Lơ an^h te\ch mơ dro akhan, jên pơm bơ\n hla ar lơ oei găn trong jang to\k đơ\ng lơ an^h te\ch mơ dro kơ dih

VOV4.Bahnar - Hlo\h 30 sơ năm âu ki, An^h jang mu\k drăm kơ dih, đơ\ng lăp asong jang xa pơ gia lơ\m tơ drong jang mu\k drăm lơ pang ‘no\h truh dang ei, an^h jang mu\k drăm kơ dih đei năng j^ jơ hngâm pran g^t kăl lơ\m tơ drong jang mu\k drăm păng m^nh trong jang ưh gơ\h ve\h vă tơ gu\m ăn Te\h đak bơ\ jang dôm tơ drong jang mu\k drăm. Mă lei, an^h jang mu\k drăm kơ dih hrei ‘nâu oei jang xa hơ dro# đe\ch. Lơ an^h jang kơ dih jang xa ie\, kơ măy kơ mo\k so, ưh jăh tơ plih ‘nao. Lei trong jang yơ vă tơ iung jơ hngâm ăn an^h jang mu\k drăm kơ dih jang to\k?

Kiơ\ kơ so# chih jo#, dôm an^h jang kơ dih tơ\ te\h đak bơ\n đei hơ yak to\k pran, đơ\ng lăp vă je# 63 rơ bâu an^h jang sơ năm 2002 to\k dang 550 rơ bâu an^h jang [ât hơ tuch sơ năm sơ\. Đơ\ng sơ năm 2006-2015, an^h jang mu\k drăm kơ dih tơ gop 40% GDP lơ\m te\h đak, 30% kơ jă tơ mam kơ măy kơ mo\k, vă je# 80% kơ so# tơ mam chơ chue\n te\ch le păng pơ vih pơ văn, 64% ako\m đ^ đăng tơ mam drăm. Kăl loi an^h jang kơ dih sơng đei dang 85% khul bơ ngai jang lơ\m te\h đak păng rim sơ năm chă tơ drong jang ăn dang 1 triu 200 rơ ‘nâu ‘nu bơ ngai. Mă lei, an^h jang mu\k drăm kơ dih mă lơ ‘no\h j^ u\nh hnam jang xa hơ dro#, 97% an^h jang kơ dih jang xa ie\.

Kiơ\ [ok Nguyễn Hữu Thập, Kơ dră che\p kơ\l Gru\p an^h te\ch mơ dro ie\ păng păh lăp dêh char Tuyên Quang, tơ drong găn trong jang to\k đơ\ng an^h jang kơ dih ‘no\h j^ tơ drong vang jang hơ doi lơ\m an^h te\ch mơ dro, sơng io\k nơ\r roi tơ băt, jên jang păng te\h.

{ok Nguyễn Hữu Thập pơma: “Mơ mat hlo\h đơ\ng dôm an^h te\ch mơ dro hrei ‘nâu ‘no\h j^ to\k io\k jên vă jang xa, ưh đei lơ tơ mam pơ dơ\ng, tơ drong tơ gu\m găh te\h vă pơm an^h jang ku\m mơ mat ‘năi. Găh no\h dơ\ng tơ drong hơ len năng kơ jă tơ mam đơ\ng an^h mong jên tam mă tơ păt. Lơ an^h jang, jang ưh ke\ păng ưh đei băt trong vei lăng an^h te\ch mơ dro, vei lăng mu\k drăm, tam mă đei kơ măy kơ mo\k ‘nao. Te\h đak bơ\n mât jang hơ doi hăm te\h đak đe ‘lơ\ng bơih, mă lei lơ tơ mam đơ\ng an^h te\ch mơ dro kơ te\h đak bơ\n ưh kơ ‘lơ\ng, hơ nat vă gơ\h pơ jei hăm dôm te\h đak lơ\m tơ ring.”

