KUO$K HO$I DĂR LĂNG JANG KIƠ| TRONG JANG

TƠGU|M DJRU, KHÔI LUƠ|T GĂH TƠJUR DƠNU|H

Gie\ng au ki, Kuo#k ho#i hlôi ‘măn jơ ‘năr mơ\ng đo\k tơbăt hơdăh Hla bơar ch^h tơbăt tơdrong jang đơ\ng Dơno\ an^h che\p pơgơ\r Kuo#k ho#i găh pơtôch dăr lăng lơ\m jang kiơ\ tơdrong tơgu\m djru, khôi luơ\t găh tơ jur dơnu\h hin jăl jang 2005-2012 păng chă pơma dơnu\h găh tơdrong ‘nau. Tơ\ jơ pơma dơnu\h, lơ kơdră tang măt akhan, m^nh lơ\m dôm trong jang vă tơ jur dơnu\h kơ jăp ‘lơ\ng ‘no\h trong bơ\ jang te\h đak tơgu\m djru ư\h pơkăp tơ pl^h jing tơgu\m djru pơma pơkăp.

Ha bơar ch^h tơbăt tơdrong jang đơ\ng Dơno\ an^h che\p pơgơ\r Kuo#k ho#i tơroi tơbăt: Đơ\ng sơnăm 2005 tru\h 2012, Te\h đak hlôi pơ pro\ kon jên jang te\h đak ăn bơ\ jang sut sa pơngot rơve\t, tơ jur dơnu\h hin hăm dang 860.000 ti hlak jên, hlôi đe\i 10 tr^u u\nh hnam chă to\k io\k kon jên păng rim u\nh hnam dơnu\h lơ\m te\h đak hlôi đe\i io\k yua tôm tong trong bơ\ jang tơgu\m djru sơđơ\ng er^h sa tơpôl. Trong jang khôi luơ\t găh tơ jur dơnu\h hlôi io\k đe\i jơne\i. Tơdăh sơnăm 2005, u\nh hnam dơnu\h lơ\m te\h đak ‘no\h 22% le\i tru\h sơnăm 2012, lăp pă 9,5% kiơ\ sơkơ\t [lep dơnu\h. Mă le\i, tơdrong jang tơjur dơnu\h oe\i đe\i dôm tơdrong tơnap tap. Akop kon jên tơmơ\t jang tim mă tơgăl hăm tơdrong ‘me\h vă yan au, trong jang tơgu\m djru dơnu\h oe\i mơ\t le\ch hơgơn d^h, kơna tim mă io\k đe\i trong jang pran kơ jăp, ‘ngoăih kơ ‘no\h, kon jên ăn to\k io\k oe\i to\ se\t, tim mă hơ iă, tơdrong ăn to\k io\k tơmơ\t cho\h jang sa mơdro sa tim mă tơklep hăm pơtho tưobăt ăn khao ho\k k^h thuơ\t, pơm ăn tru\h ư\h kơ tro\ [lep, tim mă io\k đe\i jơne\i ... Trong jang tơgu\m djru dơnu\h hin tim mă pơ pro\ tru\h hăm tơring bơngai dơnu\h, m^nh [ar trong jang tơgu\m djru nhen le\ ăn đe\ch kơna pơm ăn jơhngơ\m đon ư\h hơdrin. Mă đơ\ng u\nh hnam dơnu\h tơ jur ră, mă le\i hơmơt dơnu\h dơ\ng ‘no\h oe\i kơtang đe\i…

Tơ\ hop ako\m, rim kơdră tang măt hôn bơnê tơdrong Đảng, Te\h đak ‘măn kon jên lơ ăn jang suit sa pơngot rpưe\t tơjur dơnu\h hin mă đơ\ng mu\k drăm te\h đak lơ\m dôm sơnăm au ki oe\i tôch tơnap tap. Mă le\i, rim kơdră tang măt je\i akhan, kăl đe\i trong jang tơgu\m djru hle ăn bơ\ jang tơ jur dơnu\h jăl jang 2016-2020 vă [lep hăm yan au păng ‘lơ\ng hơ iă tơ jur dơnu\h kơ jăp ‘lơ\ng.

