TƠJUR DƠNU|H TƠRING TÂY NGUYÊN: HƠDRIN ĐƠ|NG TE|H ĐAK ‘MOI KIƠ| M&NH {AR TRONG TƠLE|CH JANG T&H

          Dôm sơnăm au ki, Kơdră te\h đak atu\m hăm rim an^h bơ\ jang Trung ương hlôi đe\i hơdrin păng iung jang hơdăh vă jang kiơ\ trong jang tơm tơ jur dơnu\h, ato\k tơ iung mu\k drăm ăn tơring Tây Nguyên. M^nh lơ\m dôm tơdrong jang hơdăh ‘nao hlo\h, ‘no\h lơ\m vă đ^ khe\i 5 au ki, tơdrong vă jang tơm đe\i anăn “Tơdrong vă jang Tơjur dơnu\h tơring Tây Nguyên hăm ako\p kon jên jang hlo\h 165 tr^u đôlar hơto\ 3.465 ti hlak jên hlôi đe\i iung jang hăm tơdrong vang jang đơ\ng lơ an^h bơ\ jang tơm, an^h jang atu\m tơdrong tơgu\m djru đơ\ng Dơno\ an^h mong jên apu\ng ple\nh te\h (WB). Tơdrong vă jang au hơmo\ pơ jing đe\i hơyak ‘lơ\ng hơ iă lơ\m tơdrong er^h sa kơ kon pơle\i tơring tơmơ\t jang, lơ\m au đe\i dôm bơngai gơ\h io\k yua đơ\ng tơdrong jang au ‘no\h kon pơle\i oe\i tơ\ tơring atăih yăih, tơring kon kông.

Kiơ\ đơ\ng Dơno\ an^h mong jên apu\ng ple\nh te\h (WB), tơdrong tơ jur dơnu\h kơ lơ khu\l kon kông tơ\ tơring Tây Nguyên oe\i ư\h kơ tang pơtêng hăm trong tơjurr dơnu\h lơ\m te\h đak. Mă hơdăh ‘noh vă je# 74% bơngai kon kông lơ\m tơring đe\i tơdrong dơnu\h hlo\h nơ\r tơchơ\t dơnu\h, găh măt bơngai hơ io\h hơke\ hơlong păng hiang hiơp lơ\m tơring kơtang hlo\h lơ\m te\h đak. Vă hơmet pơ ‘lơ\ng tơdrong ‘nau, kơdră te\h đak hlôi pơ jao ăn Dơnơ an^h tơm pơ pro\ tơdrong jang păng Tơmơ\t jên jang pơm tơm chă tơche\ng hơlen, tơle\ch Tơdrong vă jang tơjur dơnu\h ăn tơring Tây Nguyên. Tơdrong vă jang au hlôi sơng io\k đe\i tơdrong tơgu\m djru đơ\ng Dơno\ an^h mong jên apu\ng ple\nh te\h. Yă Jennifer Sara – Kơdră che\p pơgơ\r an^h ve\i lăng ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng kơ Dơno\ an^h mong jên apung ple\nh te\h tơ\ Việt Nam pơma: “ An^h mong jên apu\ng ple\nh te\h tôch chơt hơ iă mư\h đe\i jang hơdoi hăm Khul kơdră Việt Nam lơ\m tơdrong vă jang au. Tơdrong vă jang au ư\h khan lăp jing an^h tơm lơ\m jang kiơ\ m^nh lơ\m dôm trong jang kăl đơ\ng Kơdră te\h đak Việt nam mă le\i oe\i tơbăt hơdăh ‘lơ\ng hơ iă trong jang lơ tơdrong đơ\ng Khu\l rim An^h jang găh Dơno\ an^h mong jên apu\ng ple\nh te\h, ‘no\h tơjur dơnu\h păng ato\k tơ iung hơnu\k hơnoa yak tru\h 40% măt bơngai dơnu\h hlo\h lơ\m ple\i te\h. Tơdrong vă jang je\i m^nh pơt^h hơdăh hlo\h ‘moi kiơ\ năm tơ je# mă Dơno\ a^h mong jên apu\ng pơle\nh te\h krao akhan “ Tơgu\m djru klo\h kle\ch păng lơ an^h vang jang”. Kơ yuơ đe\i lơ tơdrong kơ dơnu\h hin, nhôn [o#h hơdăh tơdrong kăl hlo\h lơ\m tơgoăt jang hơdoi 2 păh lơ an^h bơ\ jang lơ\m bơ\ jang tơ jur dơnu\h. Hăm tơdrong vă jang au, nhôn hlôi đe\i trong jang hơdoi bơih kơ 2 păh rim khu\l joăt jang găh ato\k tơ iung tơring cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơpôl hăm khu\l joăt jang găh pơgang kơ nhôn vă tơle\ch m^nh trong năm tơ je# hơ iă hlo\h dơ\ng.”

