Oei tơ̆ găh Pơmât Pơbăh kơ dêh char Quảng Ngãi, apŭng Ba Tơ so (dang ei ‘nŏh jĭ dôm xăh: Ba Tơ, Ba Vinh, Ba Động, Đặng Thùy Trâm, Ba Tô, Ba Lế, Ba Dinh, Xăh Ba Ngạc) sơ̆ jĭ tơring pơgơ̆r iung tơblăh Ba Tơ sơnăm 1945 – tơdrong tôch gĭt kăl pơih blŭng ăn tơdrong iung jang kăch mang lơ̆m teh đak. Tơring teh pơmat tat, kơƀăh kơƀôch dŏh sơ̆ dang ei hlôi đei tơplih ‘nao ‘lơ̆ng hơiă. Tơ̆ xăh Ba Tơ, lơ trong bê tông đei man jơ̆p pơlei pơla, kueng ƀôt, hnam trưng đei man kơjăp ‘lơ̆ng, hnam pơgang hơnơ̆ng đei bơngai pơvih ăn kon pơlei.

Bơngai Hrê tơ̆ xăh Ba Tơ hlôi băt iŏk yoa tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng bri ‘long – pơgar – hơdrong kon tơrong, pơtăm ‘long keo, ‘long pơgang, rong rơmo, bơbe, nhŭng... Dôm trong jang pơtăm ‘long pơgang hơla ‘long bri, choh jang xa hơdai hăm pơm tơlĕch tơmam, blŭng a hơnhăk ba iŏk yoa sơđơ̆ng ‘lơ̆ng. Lơ̆m tơdrong pơjing tơring tơrang ‘nao tơgŭm ăn kơsô̆ unh hnam tơnuh tơ̆ Ba Tơ jur hrĕnh. Tơdrong arih xa găh jơhngâm đon roi chơt hăm lơ tơdrong lêh et soi so đei pơgơ̆r ming dơ̆ng.

Ƀok Phạm Thanh Nghìn, oei tơ̆ plei Bắc Hoàn Đồn, xăh Ba Tơ, dêh char Quảng Ngãi ăn tơbăt, dôm sơnăm đơ̆ng rŏng kơ tơblăh iŏk rơngei, tơdrong pơjing tơring kơdrâm kơ apŭng Ba Tơ ƀât tŏk bŏk bri kông tơƀâp lơ pơmat tat. Kon pơlei adrin choh jang xa, đơ̆ng chă jang ƀa hơƀo pơyoa ăn tơdrong arih xa kơdih, kon pơlei dar deh jang kiơ̆ ki thuơ̆t ‘nao:

“Vă rim kon pơlei tơ̆ Ba Tơ jang chŭn mir ngăl. Dang ei, kiơ̆ đơ̆ng hơmet tơplih ming trong choh jang xa, Teh đak tơlĕch jên pơtho tơƀôh ki thuơ̆t rei pơtăm kơna tơdrong jang xa roi tŏk ‘lơ̆ng ƀiơ̆. Tơ̆ hơnăp kơnh, nhôn hơmĕng chăl mơlôh gô iŏk jang dơ̆ng tơdrong jang kăch mang âu, vă hơnhăk tơdrong arih xa kon pơlei roi đunh roi tŏk pran ‘lơ̆ng”.

Truh dang ei, mŭk drăm tơpôl xăh Ba Tơ tŏk jô̆ păh lăp hlŏh 9% 1 sơnăm; Iŏk yoa jô̆ păh lăp kiơ̆ kơ̆l bơngai đei hlŏh 44 triu hlak jên 1 sơnăm. Đĭ đăng trong yak tơ̆ pơlei pơla đei tuh bê tông; internet, tơlei unh điên đei chô̆ jơ̆p tơring. Kơsô̆ unh hnam tơnuh jur hrĕnh, tơchĕng hơdrol truh đĭ sơnăm 2025 lăp pă dang 4%. Dôm kơsô̆ âu ăn ƀôh tơdrong arih xa roi tŏk ‘lơ̆ng tơ̆ tơring teh đei tơdrong tơblăh vang hrang tơƀet tôch krưp krĕnh sơ̆.

Ƀok Đinh Trọng Thành, Kơdră vei lăng kon pơlei xăh Ba Tơ, dêh char Quảng Ngãi ăn tơbăt, tơring oei adrin tơlĕch jên pơm trong, man anih jang vă pơm lăp hăm tơdrong arih xa kơ kon pơlei: “Adrol sơ̆, kon pơlei tơ̆ Ba Tơ mă lơ ‘nŏh arih gơnơm đơ̆ng choh jang mir roh ngăl. Mă lei, đơ̆ng rŏng kơ tơmât hơdai dêh char Quảng Ngãi hăm Kon Tum, ‘moi kiơ̆ trong gre 24 păng tơchĕng adrol vă pơih dơ̆ng trong gre kơdâu hrĕnh Quảng Ngãi - Kon Tum năm brih, xăh gô tơlĕch trong jang chă tơmang lăng, lơ̆m noh đei chă tơmang lăng tơ̆ kơmăng. Nhôn kŭm tơchĕng trơdrong atŏk tơiung choh jang xa kơjăp ‘lơ̆ng, mă ưh pă tơchĕng truh tơdrong druh kiơ̆ trong pơtăm lơ ‘long keo bơih”.

