh vă sŏng xa, 2 ‘nu klo kăn athei jang ăn kơ đe, chă jên pơ ‘nhŏ ăn tơdrong arih. Mŏ H’Yuất hơiă pơma: Sơnăm 2024, đơ̆ng tơdrong tơgum pơm tơjur tơnuh hin kơ teh đak, unh hnam mŏ đei tơgŭm ăn 1 pôm rơmo yŏng păng 3 triu hlak jên vă pơm hơdrong. Truh dang ei rơmo yŏng đĭ su đei 1 pôm kon păng oei kieu vă su ‘măng mă 2 dơ̆ng.

“Đơ̆ng rong kon tơrong, rei pơtăm, klo kăn chă jang ăn kơ đe, chă kŏh bơ̆n kơtao kơna iŏk yoa sơnăm ‘nâu dang 100 triu, păng gô tŏk klăih đơ̆ng tơnuh ƀât hơtuch sơnăm ‘nâu. Dang ei klo kăn măr nhi ‘ngoăih kơ jang ăn kơ đe, ‘nŏh adrin rong rơmo vă rơmo gơ̆h su kon roi lơ, 1-2 sơnăm truh ‘nŏh vă tĕch iŏk jên man hnam.”

Tơ̆ plei Ama Nhiu, xăh Ia Rbol, dôm jĭt unh hnam đei tơgŭm ăn rơmo yŏng kiơ̆ tơdrong jang tơm kơ teh đak nhen unh hnam mŏ Rah Lan H’Yuất. Lơ̆m kơsô̆ ‘nŏh, mŏ Rah Lan H’Yuân đei tơgŭm sơnăm 2024. Vă jê̆ 2 sơnăm âu ki, jang mir hai, vei rong rơmo hai, truh dang ei mŏ đĭ đei 2 tŏ rơmo tih păng 1 pôm rơmo kon. Mŏ Rah Lan H’Yuân pơma: “Teh đak tơgŭm ăn rơmo, kăn ƀô̆ ‘nŏh jur pơtho pơm hơdrong găh rŏng hnam, hơtăih dang 60 - 70 mét, hơdrong pơm rơgŏh ‘lơ̆ng. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh oei pơtho tơƀôh trong pơtăm ‘ngiĕt, ƀet pơgang tang găn jĭ, gơnơm thoi noh rơmo gơ̆h pran jăng, su kon ‘lơ̆ng. Dang ei vă adrin rong vă gơ̆h tŏk klăih đơ̆ng tơnuh. Mưh rơmo yŏng su lơ ‘nŏh vă tĕch lê̆ ƀiơ̆, iŏk jên pơm hnam, rong 2 ‘nu kon hŏk.”

Bơ̆ jang kiơ̆ trong jang đơ̆ng Đảng păng teh đak găh tơjur tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng, Anih vei lăng kon pơlei thĭ xăh Ayun Pa (so) tơlĕch lơ tơdrong tơgŭm ăn unh hnam tơnuh, unh hnam đei kŏng păng kon pơlei kon kông. Tơgĕch iŏk tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng ‘ngiĕt jrăh jrai, tơring tơlĕch trong tơgŭm rơmo yŏng păng ƀôh tơdrong tơgŭm âu tôch đei yoa.

Yă Nay H’Bloanh, bơngai jang găh Jŏh ayŏ kơ dŏ xoang xăh Ia Rbol tơroi, đơ̆ng sơnăm 2021 truh dang ei, lơ̆m xăh đei hlŏh 230 unh hnam đei tơgŭm rơmo păng bơbe yŏng vă rong. Adrol kơ pơjao rơmo, xăh pơgơ̆r set hơlen năng măt rim bơngai đei tơgŭm, drơ̆ng nơ̆r chă rơih rơmo yŏng, tơgŭm jên pơm hơdrong, vei rong păng tang găn jĭ. Yă Nay H’Bloanh tơroi, gơnơm đei pơtho tơƀôh ki thuơ̆t, mưh iŏk rơmo, lơ unh hnam băt trong vei rong, rơmo bek ‘lơ̆ng, su kon tôm, vang tơgŭm ăn lơ unh hnam tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin.