Kơ plăh ‘no\h, lơ an^h te\ch mơ dro akhan, jên pơ huach tơ\ ‘ngoăi lơ oei găn trong jang to\k đơ\ng an^h jang kơ dih. Tơ drong jang ưh tơ năp, ưh ‘lơ ‘lo\, pơm mơ mat tat đơ\ng an^h jang kơ pal pơm ăn lơ an^h te\ch mơ dro athei hơ to\k thim jên jang, pơm ăn tơ drong jang xa ưh sơ đơ\ng, đei lơ tơ drong krê.

{ok Phạm Đình Đoàn, Kơ dră che\p kơ\l Gru\p jang Phú Thái ăn tơbăt: “Hăm an^h te\ch mơ dro vă jang to\k oei tơ [âp lơ tơ drong mơ mat, ưh kơ lăp. Lơ an^h te\ch mơ dro hơ pơi ‘me\h khul kơ dră tơ ring chă mơ\ng păng hơ met ming tơ drong tơ hlăk. Mă lei tơ drong ‘nâu đa jang tôch hiơ\, tôch mơ mat. Mưh an^h te\ch mơ dro pơ jăh ‘no\h ưh tam băt hăm đei yoa ăn sư ưh, kơ na ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h an^h te\ch mơ dro athei pơm kiơ\ đe\ch. Lơ an^h te\ch mơ dro pơm kiơ\ trong lobby, kla jên tơ\ ‘ngoăih. Tơ dăh hơ nơ\ng thoi no\h tơ drong jang mu\k drăm ưh kơ rơ đăh, hơ nat vă gơ\h jang to\k [ât mă te\h đak oei mât jang kơ jăp hăm apu\ng plenh te\h hrei ‘nâu.”

Kiơ\ Kơ dră An^h tơ che\ng hơ len, vei lăng mu\k drăm Trung ương Nguyễn Đình Cung, hăm trong vei lăng te\h đak nhen hrei ‘nâu, dôm an^h vei lăng te\h đak gơ\h găn rim tơ drong te\ch mơ dro xa tơ\ rim an^h jang yơ. M^nh tơ drong ưh kơ lăp dơ\ng ‘no\h, An^h jang kơ dih ưh pơ\n tơ kêng vă vei lăng tơ drong jang xa mơ\ng kơ vă, vei lăng tơ drong gơ\h io\k yoa tơ mam kơ dih. Yoa thoi no\h, an^h jang kơ te\h đak oei tôch [ônh mưh chă găn trong tơ drong jang xa, te\ch mơ dro păng [ât lăp kơnh gô đei bơ ngai jang ưh kơ s^ yoa tơ pôl, mă vă pơ yoa ăn hơ dro# dôm bơ ngai jang ăn te\h đak đe\ch. ‘Nâu jing tơ drong găn trong pơm ăn lơ an^h te\ch mơ dro mơ mat tat păng ưh ‘me\h jang to\k.

{ok Nguyễn Đình Cung akhan, vă pơ jei băl tơ păt ‘lơ\ng, găn le# tơ drong tơ le\ch jên ăn bơ ngai nai ‘no\h tơ drong pơm kiơ\ luơ\t, đon bơ\ jang, pơ vih pơ văn đơ\ng an^h pơm hla ar vei lăng te\h đak athei tơ plih ming mă ‘lơ\ng. ‘Me\h jang đei tơ drong ‘nâu, athei lăng mă tơ păt lơ\m dôm tơ drong tơ hlăk, găn trong jang to\k păng dôm tơ drong ‘me\h vă đơ\ng an^h jang mu\k drăm kơ dih vă sek tơ lang.

