Tây Nguyên: Dôm tơ drong tơ tăm lơ\m tơ drong vei lăng sơ đơ\ng dơ nâu đak

Tây Nguyên đe\i hlo\h 1.400 Dơnau mong đak hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h, pơnơ\t đak t^h ie\. Lơ\m khe\i năr au ki, mư\h rim ‘măng pơchăh pơnơ\ bơ\ đak dơnau mong đak kơ hnam kmăi đak tơle\ch u\nh hơyu\h, pơnơ\t đak hơnơ\ng đe\i [o#h pơm ăn kon pơle\i er^h sa tơ\ găh pơbăh kơ rim dơnau au tôch tơtăm găh tơdrong ư\h sơ đơ\ng mu\k drăm, jơhngơ\m jăn po, mă kăl mư\h pơyan ‘mi tru\h. Tơdrong tơroi năr au ch^h tơroi găh tơdrong đe\i [o#h au tơ\ Tây Nguyên.

Đunh kơ âu hlo\h 10 năr, lơ\m pơ gê ‘năr 1/8, bơ nơ\ dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên Ia Krel 2 tơ\ Đức Cơ dêh char Gia Lai pơ chăh. An^h pơ chăh âu đunh kơ âu hlo\h 1 sơ năm ki đ^ pơ chăh ‘năi bơih. ‘Măng pơ chăh mă 2 âu ưh đei pơm ăn bơ ngai lôch mă lei đon pơ ngơ\t ‘no\h roi dêh hlo\h dơ\ng. Blu\ng a ‘no\h j^ hli tơ drong pơ j^p đơ\ng tơ ngla tơ mât jên jang, pơ\n io\k tơ drong erih păng tơ mam drăm kon pơ lei vă pơ hle ngôi. 1 dơ nâu đak hnam kơ măy đei kơ sư\k 5.5MW, mong truh kơ triêu m3 đak mă lei man ưh kơ lăp, xa pơ gâm jên răt tơ mam ming man, tuh pê-tông găn đak hrơm. Krê loi, mưh bơ nơ\ pơ chăh ‘no\h pơ\n bơ\ pơ gia bơ nơ\ vă mong đak lơ\m pơ yan ‘mi Tây Nguyên, ưh pơ ngơ\t nơ\r athei đơ\ng an^h jang kơ pal păng khul kơ dră tơ\ tơ ring. {ok Lê Vinh, Kơ dră an^h vei lăng tơ drong jang ming man dêh char Gia Lai, tơ blang: “Lu sư jang kư\ kă đơ\ng âu truh tơ\ to. Lu sư hli mưh bơ nơ\ tơm man đang ‘no\h đak lơ\m dơ nâu đ^ hrơ\ đ^ bơih, mưh đ^ pơ yan ‘mi ‘no\h pă đei đak vă ăn kơ măy kơ dâu. Mưh man bơ nơ\ đang ‘no\h athei đei đak hloi, vă akhan lu sư ham, chă trong mong đak, ưh ăn đak ro jur đ^, mă lei tơ drong tơ che\ng đơ\ng lu sư ưh kơ tro\, chă trong pơ gâm to\ se\t, mă hơ tuch jing răm.”

Tơ drong bơ nơ\ dơ nâu đak Ia Krel 2 pơ chăh, ưh lăp hơ dro# đon chă trong tơ ge\ch io\k mu\k drăm đơ\ng tơ ‘ngla tơ mât jên jang ưh đei kiơ đe\ch, mă mu\k drăm kon pơ lei, hăm hlo\h 400 ha ‘long pơ tăm răm kơ đak tơ jro\h đ^ dơ\ng.

Ưh lăp hơ dro# dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên Ia Krel 2 mă dôm sơ năm tơ je# âu, dơ nâu đak tơ\ dôm hnam kơ măy u\nh điên ie\ tơ\ Tây Nguyên hơ nơ\ng đei tơ drong sar bar, sơ năm 2011, Dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên Dăm Bol, dêh char Lâm Đồng pơ chăh đing pơ ro pơm ăn 1 ‘nu bơ ngai lôch, 4 ‘nu bơ ngai rơ ka, sơ năm 2013, Dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên Đak Mek 3 tơ\ apu\ng Đak Glây dêh char Kon Tum pơ chăh vă je# kơ hreng met, pơm hiong răm tôch lơ, ưh ke\ hơ met ming.

