VOV4.Bahnar  - Jang kiơ\ tơdrong jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe, khei năr au ki, Dơno\ an^h mong jên Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Nông hlôi tơle\ch kơ hre\ng ti hlak jên ăn kon pơle\i to\k io\k hăm jên che\h to\ se\t. Atu\m hăm ‘no\h, an^h bơ\ jang găh au je\i hơdrin tơgu\m djru kon pơle\i găh kih thuơ\t cho\h jang sa păng chă pơtăm dôm hơdre\ch dơđăh ‘nao. Đe\i tơgu\m djru dôm tơdrong kăl ‘no\h kon jên tơmơ\t jang păng kih thuơ\t, hơdre\ch hle, lơ kon pơle\i cho\h jang sa tơ\ dêh char Dak Nông hlôi jang kiơ\ jơne\i lơ\m tơ pl^h pơgar chehphe kră kru\t, ư\h kơ ple\i hăm chehphe ple\i kơ jăp. Tơdrong jang hơmet ming pơ ‘lơ\ng pơgar chehphe lơ\m dêh char Dak Nông ‘măng mă blu\ng đe\i io\k yua kơ jăp.

Pơyan ‘mi sơnăm 2012, u\nh hnam [ok Đoàn Hùng Thịnh, oe\i tơ\ thôn 8, tơring Nhân Cơ, apu\ng Dak Rlâp, dêh char Dak Nông hlôi hơmet pơ ‘lơ\ng 400 dơnơm chehphe hăm tơgep tơ ‘mơ\ng. Dôm dơnơm chehphe kră kru\t ple\i ư\h kơ lơ, mă le\i rơ\h kơ jăp ‘no\h kăt tơm tơ gep tơ ‘mơ\ng hơdre\ch TR4. {ok Thịnh đe\i to\k io\k 30 tr^u hlak jên hăm jên chehphe 7% lơ\m sơnăm păng đe\i vang năm ho\k pơ hrăm rim lăm ho\k pơtho kih thuơ\t jang sa, tơbăt hơdre\ch hle. Dơ\ng ro\ng 18 khe\i tơgep tơ ‘mơ\ng, khe\i pơyan sơnăm sơ\ 400 dơnơm tơm chehphe hlôi ăn ple\i ‘măng mă blu\ng đe\i 1 tân 4 tă păng sơnăm au tơche\ng hơlau io\k đe\i 2 tân 4 tă. Đơ\ng io\k jơne\i ‘măng mă blu\ng kơ tơdrong jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe au, u\nh hnam [ok Thịnh hơnơ\ng to\k io\k kon jên vă lang să hơgăt te\h hơmet ming lơ\m 5ha. {ok Đoàn Hùng Thịnh, oe\i tơ\ thôn 8, tơring Nhân Cơ, apu\ng Dak Rlâp tơbăt: “Io\k đơ\ng mă tơdrong chehphe kră kru\t ple\i ư\h kơ lơ, kơna ^nh tơchơ\t vă hơmet ming dơ\ng. &nh chă rơ\ih dôm dơnơm ayơ rơ\h kơ jăp ‘no\h kăt hu\t păng tơgep tơ ‘mơ\ng. Sơnăm mă 3 ‘no\h đe\i ple\i lơ lau ‘nau. Mư\h ot tơm ‘no\h ba chă rơ\ih hơdre\ch, mư\h tơgep tơdăh sơnăm mă 2 ‘no\h đe\i ple\i 3 tân lơ\m 1ha, sơnăm mă 3 ‘no\h đơ\ng 4-5 tân lơ\m 1ha, tru\h sơnăm mă 5 ‘no\h ro\ năng đe\i ple\i 6 tân lơ\m 1 sơnăm 1ha.

            Lơ\m tơring Nhân Cơ, apu\ng Dak Rlâp, tru\h dang e\i hlôi đe\i hlo\h 110 u\nh hnam chă to\k io\k kon jên hăm jên che\h to\ se\t vă tơle\ch jang hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar chehphe lơ\m hơgăt te\h să 300ha. Dôm pơgar chehphe kră kru\t, ple\i ư\h kơ lơ hlôi păng to\k bo\k tơ pl^h hăm tơgep tơ ‘mơ\ng chehphe ‘lơ\ng, ple\i ăl. Yă Nông Thị Đông, thôn 10, tơring Nhân Cơ, apu\ng Dak Rlâp, to\k bo\k hơmet pơ ‘lơ\ng ‘moi kiơ\ dar deh lơ\m 8 hektar tơroi: “ &nh năm chă tơmang lăng lơ\m tơring, ^nh [o#h rim pơgar chehphe jing ‘lơ\ng. &nh iung jang chă pơtăm hlo\h 8 hektar. Chehphe kră kru\t lơ\m m^nh dơnơm lăp ple\i đe\i 1 k^ 5. Dang e\i chă hơmet ming ‘no\h m^nh dơnơm ple\i 3 k^ 5. Dang e\i găh kih thuơ\t ba băt bơih găh chă rơ\ih tơ [ie\ng, tơ ‘mơ\ng, chă tơruih đak păng tu\h pôi pho\ng mơ\r ba je\i băt tôm”.