{ok Nguyễn Đình Cung pơma: “Athei tơ plih ming trong jang. ‘Me\h jang đei tơ drong ‘nâu athei ato\k tơ iung an^h pơ truh jên jang, bơ ngai jang, hu\t le# tơ drong ap^nh – xong mưh pơ truh jên, tơ mam vă jang. Tơ drong mă 2 athei hơ met ming an^h te\ch mơ dro kơ te\h đak vă pơ jing tơ drong ‘lơ\ng găh te\ch mơ dro ăn dôm bơ ngai tơ mât jên jang, dôm an^h jang mu\k drăm kơ dih. Mă 3 ‘no\h jên jang kơ te\h đak athei vei mă kơ jăp [iơ\, tơ jur le# jên pơ huach hơ nơ\ng, hơ to\k jên tơ mât ăn tơ drong jang ming man an^h jang, pơ tho khul bơ ngai jang rơ gei.”

Lơ bơ ngai jang khoa ho\k, bơ ngai juăt jang mu\k drăm akhan, vă an^h jang mu\k drăm kơ dih jang to\k pran [iơ\ tơ\ hơ năp kơnh, athei đei lơ an^h jang păh lăp păng ie\, ke\ bơ\ jang hăm dôm bơ ngai tơ mât jên jang đơ\ng te\h đak đe, te\ch tơ mam tơ\ te\h đak đe păng tơ gu\m ăn an^h te\ch mơ dro ie\. Atu\m hăm ‘no\h kăl đei nơ\r pơ kăp đơ\ng Khul kơ dră te\h đak, dôm An^h tơm, an^h jang kơ pal găh tơ drong rơ đăh ‘lơ\ng, găh an^h tơ mât jên jang, nơ\r hơ găt đơ\ng luơ\t… bơ\ jang Khul kơ dră  te\h đak tơ păt ‘lơ\ng athei bơ\ jang hloi tơ\ trung ương, dêh char păng tơ ring tơ rang. An^h te\ch mơ dro hơ to\ ‘lơ\ng, hu\t pơ đ^ dôm tơ drong găn trong an^h jang mu\k drăm kơ dih jang to\k.

Pho\ Yao sư - Tiên si Nguyễn Văn Thạo, Pho\ kơ dră Khul jang tơ blang l^ luơ\n Trung ương akhan: “Bơ\n athei hơ nơ\ng hơ met pơ ‘lơ\ng trong pơ gơ\r, mă loi ako\m jơ hngâm hu\t le# dôm tơ drong găn trong an^h jang xa kơ dih. Pơ jing tơ drong ‘lơ\ng ăn an^h jang mu\k drăm kơ dih jang to\k. Hơ nơ\ng pơ jing păng ato\k tơ iung an^h jang, trong nơ năm, tơ iung păng hơ to\k tơ drong jang khoa ho\k kơ măy kơ mo\k kơ te\h đak, kăl loi j^ hơ to\k khul bơ ngai jang gơ\h hơ gei ăn an^h te\ch mơ dro. Hơ to\k tơ drong đei yoa đơ\ng vei lăng te\h đak. Pơ jing te\h đak tơ păt ‘lơ\ng, pơih trong jang to\k, pơ jing tơ drong vei lăng te\h đak kiơ\ chăl ‘nao păng pơ jing an^h pơ vih pơ văn ăn tơ pôl bơ\ jang đei yoa ‘lơ\ng”.

Tơ drong đei yoa đơ\ng an^h jang mu\k drăm kơ dih hơ nhăk ăn, đei [ôh tôch rơ đăh, yoa thoi no\h, tơ drong vang jang đơ\ng dôm an^h jang kơ pal vă tơ iung jơ hngâm pran ăn an^h jang ‘nâu ‘no\h tôch kăl vă pơm ‘lơ\ng tơ drong đei yoa đơ\ng an^h jang mu\k drăm, te\ch mơ dro xa hiôk hian. Lơ\m no\h, athei ako\m rim jơ hngâm vă tơ guăt dôm an^h jang kơ dih âu jing m^nh gru\p vă hơ nhăk dơ\ng tơ ẻong đei yoa lơ [iơ\ găh mu\k drăm.

Nguyễn Hằng: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\