Hơ doi hăm tơ drong ưh sơ đơ\ng hăm tơ ring găh pơ băh dôm dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên, lơ dơ nâu đak nai tơ\ Tây Nguyên đei lơ tơ drong krê hơ mơt ‘năi. Nhen tơ\ dêh char Dak Lak, hăm kơ hre\ng dơ nâu đak ie\, (bơ nơ\ kơ jung tam mă hlo\h 12met, mong tam mă truh 3 triêu met khối đak) vei lăng ưh đei kơ jăp ‘lơ\ng tơ\ dôm xăh, [ât lăp pơ jao ăn pơlei vei lăng kơ na roi hơ mơt hlo\h dơ\ng. Lăp hơ dro# lơ\m pơ yan ‘mi sơ năm sơ\, dơ nâu đak Ea Drăng pơ chăh, pơm ăn jâp tơ ring găh pơ băh đơ\ng Ea Hleo truh Ea Súp đak lâp, hăm 11 ‘nu bơ ngai lôch, rơ bâu ha ‘long pơ tăm hiong răm pơ go\h. Kơ plăh khei âu sơ năm sơ\ mơ\n, 3 to\ dơ nâu đak nai tơ\ Dak Lak athei phă bơ nơ\ ăn đak ro vă huei pơ chăh. Păng tơ drong krê hơ mơt âu oei đei hơ nơ\ng lơ\m pơ yan ‘mi sơ năm ‘nâu.

{ok Lê Gia Dậu, Kơ dră che\p kơ\l Công ty vei lăng dơ nâu đak dêh char Dak Lak, akhan: ‘me\h vei lăng sơ đơ\ng dơ nâu đak, athei đei trong vei kơ jăp ‘lơ\ng, bơ\ găn, pơ cho\h đak mă lăp ‘mơ\i: “Tơ drong tôch g^t kăl ‘no\h dôm dơ nâu đak đei đak ro hơ nơ\ng, pơm pơ tăl băl tơ\ 1 đak krong, tơ drong vei lăng thoi yơ vă gơ\h ‘lơ\ng ‘no\h j^ tơ drong tôch g^t kăl, yoa mưh sư pơ chăh âu to ‘no\h sư pơm ăn dôm dơ nâu tơ\ hơ la, tơ\ găh pơ băh răm kiơ\ ‘năi, pơm hiong răm tôch lơ hăm tơ ring găh pơ băh. Tơ drong kăl ‘no\h j^ dôm bơ ngai vei lăng athei jang rơ gei, hlôh vao găh dơ nâu đak ‘mơ\i. 1,2 dơ nâu đak ku\m tih mơ\n, pơ jao ăn pơ lei [ât lăp ‘no\h hơp tak xăh rong ka vei lăng yoa thoi no\h tơ drong le# đak ro to\k blai bơ nơ\ ưh kơ s^ ưh đei ôh.”

{ok Lê Gia Dậu oei tơ roi dơ\ng 1 tơ drong đei tơ pă tơ\ yăn âu, tơ drong tơ roi tơ băt đak tih to\k tơ\ Dak Lak hrei ‘nâu oei tôch hiơ\ hy^n ‘năi. Yoa hơ lo\ng đak ie\, krang kơ na đak tih to\k tơ\ dôm dơ nâu đak tôch [ônh, lăp đơ\ng 3-7 jơ đơ\ng ro\ng kơ ‘mi ‘no\h đak tih truh hloi. Mă lei hrei ‘nâu, hla ar đơ\ng an^h hơ len năng hơ yuh plenh te\h gơih truh kơ te\ch 12 jơ ‘mơ\i, kơ na ưh gơ\h io\k yoa vă chă pơ cho\h đak  mă ‘lơ\ng, yoa kơ plăh âu đak tih đ^ truh bơih.

