VOV4.Bahnar – Lơ\m hop ako\m mă 11, Kuo#k ho#i jăl 13, Kuo#k ho#i chă pơ ma nuh găh tơ drong io\k đei lơ\m tơ drong jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl sơ năm 2015; tơ drong io\k đei lơ\m 5 sơ năm bơ\ jang đơ\ng 2011-2015, trong vă jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl 5 sơ năm 2016-2020 păng trong io\k yoa te\h 5 sơ năm 2016-2020. Dôm nơ\r pơ ma ako\m pơm hơ dăh dôm tơ drong jang đei, atu\m hăm ‘no\h tơ blang hơ dăh dôm tơ drong jang tam đei, tơ drong tơ hlăk tăk păng tơ le\ch trong hơ met pơ ‘lơ\ng vă pơm ăn tơ drong jang mu\k drăm hơ nơ\ng to\k pran tơ\ hơ năp kơnh.

M^nh tơ drong đei lơ bơ ngai tang măt tơ che\ng ‘lơ\ng lơ\m jơ pơ ma nuh ‘no\h j^ khei ‘năr âu ki, Đảng, Te\h đak, Khul kơ dră te\h đak adrin tơ le\ch lơ trong jang pơm sơ đơ\ng mu\k drăm lơ\m te\h đak, găn [iơ\ kơ jă tơ mam to\k, tơ jur jên hre, tơ jur tơ nuh hin păng vei lăng ‘lơ\ng tơ drong erih xa tơ pôl. Mă loi sơ năm 2015 mu\k drăm te\h đak bơ\n to\k 6,68%, lơ hlo\h đơ\ng sơ năm 2008. Dôm bơ ngai tang măt lăp đon hăm 8 gru\p trong jang tơm mă hla ar chih tơ roi đơ\ng Khul kơ dră te\h đak tơ le\ch; lơ\m no\h, kho\m jang ato\k tơ iung mu\k drăm chăl ‘nao kiơ\ trong xã hội chủ nghĩa, vei kơ jăp mu\k drăm lơ\m te\h đak, pơ jing an^h jang păng jơ hngâm pran ăn tơ drong jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl. Mă lei, năng lơ\m 10 tơ drong jang ưh đei, bơ ngai tang măt Nguyễn Lâm Thành, khul Lạng Sơn tơ [ôh đon pơ ngơ\t, tơ dăh ưh đei tơ blang hơ dăh păng đei trong hơ met ming ‘no\h hơ nat vă jang ke\h dôm tơ drong tơ chơ\t lơ\m sơ năm 2020:

“10 tơ drong ‘nâu j^ 10 tơ drong tơm, tôch g^t kăl, nhen jang to\k, jơ hngâm bơ\ jang pran, tơ drong ‘lơ\ng đơ\ng khul jang, mă loi j^ jên hre khul kơ dră te\h đak, jên hre kơ te\h đak. Mă lei 16 tơ drong jang  đei ‘no\h đei lơ tơ drong ưh gan kăl, nhen tơ drong jang [ơm truh hnam oei đei 2 tơ drong jang ke\h hloi. 10 tơ drong mă bơ\n jang ưh đei ‘no\h j^ tơ drong kăl. Tơ le\ch đei 2 tơ drong ‘no\h lăng năng dôm tơ drong bơ\n vă jang tam mă tơ klep hăm yăn âu ưh, tơ dăh lăp hăm yăn âu bơih ‘no\h yoa kiơ jang ưh đei. Lơ\m tơ drong hơ len, athei chih hơ dăh yoa kiơ đei tơ drong thoi no\h. Mă loi lơ\m trong vă jang, athei tơ le\ch đei trong jang ‘lơ\ng vă sek tơ lang tơ drong ‘no\h.”           

