VOV4.Bahnar - Tơ\ plei tơm Buôn Ma Thuột, Anih tơm jang pơnơ\ đak jang atu\m hăm Anih choh jang xa păng hơto\k tơring pơxe\l Dak Lak 'nao pơgơ\r Pơma đam vă chă trong jang xơđơ\ng ăn pơnơ\ đak tơring Tây Nguyên. Vang năm pơma đam đei tang măt ăn dôm anih jang tơm, kơdră kơ dôm anih jang găh pơnơ\ đak, anih choh jang xa hơto\k tơring pơxe\l, rim anih jang găh pơnơ\ đak păng anih jang hơlen găh pơnơ\ đak tơring To\k bo\k - Tây Nguyên. Rim bơngai tang măt atu\m băl hơlen pơkăp dôm tơdrong tơnap tap ăn hơto\k pơnơ\ đak tơ\ tơring păng atu\m chă trong pơklaih hăm tơnap tap âu.

Dôm dêh char Tây Nguyên dang ei đei hloh 2.260 pơnơ\ đak tih, păh lăp păng ie\; lơ\m noh đei 1.150 dơnâu mong, 942 dơnâu bơ\t, oei dôm to noh dôm anih [ôm đak, hăm hloh 5.000 km hơbong thong đak hlôi đei hơmet ming kơjăp 'măn ruih ăn 216 rơbâu ha 'long pơtăm. Hơgăt [a na tơ\ tơring đei đak ruih dang ei noh 50%, cà phê noh 21%. Kơxo# âu noh hloh 400 rơbâu  ha cà phê tơ\ âu athei chă đak ruih đơ\ng dôm anih nai, mă kăl noh lơ\m khei năr cham char [ơm phă pơrăm kơtang.

{ok Trần Thế Hoan, Kơdră anih jang găh pơnơ\ đak Dak Lak akhan, tơdrong chă trong tơnăp ăn pơnơ\ đak tơ\ Tây Nguyên jing kăl tơpă. yuơ dôm tơdrong jo# hơlen, pơkăp adrol ki hlôi pă đei [lep hăm tơdrong đei [ôh:“Cham char [ơm phă pơrăm, đak roi năr roi och. Yuơ noh, minh [ar pơnơ\ đak, mă đei mogn măh đak kiơ\ pơkăp duh ưh kơ măh đak ruih ăn hơgăt ‘long pơtăm nhen pơkăp adrol ki. Hloh kơ noh dơ\ng, đơ\ng chă hơlen ăn [ôh, lơ tơdrong ming man dơnâu mong đak ruih ăn ‘long pơtăm tơpă noh lơ hloh pơtêng hăm hơgăt ‘long pơtăm kăl đak ruih. Yuơ noh, mưh ưh kơ đei trong jang hơlen pơm hơto\ thong đak, noh tơdrong ưh măh đak ruih ăn ‘long pơtăm adoi oei [ôh lơ đe\ch”

Tơdrong ưh măh đak ruih [ôh hơnơ\ng ăh pơyan phang jing tơdrong pơgăn tih tên hăm tơdrong hơto\k choh jang xa tơ\ tơring Tây Nguyên jơk [l^k, pơm ăn mu\k drăm teh huach lơ, pơm tơxu\l tơxa\l lơ\mt ơpôl [ơ\t dôm tơring kon pơlei hin dơnuh hơnơ\ng lơ\m lơ xơnăm athei chiu pu\ to# phang pơrăm.