Kiơ\ [ok Mai Trọng Dũng, Kơ dră lăm vei lăng dơ nâu tơ\ Dak Lak, lơ\m dêh char hrei ‘nâu đei 140 dơ nâu đak so, hư hơ đang, jên vă hơ met ming dang 700 ty. Mă lei dêh char lăp ke\ tơ le\ch truh 20 ty đe\ch. “Dêh char hlôi pơ tho ăn An^h vei lăng cho\h jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang ku\m nhen dôm an^h jang đei [ơm truh păng dôm tơ ring athei vang jang hơ doi, tơ le\ch trong jang tơ tom vă dơ nâu đak huei pơ chăh. Pơ tih gia nhen [ât blu\ng pơ yan ‘mi athei dăr lăng đ^ đăng dơ nâu, mă loi hăm dơ nâu so, hư, krê pơ chăh vă đei trong hơ met ming, đang kơ ‘no\h dôm tơ ring athei tơ le\ch jên ăn tơ drong hơ met âu, tơ ge\ch io\k jên ‘măn răk ăn tơ drong tang găn to\ phang vă pơm hơ met dơ nâu. Kăl loi dơ\ng, dôm dơ nâu hư dêh hnang ‘no\h kâm ưh ăn mong đak, pơ tih gia nhen sơ năm 2013 đei 3 to\ dơ nâu athei cho\h phă bơ nơ\ ăn đak ro vă huei kơ pơ chăh.”

Tơ ring Tây Nguyên hrei ‘nâu đei dang 1.400 tơ\ dơ nâu đak păng hnam kơ măy u\nh điên. Lơ\m no\h đei lơ dơ nâu đak ưh kơ ‘lơ\ng, sơ đơ\ng, mă loi hăm dôm dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên ie\ păng păh lăp. {ok Hoàng Văn Thắng, Pho\ kơ dră tơm vei lăng cho\h jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang akhan: “Vei sơ đơ\ng dơ nâu đak ưh kơ s^ lăp bơ\, man hơ met bơ nơ\ đe\ch mă athei hơ to\k tơ drong vei lăng hai. Dôm tơ drong ‘no\h gơ\h jang dang ei hloi. Yoa thoi no\h, hơ pơi ‘me\h dôm an^h vei lăng cho\h jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang hơ to\k tơ drong vei lăng sơ đơ\ng ăn dơ nâu đak lơ\m sơ năm ‘nâu. Yoa tơ drong krê kơ bơ nơ\ dơ nâu đak pơ chăh hlôi đei [ôh đơ\ng sơ năm sơ\ bơih.”

Hnam kơ măy pơm tơ le\ch u\nh điên hăm đak, mă loi j^ dôm dơ nâu đak hlôi hơ nhăk ăn io\k yoa lơ hăm tơ drong ato\k tơ iung cho\h jang xa, pơm sơ đơ\ng tơ drong erih ăn kơ triêu ‘nu bơ ngai jang chu\n mir tơ\ Tây Nguyên. Mă lei, sư ku\m đei hloi lơ tơ drong krê hơ mơt pơ joă truh tơ mam drăm, tơ drong erih kơ kon pơ lei tơ\ tơ ring găh pơ băh. Tơ drong răm âu gơ\h ve\h, tơ dăh đei jên tơ le\ch jang tơ tom păng 1 trong vei lăng kơ jăp ‘lơ\ng ku\m nhen đon bơ\ jang tơ năp mưh tơ mât yoa dơ nâu. Yoa thoi no\h, lơ\m jơ bơ\ jang hăm Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei dêh char Gia Lai đơ\ng ro\ng kơ dơ nâu đak hnam kơ măy u\nh điên Ia Krel 2 pơ chăh, {ok kơ dră vei lăng jang kơ măy, te\ch mơ dro xa Vũ Huy Hoàng athei pơm hơ dăh tơ drong jang đơ\ng rim bơ ngai, khul grup đei [ơm truh, gơ\h io\k yoa hloi luât vă sek tơ lang tơ dăh pơm hiong răm kơ tang: “Mă đơ\ng dơ nâu đak ie\ mă lei athei hơ len tôm tơ drong mă rơ đăh vă pơm ‘lơ\ng ăn tơ drong jang kiơ\ luât. Dôm tơ drong glăi lơ\m tơ drong man hnam kơ măy u\nh điên, mă loi hăm dôm dơ nâu ưh sơ đơ\ng, pơm kơ ne# truh cham char, pơm hiong răm lơ ăn kon pơ lei athei sek tơ lang mă tơ păt păng mă tơ te\nh vă pơ tho đon ăn dôm tơ ‘ngla tơ mât jên jang nai.”