Vă tơle\ch jang kiơ\ Tơdrong vă jang tơ jur dơnu\h tơ\ Tây Nguyên, khe\i  sơnăm 2012, tơ\ hop ako\m io\k nơ\r tơgop pơ jing trong vă jang hlôi đe\i pơgơ\r tơ\ An^h bơ\ jang kơ Dơno\ an^h tơm pơ pro\ tơdrong jang păng tơmơ\t jên jang hăm đe\i vang năm đơ\ng lơ An^h bơ\ jang tơm păng rim bơngai joăt jang kơ Dơno\ an^h mong jên Apu\ng ple\nh te\h. Tru\h khe\i 4 sơnăm 2014, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h mong jên Te\h đak Việt Nam, Nguyễn Văn Bình hăm yă Victoria Kwakwa, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h mong jên Apu\ng ple\nh te\h tơ\ Việt Nam hlôi k^ pơkăp Tơdrong tơchơ\t tơgu\mdjru kon jên păng rim hla bơar tơchơ\t đe\i [ơm tru\h Tơdrong vă jang tơ jur dơnu\h tơring Tây Nguyên hăm ako\p kon jên tơgu\m djru 165 tr^u đôlar. Lơ\m au, Dơno\ an^h mong jên apu\ng ple\nh te\h tơgu\m ăn 150 tr^u đôlar, pă dôm yơ ‘no\h kon jên đơ\ng Te\h đak. Tru\h vă đ^ khe\i 5 au ki, Hop ako\m iung jang Tơdrong vă jang tơ jur dơnu\h tơring Tây Nguyên hăm đe\i vang năm đơ\ng 200 ‘nu bơngai tang măt găh Dơno\ an^h mong jên apu\ng ple\nh te\h, rim An^h bơ\ jang tơm, an^h jang kơ Trung ương, rim an^h bơ\ jang jên hu păng rim dêh char lơm tơring đe\i tơmơ\t jang hlôi đe\i pơgơ\r. {ok  Hồ Phước Thành, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h pơ pro\ tơdrong jang păng Tơmơ\t jên jang, jang hloi Kơdra\ che\p pơgơ\r Tơdrong vă jang Tơjur dơnu\h hin tơring Tây Nguyên tơ\ Gia Lai pơma: “ Tơdrong vă jang au jing tơdrong vă jang mă tơring nhôn hơpơi ‘me\h vă. Tơdrong vă jang au đe\i lơ trong ‘nao mă kiơ\ kơ ^nh tơche\ng ‘no\h đơ\nbg tơdrong vă jang au gô hơnhăk đe\i dôm tơdrong [o#h hơdăh păng dôm nơ\r tơle\ch vă bơ\n tơle\ch jang kiơ\ rim tơdrong vă jang kơ lu bơ\n. Tơdrong vă jang au, ‘ngoăih tơdrong hơnhăk kon jên ăn tru\h tơring, rim tơngla tơmơ\t jên jang kăl pơma pơkăp krao tơmơ\t dôm kon pơle\i kơtă vang jang păng pơtho tơbăt ăn đe sư vă mư\h tơdrong vă jang au tơ iung pơ jing keh đang ‘no\h kon pơle\i jei băt găh jang au to, băt chă jang sa. ‘No\h jing tơdrong kăl hlo\h.”

Tơdrong vă jang tơ jur dơnu\h tơring Tây Nguyên đe\i hơlen jing tơdrong vă jang t^h tên, đe\i pơ pro\ tôch hơlen păng đe\i tơle\ch jang hăm vang iung jang đơ\ng rim an^h bơ\ jang [ơm tru\h nhen Dơno\ an^h Mong jên apu\ng ple\nh te\h, Dơno\ an^h pơ pro\ tơdrong jang păng tơmơ\t jên jang, Dơno\ an^h tơm ve\i lăng cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang, Dơno\ an^h tơm ve\i lăng Tơdrong jang-Bơngai rơka păng Tơpôl, Dơno\ an^h tơm ve\i lăng jang pơgang hăm Dơno\ an^h be\i lăng kon kông atu\m hăm Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơle\i rim dêh char, apu\ng, tơring lơ\m tơring tơle\ch jang kiơ\ Tơdrong vă jang. Tơdrong vă jang au gô đe\i tơle\ch jang kiơ\ tơ\ 130 tơring kơ 26 apu\ng dơnu\h găh 6 dêh char Kon Tum, Gia Lai, Dak Lăk, Dak Nông, Quảng Nam păng Quảng Ngãi hăm dang 540.000 ‘nu bơngai đe\i io\k yua sa yuơ đơ\ng tơdrong vă jang au.