Găh jang ve\i lăng năng tông jơhngơ\m jăn bơngai dơnu\h, kơdră tang măt Nguyễn Thị Thu Anh, khu\l Lâm Đồng, akhan: khe\i năr au ki dôm trong jang tơgu\m djru Bao hiêm y tế, ve\i lăng năng tông jơhngơ\m jăn bơngai dơnu\h, vă je# dơnu\h roi năr roi đe\i lăng ba kơ jăp. Mă le\i tơ\ rim tơring tơnap tap, tơdrong ve\i lăng năng tông jơhngơ\m jăn ăn bơngai dơnu\h oe\i lơ tơdrong ư\h kơ lăp, kơ yuơ ư\h kơ đe\i an^h jang tơmam drăm, gre, ư\h kơ măh [ok thây pơgang. Kơ yuơ lơ lo\h, bơngai j^ găh lơ chơ ming hơmet tơ\ hnam pơgang kơpal pơm ăn tơhoach lơ. Bơngai tang măt Nguyễn Thị Thu Anh athe\i: “Vă hơvơn păng ve\i kopư jăp [ak sih tơ\ rim apu\ng dơnu\h lơ\mte\h đak, mă blu\ng athe\i Khu\l kơdră te\h đak tơmơ\t dơ\ng kon jên jang vă tơmơ\t jang pơm hnam, răt tơmam drăm kmăi kmo\k jang pơgang ăn rim apu\ng dơnu\h, mă kăl rim hnam pơgang tơring, jang pơgang pơle\i pơla vă pơ jing rơvơn ăn kon pơle\i dơnu\h păng kon kông đe\i chă khăm ming hơmet j^ jăn ‘lơ\ng hơ iă păng pơm tơ jur kon jên ve\i lăng năng tông jơhngơ\m jăn ăn kon pơle\i.”

Lơ kơdră tang măt hơlen rim trong jang tơgu\m ăn to\k io\k jên hăm bơngai dơnu\h atok tơ iung mu\k drăm, pơ jing tơdrong jang păng tơgu\m ho\k pơ hrăm lơ\m khe\i năr au ki hlôi sơđơ\ng tơtom, jang kiơ\ kơ jăp ‘lơ\ng, găh hre đunh năr to\ se\t, tơdrong ke\ io\k tơ v^h kon jên sơđơ\ng ... Mă le\i m^nh [ar nơ\r tơgop akhan, khe\i ‘năr ăn to\k io\k oe\i ư\h kơ đunh tim mă tro\ [lep hăm dôm tơring bơngai dơnu\h joăt cho\h jang sa ‘long pơtăm io\k yua đunh khe\i ‘năr, kon jên ăn to\k io\k oe\i tim mă lăp hăm tơdrong ‘me\h vă. Lăp đon hăm trong au, bơngai tang măt Võ Kim Cự, khu\l Hà Tĩnh athe\i: “ &nh athe\i ato\k lơ kon jên jang ăn An^h mong jên tơgu\m djru tơpôl, kơ yuơ lơ\m 4 sơnăm au ki đơ\ng sơnăm 2010 tru\h dang e\i tim mă đe\i ato\k kon jên jang, ‘nau jing m^nh tơdrong ‘me\h vă tôch t^h tên, tơdrong ăn to\kio\k păng ‘me\h vă to\k io\k plo\h ple\ch d^h băl kơtang. Pơ t^h gia bơ\n gơ\h ato\k dơ\ng đơ\ng 4 tru\h 5.000 ti hlak jên au, ke\ pơm ăn đe\i mơ j^t rơbau u\nh hnam păng kơ tr^u ‘nu bơngai yak hlo\h dơnu\h le\i tơdrong ato\k kon jên au kăl hlo\h păng tôch tro\ [lep. Hà Tĩnh nhôn je\i tơnap tap mă le\i hlôi tơmơ\t ăn dơ\ng đe\i m^nh [ar j^ ti păng gô đe\i tơmơ\t dơ\ng. Kiơ\ kơ ^nh ‘nau m^nh tơdrong ‘me\h vă kăl hlo\h păng Kuo#k ho#i dăh lăng ba kơ jăp hlo\h dơ\ng tơdrong ‘nau.”

Hơlen găh khu\l jang ăn tơdrong jang tơjur dơnu\h, bơngai tang măt Thân Đức Nam, khu\l Đà Nẵng akhan: U|nh hnam dơnu\h găh lơ ako\m lơ\m tơring cho\h jang sa, kơ yuơ lơ lo\h kăl đe\i trong jang pơ tru\t ato\k tơ iung mơdro sa lơ\m cho\h jang sa adoi vă răt io\k tơmam drăm, ato\k jang sa io\k đe\i kơ jăp ăn kon pơle\i cho\h jang sa, adoi pơ jing đe\i tơdrong jang sa ăn bơngai jang tơring cho\h jang sa. Bơngai tang măt Thân Đức Nam pơma: “ &nh chă athe\i hro#ih tơle\ch pơ jing đe\i khôi luơ\t tơgu\m djru ato\k tơ iung an^h mơdro sa păh ai păng ie\ tơ klep hăm ato\k tơ iung kmăi kmo\k tơgu\m djru, pơ jing đe\i lơ tơdrong jang ăn tơring cho\h jang sa, pơ jing rơvơn rim sơnăm tơ pl^h dang pơđăm hre\ng rơbau ‘nu bơngai cho\h jang sa jing jang pơm tơle\ch te\ch mơdro. ‘Nau jing trong gơlong kăl hlo\h vă tơ jur dơnu\h tơ\ tơ\ tơring cho\h jang sa. Kăl tơ pl^h găh trong tơmơ\t jên jang rim An^h pơtho tơdrong jang kăl kơ jăp ‘lơ\ng, ư\h khan pơ jing lơ\m rim apu\ng ayơ je\i đe\i ngăl hnam tương pơtho tơdrong jang mă le\i ư\h kơ măh [ok thây kô pơtho, ư\h kơ măh kmăoi kmo\k pơtho tơdrong jang, ư\h kơ ke\ krao hơvơn đe\i lơ bơngai mơ\t ho\k.”