“Kơdih kâu inh păng ƀok pơgơ̆r pơlei jang hơdoi hăm bơngai tang măt ăn dôm khul tơpôl tơ̆ xăh jur tơ̆ rim hnam đei ƀơk ăn rơmo roi tơƀôh, athei kon pơlei pơm hơdrong găh rŏng hnam vă rong rơmo gơ̆h ‘you rơgoh. Pơm hơdrong mă lăp vă rong rơmo bek ‘lơ̆ng. Nhôn oei pơtho ăn đe sư ki thuơ̆t rong rơmo, bơbe yŏng hai, pơm thoi yơ vă kon tơrong gơ̆h su kon, hơnhăk dơ̆ng tơdrong đei yoa.”

Xăh Ia Rbol đei tơmât hơdai đơ̆ng 2 xăh Chư Băh păng Ia Rbol so, đei hlŏh 10.220 ‘nu bơngai, lơ̆m noh mă lơ ‘nŏh jĭ kon pơlei bơngai Jarai. Ƀok Nguyễn Chí Cường, Kơdră vei lăng kon pơlei xăh, tơroi truh tơdrong arih adrol sơ̆ kơ kon pơlei oei tôch pơmat tat, kơsô̆ unh hnam tơnuh tôch lơ. Gơnơm tơdrong pơngơ̆t đơ̆ng Đảng păng teh đak hăm dôm tơdrong tơgŭm găh jang xa, teh oei, teh choh jang xa, pơtho tơdrong jang,… kơsô̆ unh hnam tơjur lơ, oei pă 0,9% păng adrin lơ̆m sơnăm 2025 oei pă 0,5%. Lơ̆m dôm tơdrong jang, tơdrong hơpăh rơmo yŏng hlôi păng tŏk bŏk hơnhăk ba tơdrong đei yoa ‘lơ̆ng, tơgŭm ăn lơ unh hnam tưk tơiung đei tơdrong rong kon tơrong.

Ƀok Nguyễn Chí Cường ăn tơbăt, xăh oei hơnơ̆ng tơlĕch trong tơgŭm ăn kon pơlei lơ̆m tơdrong jang tŏk mŭk drăm, sut pơđĭ pơngot, tơjur tơnuh hin: “Pơjing tơdrong ‘lơ̆ng ăn kon pơlei đei tơdrong arih xa, jang tŏk mŭk drăm kiơ̆ đơ̆ng dôm tơdrong tơgŭm ăn rơmo yŏng, truh âu kơnh, Anih vei lăng kon pơlei xăh hơnơ̆ng vei kơjăp trong tơgŭm ăn rơmo păng bơbe yŏng ăn đe mih ma duch nă rong vă tưk tơiung tơdrong jang xa, rong kon tơrong lơ̆m unh hnam. Atŭm hăm ‘nŏh, tơchĕng hơlen dơ̆ng dôm trong jang, tơdrong jang tơjur tơnuh hin vă tơlĕch nơ̆r apinh hăm anih jang kơpal hơnơ̆ng tơgŭm tơplih ming ‘long pơtăm, kon tơrong vă mih ma duch nă đei trong jang tŏk mŭk drăm ‘nao, vă sut pơđĭ pơngot, tơjur tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng ƀiơ̆.”

Gơnơm tơdrong tơgŭm, tơlĕch jang ‘lơ̆ng păng adrin yak hlŏh pơmat tat đơ̆ng kon pơlei, trong jang tơgŭm rơmo yŏng tơ̆ xăh Ia Rbol hlôi păng tŏk bŏk hơnhăk ba tơdrong ‘lơ̆ng vă gơ̆h tơjur đei tơnuh hin. Lơ rơmo, hơdrong rơmo rong dar deh jing kơnao kung vă jang tŏk mŭk drăm, tơgŭm ăn kon pơlei yak hlŏh pơmat tat./.