 Tơdăh Ba Tơ jĭ tơring tơƀôh ăn tơdrong iung tơblăh tang găn hơyăt Nhật ‘nŏh tơring teh Vạn Tường (đei dôm xăh Bình Thuận, Bình Đông, Bình Trị, Bình Hải, Bình Hòa păng Bình Phước, apŭng Bình Sơn so) ‘nŏh tơklep kơjăp hăm tơdrong pơih blŭng ăn “Tơdrong tơblăh kiơ̆ tơring” đơ̆ng Mi sơnăm 1965. Tơring teh âu sơ̆ pŭng lơ ƀôm ƀrâm đơ̆ng hơyăt tơblăh phă dang ei jing tơring jang kơmăy kơmŏk – pơvih pơvăn ‘lơ̆ng hơiă tơ̆ tơring Tŏk bŏk.

Tơ̆ tơring teh chuơh kok Vạn Tường, Tơring jang mŭk drăm Dung Quất đei pơjing hơdai hăm Hnam kơmăy hlŏng đak dâu mă blŭng tơ̆ teh đak bơ̆n păng lơ tơdrong jang kơmăy kơmŏk tih. Dôm jĭt rơbâu ‘nu bơngai jang đei tơdrong jang sơđơ̆ng, jên khei lơ. Lơ druh dăm ưh pă đei hut pơlei năm jang xa tơ̆ hơtăih bơih. Hơdai hăm jang kơmăy, xăh Vạn Tường oei hơdrơ̆ hơkâu jang tŏk tơ̆ đak dơsĭ hai. Kon pơlei jang ka răt ƀato tih, lĕch tơ̆ đak dơsĭ yâu ka, 1 ‘măng năm hơnhăk đei iŏk yoa truh kơhrĕnh triu hlak jên. Plei jang ka tơnuh hin sơ̆, hrei ‘nâu rơđŭk jơva kơmăy re, lơ hnam man kơjăp ‘lơ̆ng đei man tơtil băl.

Dôm anih gru groa so nhen Anih gru groa Sơn Mỹ, trong trôm Đàm Quang Trung, jih đak dơsĭ Vạn Tường jing anih chă tơmang lăng vă pơtho tơƀôh tơdrong juăt ‘lơ̆ng hai, vă chă tơdrong jang ăn chăl arih ‘nao hrei ‘nâu hai. Kơtă tơ̆ tơring teh âu sơ̆ đei tơdrong tơblăh jơnei Vạn Tường tôch kơtang, hrei ‘nâu đei ư hơnhang hăm Tơring jang mŭk drăm Dung Quất. Lơ hnam kơmăy kơmŏk bơ̆ jang prăt măng prăt năr, tơdrong đei tơdrong arih hăm tơdrong jang kơmăy pran hlŏh tơ̆ tơring Tŏk bŏk.

Ƀok U Huấn, Phó Bí thư chĕp kơ̆l Đảng dêh char Quảng Ngãi ăn tơbăt: “Tưk tơiung tơdrong juăt jang kăch mang păng jơhngâm đon đơ̆ng tơblăh jơnei Vạn Tường, bơ̆n athei vei kơjăp tơdrong mât 1 ƀơ̆r đon, vei kơjăp đon lui hăm tơdrong chĕp kơ̆l pơgơ̆r đơ̆ng Đảng, hơnơ̆ng jang đei lơ tơdrong jơnei, bơ̆ jang đang ‘lơ̆ng rim tơdrong jang mŭk drăm, tơpôl tơ̆ dêh char; tơgĕch iŏk rim tơdrong ‘lơ̆ng vă jang tŏk mŭk drăm hrĕnh hlŏh dơ̆ng kiơ̆ trong atŏk tơiung kơmăy kơmŏk păng ming man, mă loi ‘noh hơnơ̆ng sơng iŏk jên jang tơ̆ Tơring jang mŭk drăm Dung Quất; hơtŏk tơdrong jang "Pơjing tơring tởang ‘nao", hơnơ̆ng man pơkĕh trong, anih jang; bơ̆ jang đei yoa ‘lơ̆ng tơdrong tơjur tơnuh hin păng chă tơdrong jang, hơnơ̆ng pơm hơtŏk tơdrong arih xa găh tơmam drăm păng jơhngâm đon ăn kon pơlei”.

Hăm tơdrong juăt jang kăch mang păng dôm tơdrong jơnei ‘lơ̆ng hơiă hrei ‘nâu, dêh char Quảng Ngãi oei jang tŏk pran, pơjing pơlei pơla roi đunh roi pơdrŏng ‘lơ̆ng rŏ./.