Lơ kơdră tang măt tơ [o#h hơdăh, hre\i au trong jang tơgu\m djru dơnu\h hin oe\i tơle\ch jang ke\ch keng, lơ an^h vang jang pơm ăn ư\h kơ io\k đe\i jơne\i. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oe\i đe\i lơ trong jang tơgu\m djru ‘moi kiơ\ trong ăn đe\ch pơm ăn bơngai dơnu\h ư\h kơ hơdrin. Bơngai tang măt Ngô Thị Minh, khu\l Quảng Ninh, adoi nhen lơ kơdră tang măt anai tơ [o#h hơdăh dôm tơdrong đe\i [o#h yan au đe\i lơ bơngai dơnu\h hơlăh jang sa lăp gô chang gơnang đơ\ng tơgu\m djru păng “hli” yak hlo\h dơnu\h hin. Bơngai tăh hla Ngô Thị Minh akhan, trong jang tơgu\m djru kăl đe\i pơkăp vă bơngai đe\i io\k đơ\ng tơdrong tơgu\m djru au hơdrin jang sa yak hlo\h dơnu\h hin: “Tơchơ\t pơdơ\h hloi tơgu\m djru tơ jur dơnu\h mư\h u\nh hnam dơnu\h păng bơngai dơnu\h ư\h kơ pơm kiơ\ rim nơ\r pơkăp athe\i pơm kiơ\ mă te\h đak tơle\ch ăn păng ư\h kơ đe\i chă tơche\ng hơdron jang sa vă yak hlo\h dơnu\h hin. Vă io\k đe\i tơdrong au, bơngai tăh hla athe\i Kơdră te\h đak kăl lăng hơlen mă kơ jăp rim nơ\r pơkăp athe\i jang kiơ\ pơlăp hăm bơngai dơnu\h păng u\nh hnam dơnu\h kăl pơm kiơ\ mư\h sơng io\k đe\i trong jang tơgu\m djru tơ jur dơnu\h, hơmet pơ ‘lơ\ng tơdrong trong jang tơgu\m djru tơ jur dơnu\h tơ\ au tơ\ to nhen hre\i ‘nau.”

Vang năm pơma dơnu\h păng pơma tơbăt hơdăh dơ\ng, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h tơm pơ pro\ tơdrong jang păng tơmơ\t jên jang Bùi Quang Vinh hôn bơnê tơdrong bơ\ jang dăr lăng au tôch tơpăt, tôch kơ [lep. Adoi pơma hơlen hơdăh dơ\ng tơdrong rơvơn mu\k drăm oe\i tơnap tap, đơ\ng sơnăm 2008, đe\i sar bar kơ jă to\k jur ư\h kơ tom băt, mă đơ\ng đe\i tơdrong lơ liơ, mă le\i đảng păng Te\h đak oe\i hơnơ\n ‘măn răk kon jên găh lơ pơ ‘nho\ ăn tơdrong jang tơ jur dơnu\h. Kơdră dơnơm tơbăt, Khu\l kơdră te\h đak hlôi drơ\ng nơ\r ăn tơring io\k yua kon jên pơ pro\ jang tơdrong jang vă tro\ [lep hăm chăl jang păng tơroi tơbăt dơ\ng găh tơdrong jang sut sa pơngot rơve\t tơ jur dơnu\h hin lơ\m jăl jang 2016-2020 gô ako\m lơ\m rim tơdrong jang tơm đơ\ng 16 tơdrong jang tơ jur le# pă 2 tơdrong jang ‘no\h tơ jur dơnu\h păng tơ iung pơ jing pơle\i pưola ‘nao. {ok Bùi Quang Vinh pơma: “ Tơ\ au đe\i tơdrong ‘no\h tơle\ch jang tơ\ au tơ\ to lơ\m rim tơdrong jang tơm kơ te\h đak. Tru\h jăl jang sơnăm 2016-2020, ‘moi kiơ\ nơ\r athe\i đơ\ng Khu\l kơdră te\h đak bơ\n gô lăp ve\i kơ jăp 2 tơdrong jang ‘no\h Tơdrong jang te\h đak xut xa pơngot rơve\t tơ jur dơnuh hin păng tơdrong jang te\h đak tơ iung pơ jing pơle\i pơla ‘nao. M^nh lơ\m dôm trong jang kăl vă io\k yua kon jên tơmơ\t jang đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h dơ\ng ‘no\h pơ jao ăn Kơdră che\p pơgơ\r tơring ch^u pu\ tơ\ anăp Kuo#k ho#i vă io\k yua kon jên jang au.”