Kiơ̆ kơtơ̆ng ang đơ̆ng hop akŏm, jô̆ đơ̆ng mă Tơdrong tơchơ̆t găh tơmam drăm ưh kơ hiong răm bri (EUDR) kơ Jơnŭm atŭm châu Âu đei tơlĕch jang kiơ̆, Hơnih jang ‘long Việt Nam dơ̆ng tơ̆ hơnăp tơdrong pơkoĕl jang kiơ̆ ‘lơ̆ng: Tơmam drăm tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe kăl đei hla bơar tơblang hơdăh ưh kơ pơm hiong răm bri đơ̆ng rŏng năr 31/12/2020, pơm kiơ̆ kơ jăp khôi luơ̆t păng đei kmăi kmŏk hơlen băt hơdăh găh bri ‘long. Tơdrong tơchơ̆t ou đei jang kiơ̆ đơ̆ng khei 6/2023, păng gô pơlăp kăl jang kiơ̆ hloi hăm hơnih mơdro sa tơm lơ̆m hơtuch khei 12/2025, hơnih mơdro sa păh ai păng iĕ đơ̆ng hơtuch khei 6/2026.

Hăm hơgăt teh să hloh 4 triu 700.000ha bri ‘long pơtăm, Việt Nam lăp đei 689.000 ha bri ‘long pơtăm đei ƀơk ăn hla bơar tơchơ̆t vei lăng bri kơjăp ‘lơ̆ng, tơmơ̆t vă jê̆ 15%. Lơ̆m mă noh, hloh 90% hơgăt teh bri ‘long pơtăm tă găh lơ̆m rim ŭnh hnam kon pơlei vei lăng. Đe sư tŏk bŏk tơjră muh măt hăm tơdrong tơnap tap găh kon jên jang đunh sơnăm păng kih thuơ̆t mưh tơplih đơ̆ng pơtăm ‘long iĕ jing ‘long tih, tih vơ̆ đunh sơnăm. Pơma dơnuh tơ̆  hop akŏm, ƀok Đặng Văn Ba, mĭnh ‘nu kon pơlei đei 5ha ‘long keo lai tơ̆ Gia Lai, pơma tơbăt găh jơhngơ̆m đon pơngơ̆t găh kon jên jang păng kih thuơ̆t tơplih pơtăm ‘long tih, tih vơ̆ đunh sơnăm:“ ‘Long pơtăm tih vơ̆ đunh sơnăm kon pơlei tim mă joăt, hơpơi ăn pơtho tơbăt đơ̆ng khul bơ̆ jang khôi luơ̆t ‘noh mĭnh, kih thuơ̆t ‘noh mă ƀar, ‘nou jing tơdrong hơpơi ‘meh vă hloh đơ̆ng kon pơlei”.

Tơpă yan ou đei ƀôh, tơ̆ Nam Trung Bộ păng Tây Nguyên tơdrong lang să pơtăm ‘long bri tih iŏk đei hla bơar pơkăp ‘lơ̆ng tŏk bŏk jing tơdrong kăl hloh. Gia Lai hrei ou đei hơgăt teh bri truh 650.000ha (lơ̆m ou bri ‘long pơtăm ‘noh 171.000 ha), jĭ mĭnh tơdrong pơtih ƀôh hơdăh. Ƀok Nguyễn Văn Hoan, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Choh jang sa păng Cham char dêh char Gia Lai tơbăt, lơ̆m dêh char ‘nao đei hloh 12.000ha bri đei ƀơk ăn hla bơar tơchơ̆t ‘lơ̆ng apŭng plĕnh teh. Kơsô̆ ou jĭ lăp iĕ ioch pơtêng hăm akŏp hơgăt teh bri ‘long pơtăm, tơƀôh hơdăh tơdrong vă atŏk tơ iung hla bơar pơkăp kơjăp ‘lơ̆ng oei tôch lơ đĕch. Ƀok Hoan sơkơ̆t hơdăh:“Nhôn đei trong pơprŏ ăn tơplih bri ‘long pơtăm iĕ jing pơtăm ‘long bri tih, hăm dôm groi teh tim mă pơtăm ‘long nhôn pơjing rơvơn ăn hơnih mơdro sa mơng teh vă pơtăm ‘long bri vă sơđơ̆ng ƀlep hăm trong pơprŏ atŏk tơ iung bri jang sa. Tơnap lơ̆m tơdrong tơplih ‘noh bri ‘long tih ‘noh đei ƀơm truh khei ‘năr gơh chă koh tĕch ‘noh đunh sơnăm, kăl đei kon jên jang đunh đai tai sơnăm”.

Đơ̆ng dôm tơdrong tơnap tap đei ƀôh hơdăh, tơ̆ hop akŏm, rim bơngai tang măt hlôi tơlĕch trong jang kăl ‘noh atŏk kơtang jang hơdoi “puăn khul" (Khul kơdră Teh đak, khul jang khoa hŏk, khul jang mơdro sa, khul kon pơlei choh jang sa) păng tơgŭm djru kon jên pơm hla bơar pơkăp ‘lơ̆ng ăn kon pơlei, pơtho tơbăt kih thuơ̆t, adoi chă hơvơn kon jên jang đơ̆ng apŭng plĕnh teh vă tĕnh koăng pơih să hơgăt teh bri ‘long tih  ‘lơ̆ng ƀlep tơdrong pơkăp.

Găh păh Hơnih tơm Pơtrŭt choh jang sa Teh đak, ƀok Hoàng Văn Hồng, Kơ iĕng Kơdră Hơnih tơm Pơtrŭt choh jang sa Teh đak sơkơ̆t hơdăh: Atŏk tơ iung lang să pơtăm ‘long  bri tih tơklep hăm hla bơar pơkăp kơjăp ‘lơ̆ng ưh khan lăp lơ̆m tơdrong mŭk drăm mă oei jing tơdrong tơchơ̆t kăl kơ Hơnih jang vei lăng bri Việt Nam lơ̆m apŭng plĕnh teh. ‘Nou jing trong kăl hloh vă tơmam drăm pơm tơlĕch đơ̆ng ‘long Việt Nam đei iŏk đei “hla bơar gơ̆h tĕch răt” mơ̆t hlom kơtang lơ̆m rim hơnih răt iŏk rơih kơtang, lăng truh mĭnh tơdrong jang bri ‘long gơh hơgei păng kơjăp ‘lơ̆ng.“Hrei ou apŭng plĕnh teh vei lăng kơjăp, kăl sơđơ̆ng tơmam drăm pơm tơlĕch đơ̆ng ‘long đei chă koh iŏk ‘long pơtăm, ưh kơ koh ‘long bri chăt kơdih, đei băt hơdăh găh tơm a la chă, đei vei lăng mã kơsô̆ tơring pơtăm, tơƀôh hơdăh găh bro bri păng sơkơ̆t hơdăh ‘long ou hoei pơm kơnê̆ truh cham char. Tơdăh pơm kiơ̆ tôm tong tơdrong Tơchơ̆t đei ƀơk ăn hla bơar drơ̆ng nơ̆r ‘noh jĭ mĭnh tơdrong rơvơn tôch tih tên vă Việt Nam gơ̆h tĕch mơdro tơmam drăm năm truh hăm rim teh đak đe, mă kăl ‘noh dôm teh đak khul EU, tơdăh đei EU drơ̆ng nơ̆r lei hla bơar ăn asong tĕch mơdro ‘noh gơ̆h chă tĕch mơdro tơmam drăm năm truh hăm rim teh đak đe hloi”.