          Tơ che\ng ‘lơ\ng tơ drong bơ\ jang 3 tơ drong tơm g^t kăl lơ\m tơ drong jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl 5 sơ năm âu ki hlôi hơ met đei lơ tơ drong tơ hlăk tăk găh trong jang, ato\k tơ iung khul bơ ngai jang, mă loi pơm tơ plih đei dôm trong gre tơm, mă lei 1,2 ‘nu bơ ngai tang măt oei akhan, lơ\m khei ‘năr mât jang lơ tơ drong hăm apu\ng plenh te\h hrei ‘nâu, athei đei trong jang ‘lơ\ng ăn tơ drong ato\k tơ iung an^h jang kơ măy kơ mo\k; dôm trong jang pran [iơ\ vă ato\k tơ iung khul bơ ngai jang, pơm lăp hăm tơ drong ‘me\h vă mât jang hơ doi. Bơ ngai tang măt Tô Văn Tám, khul Kom Tum athei, khei ‘năr truh, Khul kơ dră te\h đak kăl tơ re\k truh, đei lơ trong jang tih vă ato\k tơ iung tơ drong jang pơm trong gre tơ\ tơ ring groi kông păng Tây Nguyên, vă ato\k tơ iung tơ drong jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl tơ\ tơ ring oei đei lơ mơ mat tat âu:

         “Dôm jăl trong gre tơ\ Tây Nguyên, tơ\ tơ ring groi kông oei đei lơ tơ drong ưh kơ ‘lơ\ng. Mă loi j^ dôm trong gre tơm kơ dâu kle\ch dêh char pơ tih gia nhen Kon Tum đei trong 14C, đang kơ ‘no\h j^ dôm dêh char nai hai. Bơ\n đei dơ\ng lơ trong, gơng ăn kon pơ lei yak vih vât, năm jang. Tơ drong đa [ôh ‘no\h gô hla ar chih tơ roi ‘mơ\i na băt, pơ tih gia nhen gơng hơ ne\h hư ‘no\h gơng ‘no\h đei tơ le\ch jên man hloi, vă akhan jang tôch hre\nh, mă lei vă dăr hơ len đ^ đăng, chih tơ le\ch trong jang đunh đai vă tơ mât jên ming man mă tơ găl, tơ gu\m ăn kon pơ lei Tây nguyên, tơ ring groi kông hơ met pơ ‘lơ\ng trong yak ‘no\h oei hiơ\ hy^n.”

M^nh [ar ‘nu bơ ngai tang măt oei tơ [ôh đon tơ tăm [ât mă tơ\ yăn âu đei lơ tơ drong tơ gu\m hlôi tơ le\ch mă lei ưh băt lai yơ vă jang kiơ\. Tơ drong ‘nâu ưh lăp tơ hiong đon hơ me\ng đơ\ng kon pơ lei, an^h te\ch mơ dro đe\ch mă tơ drong tơ le\ch jang hiơ\ âu oei găn trong jang ato\k tơ iung mu\k drăm păng vei sơ đơ\ng tơ drong erih xa tơ pôl dơ\ng. Pơ tih gia nhen tơ drong tơ chơ\t 60 đơ\ng Khul kơ dră te\h đak tơ le\ch sơ năm 2011 găh tơ gu\m jên so\ng xa ‘năr dơ\ng ăn hơ io\h tơ\ dôm xăh sơ lam, groi kông, achon đak dơ s^, tơ drong tơ chơ\t tôch đei kon pơ lei tơ\ tơ ring atăih yăih gô chang, mă lei truh hlo\h 1 sơ năm đơ\ng ro\ng pơ tơm tơ le\ch jang. Dăh mă luât hơp tak xăh đei hơ met ming tơ le\ch sơ năm 2012 đei năng tôch rơ gei, pơ jing tơ drong ‘lơ\ng ăn kon pơ lei tơ\ tơ ring atăih yăih pơ gơ\r jang xa, pơm tơ jur tơ nuh hin kơ jăp ‘lơ\ng mă lei ưh jăh tơ le\ch hla ar pơ tho jang kiơ\ ‘năi… Bơ ngai tang măt Nguyễn Văn Hùng, khul Cao Bằng tơ le\ch nơ\r pơ ma:

            “Hăm s^ [ât bơ\n tơ le\ch bơ\n tam mă tơ che\ng truh dôm trong jang, tam tơ che\ng truh jên vă bơ\ jang tơ drong tơ gu\m đơ\ng bơ\n ‘no\h dăh ưh mă athei gô 2, 3 sơ năm, [ât lăp 5 sơ năm, 7 sơ năm ‘mơ\i bơ\n pơ tơm jang kiơ\. Mă thoi ‘no\h jing pă tom tơ ge\ch io\k tơ drong ‘lơ\ng păng rim tơ drong đ^ tơ plih ngăl bơih. Inh tơ che\ng, hơ to\k hre\nh tơ drong jang kiơ\ khôi luât lơ\m tơ drong erih xa ‘no\h j^ tơ drong tôch g^t kăl, oei nhen dang ei tôch hiơ\ hy^n, găn trong tơ drong jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl.”

Lơ\m dôm ‘măng pơ ma nuh, lơ bơ ngai tang măt pơ ma truh tơ\ to\ phang pơ đang, đak [o\h mât yoa hơ yuh plenh te\h tơ pl^h to\k bo\k pơm kơ ne# truh tơ drong cho\h jang xa păng erih xa kơ kon pơ lei. Atu\m hăm ‘no\h athei Khul kơ dră te\h đak pơ tho ăn dôm an^h jang kơ pal, tơ ring tơ rang đei trong jang tang găn, hơ met pơ ‘lơ\ng hiong răm đơ\ng to\ phang, đak [o\h mât, tơ gu\m ăn kon pơ lei pơm sơ đơ\ng tơ drong erih xa, cho\h jang xa, ku\m nhen tơ le\ch đei trong jang tơm đunh đai lơ\m tơ drong che\ng hơ met, pơm trong yak tơ\ đak, mang hơ bong, bơ nơ\r găn đak, hơ met ming trong cho\h jang xa vă tơ jră hăm hơ yuh to\ ‘mi tơ plih. Bơ ngai tang măt Hoàng Thị Hoa, khul Bắc Giang pơ ma:

            “Vă đei trong jang đunh đai, dơ nâu mong đak athei jo# hơ len tơ\ rim tơ ring vă mong đak lơ\m pơ yan ‘mi, pơ cho\h đak lơ\m pơ yan phang. Mưh mong đak tơ\ dơ nâu ‘no\h đak ngâm ku\m roi jrăh. Truh dang ei khoan đak ku\m ưh kơ đei. Kăl đei An^h tơm vei lăng tơ mam drăm, cham char păng An^h tơm vei lăng cho\h jang xa hơ len dơ\ng tơ\ rim tơ ring, jo# hloi tơ ring găh Tu tơ dăh ưh đei jo# hơ len dôm dơ nâu mong đak ‘no\h tơ drong to\ phang pơ đang, đak [o\h ro mât gô đei hơ nơ\ng.”

Kiơ\ bơ ngai tang măt Lê Thanh Hải, khul pơ lei tơm Hồ Chí Minh, lơ\m tơ drong cho\h jang xa athei ako\m ăn tơ drong cho\h jang xa hăm kơ măy kơ mo\k ‘nao vă tơ tom tơ jră hăm dôm tơ drong krê đơ\ng to\ ‘mi kial ưh kơ ‘lơ\ng oei tôch dêh nhen hrei ‘nâu. Hăm tơ drong jang đơ\ng bơ ngai pơm Kơ dră An^h mặt trận Tổ quốc Việt Nam, [ok Nguyễn Thiện Nhân ku\m akhan, dôm trong jang tơm vă hơ met pơ ‘lơ\ng mơ mat tat ăn tơ ring cho\h jang oei ưh đei m^nh tơ drong tôch g^t kăl ‘no\h j^ hơ to\k tơ drong jang mu\k drăm hơp tak xăh:

        “Nơ\r tơ roi đei pơ ma truh dôm trong vă hơ met pơ ‘lơ\ng mơ mat tat ăn tơ ring cho\h jang xa, lơ tơ drong đei pơ ma truh, nhen hơ met ming trong jang mu\k drăm, pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, cho\h jang xa hăm kơ măy kơ mo\k ‘nao, pơ gơ\r jang xa tih… mă lei ưh đei chư yơ pơ ma truh hơ to\k tơ drong jang mu\k drăm hơp tak xăh. Tơ drong ‘nâu kăl đei tơ che\ng hơ len. Lai yơ kon pơ lei oei jang hơ dro# ưh đei mât jang hơ doi ‘no\h kon pơ lei oei ưh kơ măh jên jang yoa ưh đei bu asong to\k io\k. Đe lăp asong to\k io\k ăp mă [ôh gơ\h io\k pơ dreu dơ\ng jên kiơ\ đơ\ng trong jang xa ‘lơ\ng đe\ch. Trong jang xa ‘lơ\ng, đei khoa ho\k kơ măy kơ mo\k jang xa tih mă lei ưh đei jang hơ doi ‘no\h gô ưh đei trong le\ch.”

Pơ ma găh trong io\k yoa te\h 5 sơ năm 2016-2020, m^nh [ar ‘nu bơ ngai tang măt akhan athei tơ gu\m ‘măn te\h ăn tơ drong pơ tăm bri ‘long, ‘nâu j^ trong jang đunh đai vă tơ jră hăm to\ ‘mi kial tơ plih roi đunh roi dêh păng vei lăng ‘lơ\ng cham char bri brăh. Hăm dôm hơ găt te\h bri ưh kơ ‘lơ\ng mă lei đei lơ\m tơ ring bri ‘long kăp g^t ‘no\h athei đei trong tơ gu\m vă vei lăng păng rong ‘long. Bơ ngai tang măt Hoàng Ngọc Dũng, khul Sơn La akhan, adrin hơ to\k yơ\p ‘long bri hlo\h 42% lơ\m sơ năm 2020 ‘no\h to\ se\t đe\ch:

            “Tơ drong vei lăng, ato\k tơ iung bri ‘long đơ\ng bơ\n tam mă pơm lăp hăm tơ drong ‘me\h vă găh cham chăr, găh to\ ‘mi kial tơ plih, bơ\n ưh jăh sek tơ lang tơ drong ưh ‘lơ\ng đơ\ng to\ ‘mi kial tơ plih ‘năi yoa ưh tom, ưh đei pơm lăp găh yơ\p ‘long bri. Athei hơ len năng mă tơ păt găh kơ so# yơ\p ‘long bri hăm tơ drong vei lăng cham char păng jang ato\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl kơ te\h đak. Jăl jang truh athei hơ met ming tơ drong tơ gu\m, khôi luât găh vei lăng, ato\k tơ iung bri ‘long, athei tơ le\ch đei trong jang pran [iơ\ vă vei lăng, ato\k tơ iung bri, ‘nâu j^ tơ drong tôch g^t kăl [ơm truh tơ drong sơ đơ\ng, jơ hngâm pran đơ\ng tơ drong jang mu\k drăm.

            Lơ nơ\r nai pơ ma tơ păt, hrei ‘nâu te\h oei tơ\ dôm tơ ring tơ ter đak dơ s^, ‘măng jang sơ lam che\ng hơ met lơ vă ato\k tơ iung dôm tơ ring te\ch mơ dro, chă tơ mang lăng, mă lei tơ pă tơ\ yăn âu lơ tơ ring đe hu\t hơ chăng le#, ưh đei yoa, kơ lih yoa ưh kơ lăp, kăl đei lăng năng dơ\ng, hơ met ming mă lăp vă huei kơ huach kư\ kă. Mă loi, athei jăh hơ len năng tơ drong io\k pơ dreu dôm hơ găt te\h mir đak lar jang xa ưh kơ đei yoa vă che\ng song ăn kon pơ lei oei ưh kơ măh te\h cho\h jang xa dơ\ng.

Dơ\ng: Tơ blơ\