             Tơgu\m djru kon pơle\i hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe, dơno\ an^h ve\i lăng cho\h jang sa păng rim an^h pơ tru\t cho\h jang sa tơring hlôi hơdrin pơgơ\r pơtho pơ hrăm, tơroi tơbăt, hop ako\m kơtă tơ\ mir pơgar hloi vă tơroi tơbăt ăn kon pơle\i găh kih thuơ\t păng trong chă io\k yua rim hơdre\ch hle. Dơno\ an^h ve\i lăng ‘long pơtăm păng An^h pơ tru\t cho\h jang sa rong ka hơdang dêh char hlôi chă ăn kang [o# năm tru\h tơ\ rim pơle\i vă pơ jing trong jang hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar nhen tơgep tơ ‘mơ\ng dăh mă chă pơtăm ming. Kih sư Nguyễn Chí Phúc, kang [o# Dơno\ an^h ve\i lăng ‘long pơtăm dêh char Dak Nông tơbăt, hlo\h đơ\ng tơle\ch jang hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar chehphe đe\i io\k jơne\i tơ\ rim pơle\i, kon pơle\i hlôi tơle\ch jang hơmet pơ ‘lơ\ng pơgar hăm hơdre\ch chehphe hle păng đe\i io\k yua kơ jăp tơpă: “ Dôm hơdre\ch kơ tơdrong jang hơmet pơ ‘lơ\ng ‘no\h hơdre\ch dơđăh đơ\ng Dơno\ an^h tơm chă tơche\ng khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên chă pơ tru\h ăn. Dôm hơdre\ch au hlôi đe\i An^h tơm chă tơche\ng hơlen lơ sơnăm pơ tru\h ăn păng kon pơle\i hlôi pơtăm lơ sơnăm đe\i io\k yua kơ jăp, ke\ krơ\ng hăm to\ phang; sơđơ\ng ăn to\ ‘mi kial tơ\ tơring. ‘Ngoăih trong hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe, nhôn oe\i pơgơ\r lơ jơ pơtho tơbăt găh trong tơgep tơ ‘mơ\ng păng rim trong jang kih thuơ\t ve\i lăng năng tông chehphe hơmet ming”.

3 sơnăm au ki, Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char hlôi jang hơdoi hăm Jơnu\m jang chehphe, ka kao Việt Nam pơ tru\h ăn 3.000 k^ hơdre\ch dơđăh ơng păng 48.000 dơnơm hơdre\ch ‘nao kơ yuơ Dơno\ an^h tơm chă tơche\ng khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên pơ tru\h ăn. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oe\i io\k yua rim hơdre\ch TR4, TR9, TR11, TX1 tơgu\m ăn hơmet pơ ‘lơ\ng tơgep ăn chehphe. Găh lơ rim pơgar đe\i hơmet ming lơ\m 1 hektar phe\ io\k đe\i đơ\ng 4 tru\h 6 tân, lơ hlo\h 2 ‘măng pơtêng hăm jo# hơto\ lơ\m dêh char. Kiơ\ đơ\ng Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Nông, đơ\ng sơnăm 2012 tru\h dang e\i, lơ\m dêh char hlôi iung jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe lơ\m 6.000 hektar, jơne\i 20% hơgăt te\h chehphe kăl vă hơmet ming. {ok Đinh Văn Công, Kơ ie\ng Kơdră Dơno\ an^h mong jên cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Nông tơbăt, hre\i au An^h mong jên hlôi tơle\ch vă je# 200 ti hlak jên ăn to\k io\k tơgu\m djru hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe. An^h mong jên je\i pơ pro\ kon jên ăn asong to\k io\k vă tơmơ\t jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe, mă le\i hla bơar ap^nh to\k io\k jên je\i tro\ [lep hăm trong trong tơchơ\t: “Tơdăh tim đe\i hla bơar lơ\m tơring pơ pro\ vă jang ‘no\h lơ\m hla bơar ap^nh to\k io\k jên kăl đe\i chư k^ đơ\ng kơdră che\p pơgơ\r tơring, u\nh hnam ayơ đe\i te\h lơ\m tơring pơ pro\ jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe, đe\i dơ\ng hla bơar pơm kơnăl tơdrong vă jang ‘no\h. Tơdăh hlôi đe\i anăn kiơ\ đơ\ng Dơno\ an^h ve\i lăng cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang chă tơ [o#h tơbăt lơ\m tơring pơ pro\ vă hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe nhôn ăn asong to\k io\k hloi. Dôm u\nh hnam hlôi đe\i to\k io\k jên đơ\ng an^h mong jên vă ve\i lăng chehphe đơ\ng đunh, dang e\i đe sư ‘me\h vă jang kiơ\ chă jang dar deh hlo\h 3 sao vă to\k io\k. Tơdăh hlôi đe\i to\k io\k jên đơ\ng an^h mong jên au bơih le\i lăp kăl tơ jur kon jên to\k io\k jên vă ve\i lăng chehphe ato\ hăm tơno# ăn to\k io\k hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe. Je\i hăm dôm hla bơar ‘no\h nhôn gô sek tơlang ăn to\k io\k kon jên hloi ...”.

Tơdrong jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe io\k jơne\i ‘măng mă blu\ng. Vă hơnơng iung jang kiơ\ dơ\ng ato\k tơ iung chehphe kơ jăp ‘lơ\ng, atu\m hăm pơtho tơbăt khoa ho\k kih thuơ\t, Dak Nông to\k bo\k pơ jing jơ rơvơn ăn kon pơle\i gơ\h chă to\k io\k kon jên hăm jên che\h to\ se\t đơ\ng Tơdrong jang hơmet pơ ‘lơ\ng chehphe mă Kơdră che\p pơgơ\r Te\h đak hlôi tơle\ch ăn.

          Ch^h [ai: Thế Thắng

          Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t