Tơdrong tơm kơ tơdrong vă jang au tơgu\m djru ato\k tơ iung jang sa ăn dôm bơngai đe\i io\k yua. Trong jang tơgu\m djru kơ Tơdrong vă jang ‘no\h hăm u\nh hnam dơnu\h, u\nh hnam kon kông, mă kăl u\nh hnam kon pơle\i kon kông kơtă. Dôm u\nh hnam gô đe\i pơtho tơbăt păng tơgu\m djru vă pơ jing rim Khul hơmet pơ ‘lơ\ng er^h sa ‘moi kiơ\ khu\l. Rim tơdrong jang anai kơ tơdrong vă jang nhen hơmet pơ ‘lơ\ng trong hnam, ato\k kơtang tơdrong jang adoi lăng kơ jăp tru\h ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng ăn dôm bơngai đe\i io\k yua sa yuơ.

Trong jang kơ đ^ đăng rim tơdrong iung jang je\i kăl đe\i tơle\ch jang đơ\ng kon pơle\i pơla, tro\ [lep hăm tơdrong ‘me\h vă đơ\ng kon pơle\i pơla. Dôm nơ\r chă athe\i đơ\ng kon pơle\i pơla đe\i chă pơma dơnu\h păng tơmơ\t lơ\m trong vă jang ‘moi kiơ\ trong pơ jing trong vă jang kơ tơdrong jang au. Vă jang kiơ\ tơdrong ‘nau păng tơmơ\t lơ\m tơdrong vă jang đe\i vang iung jang. Kơdră tơring gô jing bơngai tơmơ\t jên jang kơ dôm tơdrong jang lơ\m tơdrong vă jang. Vă jang kiơ\ tơdromg jang au đe\i jơne\i, tơdrong vă jang gô tơle\ch jang pơtho pơ hrăm, pơtho ming trong vă jang ăn kang [o# tơring. Găh sơnong jang kơ rim tơring lơ\m tơring tơdrong vă jang tơmơ\t jang, [ok Đào Quang Thu – Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h tơm tơle\ch tơdrong jang păng Tơmơ\t jên jang tơbăt: “ ‘Nau jing m^nh tơdrong vă jang t^h tên păng tôch g^t kăl. Vă tơdrong vă jang au đe\i jơne\i ‘no\h sơnong jang, nơ\r pơkăp đơ\ng rim kơdră che\p pơgơ\r dêh char, apu\ng, tơring ‘no\h kăl hlo\h, rim kơdră che\p pơgơ\r kăl pơm hloi m^nh [ar tơdrong tơ\ ala au, ato\k kơtang pơro# pơrôp, pơtho tơbăt găh tơdrong vă jang, găh tơdrong kăl adoi nhen dôm trong vă jang păng trong gơlong vang jang lơ\m tơdrong vă jang au ăn kon pơle\i lơ\m tơring mă tơdrong vă jang au đe\i tơle\ch jang kiơ\. Vă kon pơle\i hlo#h vao akhan ‘nau tơdrong vă jang kơ đe sư, ăn kơ đe sư vă đe sư vang iung jang kiơ\ kơ jăp, tơdrong vang jang kiơ\ đơ\ng rim khu\l tơring, rim kon pơle\i pơla ‘no\h jing tơdrong kăl hlo\h.”

Tơdrong vă jang tơ jur dơnu\h tơring Tây Nguyên tơbăt hơdăh hơdrin đ^ jơhngơ\m đơ\ng Đảng, Te\h đak, Khu\l kơdră che\p pơgơ\r te\h đak Việt Nam găh bơ\ jang tơ jur sdơnu\h, mă kăl tơ\ tơring kon kông, tơring atăih yăih oe\i tơ [ơ\p tôch kơ lơ tơnap tap. ‘Nau je\i jing tơdrong vă jang, jang kiơ\ dôm tơdrong tơgu\m djru kơtang păng g^t kăl đơ\ng Dơno\ an^h mong jên Apu\ng ple\nh te\h ăn tơdrong jang tơ jur dơnu\h tơ\ Việt Nam pơma atu\m păng tơring Tây Nguyên pơma hơdro#. Tơdrong io\k đe\i jơnei kơ tơdrong vă jang đe\i hơmo\ gô jing hơyak g^t kăl vă Khu\l kơdră te\h đak Việt Nam păng Dơno\ an^h tơm mong jên Apu\ng ple\nh te\h hơnơ\ng tơgu\m djru đe\i jơne\i ăn ato\k tơ iung mu\k drăm-tơpôl păng tơ jur dơnu\h tơ\ tơring Tây Nguyên./.