Lơ\m kơplăh hăt hot chă thong đak ruih ăn ‘long pơtăm, kon pơlei jang mir Tây Nguyên hlôi xir kuer kơ hre\ng rơbâu to\ hơlu\ng đak, jru\ lơ\m lăm teh kơ hre\ng mét. Tiến sĩ Hoàng Ngọc Tuấn, Kơdră Anih jang hơlen Khoa ho\k pơnơ\ đak tơring to\k bo\k Tây Nguyên akhan, tơdrong mă âu đei xek tơlang tơ\ anăp mă lei pơm ăn Tây Nguyên hlôi hal kơ đak roi hal hloh dơ\ng: “Io\k yua đak hloh tơdrong noh pơm ăn đak mo\ng jing hrơ\ tenh kuăng. Noh tơdrong âu đei xek tơlang tơ\ anăp, mă lei pơm porăm đak mo\ng lang xă, pơrăm tih tên truh dôm tơring nai”

Hăm dôm tơdrong tơnap tap găh đak mă Tây Nguyên oei tơjră, lơ\m pơma đam, rim bơngai tang măt ako\m pơđăp găh tơdrong tơplih trong axong jang, hơmet pơm jang, io\k yua tơdrong rơgei khoa ho\k kih thuơ\t vă vei hơlen, io\k yua thong đak tơnăp xơđơ\ng. Kiơ\ minh [ar bơngai tang măt, tơdrong yua đak ruih hăm kơmăi đei tơle\ch jang tenh lơ\m dôm xơnăm kơ âu, kăl đei hơlen jing minh lơ\m dôm trong jang tơnăp hloh.

{ok Nguyễn Văn Dẫn, Pho\ kơdră Jơnu\m vei hơlen, io\k yua pơnơ\ đak dêh char Kon Tum ăn tơbăt, trong xek tơlang tơdrong mă âu oei kơ[ah tơdrong xơkơ\t tơm đơ\ng anih jang kơpal kơ teh đak: “Mưh jang tơdrong âu noh kăl đei lơ tơdrong hơlen lăng, dêh char athei axong jang adrol, vă đơ\ng noh xơkơ\t tro\ [lep tơdrong đei yua. Mưh le# kon pơlei kơdih pơm jang noh xơkơ\t tơdrong đei jơnei tam mă [lep hăm tơdrong đei [ôh ôh”

Găh pơih xă pơm jang lơ\m tơpôl, minh [ar bơngai tang măt năm ako\m akhan, vă pơtru\t kon pơlei, anih jang mu\k drăm io\k yua trong jang ‘nao âu găh pơnơ\ đak, teh đak athei axong jang pơkăp, tơguăt hăm dôm trong jang tơplih găh hơdre\ch ‘long pơtăm vă đei yua lơ hloh. {ok Phạm Hữu Hào, Pho\ kơdră Anih choh jang xa – Hơto\k tơring pơxe\l Đak Nông pơtruh nơ\r:“Adrol hloh noh athei đei trong jang hơdăh đang kơ noh chă anih axong jang. Trong pơkăp jang noh athei hơdăh teh đak axong tơgu\m yă kiơ, kon pơlei, anih jang mu\k drăm athei kơdih jang tơdrong kiơ, đang kơ noh pơkăp vei hơlen, io\k yua tơdrong ming man noh thoi yơ. Mă 2 noh, atu\m hăm tơdrong mă noh, bơ\n athei tơplih hơdre\ch ‘long pơtăm hăm dôm hơdre\ch ‘long pơtăm kăl to\ xe\t đak hloh”.

Kiơ\ kơtơ\ng ang đơ\ng Anih pơkăp jang găh pơnơ\ đak, lơ\m Anih tơm choh jang xa tơring pơxe\l tơbang ăh pơma đam, to# phang pơđang tơ\ Tây Nguyên rim xơnăm noh to\k kơtang hloh, hơgăt ‘long pơtăm răm tenh kuăng hloh. Xơnăm 2014 Tây Nguyên đei je# 76.000 hecta ‘long pơtăm [ơm răm, xơnăm 2015 to\k je# 144.000 păng xơnăm 2016 noh hloh 176.000 ha.

Tơdrong mă âu oei pơkăl hăt hot, ưh kơ adro# găh trong jang vă hơto\k tơ iung, mă oei hrôih tơle\ch trong jang tơpă, tơgop tơgu\m ăn Tây Nguyên hơto\k tơ iung kơjăp.

Lan chih păng rapor