Tŏk bŏk lơ̆m mir pơgar chehphe să 8 sao hlôi đei plei tơ̆ pơlei Ia Gri, tơring Biển Hô, dêh char Gia Lai, pơbŭng hnam ‘nao ming man ‘lơ̆ng liĕm. ‘Nhŏng Dim chơt hơ iă tơroi, trong jang sa yak hloh dơnuh hin kơ ‘nhŏng lăp đei đơ̆ng blŭng sơnăm 2021, mưh tŏk iŏk 80 triu hlak jên vă pơtăm 900 dơnơm chehphe. Chehphe tơgep hơdrĕch hle plei ăl, kơna truh sơnăm 2023 ‘nhŏng hlôi phĕ ‘măng mă blŭng. Sơnăm 2024 ‘noh sơnăm phĕ tơm, kơjă chehphe tŏk măt truh hloh 100 triu hlak jên lơ̆m 1 tân, kơna ŭnh hnam jang sa iŏk yoa kơjăp, hlôi man đei hnam oei. Lăng mir pơgar chehphe plei triu trăo, kơjă chehphe oei tŏk măt, ‘nhŏng Dim chơt hơ iă tơroi:“Sơnăm đơ̆ng rŏng chă phĕ tĕch chehphe rŏ năng iŏk đei đơ̆ng 200 truh 250 triu hlak jên. Mưh phĕ tĕch păng pơdreo tôm jên hre lơ̆m sơnăm kơnh, ŭnh hnam jei hơpơi ‘meh vă chă tŏk iŏk dơ̆ng kon jên đơ̆ng 100 truh 150 triu hlak jên. Kon jên ou ba chă răt phŏng mơ̆r vei lăng chehphe, pă dôm yơ ‘noh răt rong rơmo yŏng păng mĭnh ƀar tŏ pơbe chă rong vă iŏk đei kơjăp adoi iŏk mơ̆r ĭch kon tơrong ou chă tuh ăn ‘long pơtăm”.

Ưh khan lăp hơdrô̆ ŭnh hnam ‘nhŏng Dim, mơjĭt ŭnh hnam tơnap tap tơ̆ pơlei Ia Gri, tơring Biển Hô jei đei tŏk iŏk kon jên tơgŭm djru tơpôl mơ̆n. Ŭnh hnam ‘nhŏng A Yĭu (hơdrung Jarai) tŏk iŏk 80 triu hlak jên lơ̆m sơnăm 2022, truh dang ei hlôi jang sa iŏk yoa sơđơ̆ng vă pơm hnam ‘nao. ‘Nhŏng A Yĭu tơbăt.“Ba tŏk iŏk jên vă jang chehphe, rim ‘măng phĕ tĕch ‘noh răt rong rơmo. Dang ei rơmo hlôi hlông pêng ‘măng, akŏp đei 5 tŏ rơmo, kơjă kơjên 100 triu hlak jên. Găh chehphe hlôi pơtăm đei 1.000 dơnơm lơ̆m 1ha, lơ̆m 1 sơnăm phĕ tĕch đei 2 tân găr. Akŏp jang sa iŏk đei lơ̆m sơnăm dang 280 triu truh 300 triu hlak jên. Ŭnh hnam hlôi yak hloh dơnuh, đĭ đăng jei gơnơm đơ̆ng kon jên chă tŏk iŏk đơ̆ng Hơnih mong jên Tơgum djru Tơpôl ngăl”.

Tơring Biển Hồ lăp đơ̆ng rŏng hơgrop đei vă jê̆ 49.900 ‘nu bơngai hăm dang 10.000 ŭnh hnam, lơ̆m ou đei hloh 49% ‘nu bơngai kon kông. Hrei ou tơring oei đei 216 ŭnh hnam dơnuh, 805 ŭnh hnam vă jê̆ dơnuh, tơmơ̆t 8,7%. Ƀok Đặng Khánh Toàn, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng kon pơlei tơring tơbăt, kon jên ăn tŏk iŏk ‘mêm mơnat ‘noh “hơyak pran:” tơgŭm ăn rim ŭnh hnam yăk hloh dơnuh. Gơnơm iŏk yoa kon jên tŏk iŏk trŏ lăp lơ̆m rong kon tơrong, choh jang sa, mĭnh sơnăm tơring đei mơjĭt ŭnh hnam yak hloh dơnuh, hơrih sa đei ƀôh, tơ iung pơjing ming man hnam ‘lơ̆ng liĕm păng rong ‘me kon hơ ‘lơ̆p hŏk pơhrăm. Ƀok Đặng Khánh Toàn sơkơ̆t hơdăh, tơdăh atŏk kơtang kon jên jang ou, bơ̆ jang tơjur dơnuh tơ̆ tơring ưh kơ jor gô tenh koăng iŏk đei jơnei trong tơlĕch ăn:“Lơ̆m sơnăm ou Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char pơjao ăn Hơnih vei lăng kon pơlei tơring Biển Hô kăl tơjur đei 69 ŭnh hnam dơnuh. ‘Ngoiăh kơ ‘noh bơ̆ jang tơgum djru anai ăn tơring găh tơjur dơnuh, nhôn jei hlôi chă pơma dơnuh athei Hơnih bơ̆ jang mong jên tơgum djru tơpôl hơnih sơdrai Plei ku atŏk kơtang ăn tŏk iŏk kon jên lơ̆m tơring vă tơring iung jang jơnei keh đang rim trong tơlĕch jang lơ̆m sơnăm 2025 păng dôm sơnăm đơ̆ng rŏng”.

Jô̆ truh dang ei, akŏp kon jên ăn tŏk iŏk lơ̆m tơring kon kông oei tơ̆ Gia Lai ‘noh 2.763 ti hlak jên, hăm 63.219 ‘nu bơngai tŏk iŏk, tơmơ̆t 24,5% bơngai năm tŏk iŏk đơ̆ng Hơnih mong jên Tơgum djru Tơpôl dêh char. Dôm trong jang ăn tŏk iŏk ling lang tơklep kơjăp hăm trong tơlĕch jang tơjur dơnuh kơ Khul kơdră Teh đak, trŏ lăp hăm yan ou păng trŏ lăp hăm tơdrong hơpơi ‘meh vă đơ̆ng kon pơlei kơ rim tơring. Yă Huỳnh Thị Trà Quế, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih mong jên Tơgum djru Tơpôl hơnih sơdrai Pleiku tơbăt găh tơdrong ăn tŏk iŏkl jên tơmơ̆t jang jơnei păng kon pơlei iŏk yoa kon jên trŏ lăp hloh. Hơnih ou iung jang hơdoi hăm kơdră tơring păng rim hơnih ăn tŏk iŏk jên iung jang lơ trong jang ‘lơ̆ng hơ iă vă tơgŭm djru ăn kon pơlei. Yă Huỳnh Thị Trà Quế pơma.“Hơdrol vă tŏk iŏk jên, tơ̆ rim pơlei pơla dăh mă koeng kơphô̆ Hơnih mong jên iung jang hơdoi hăm kơdră tơring pơjing khul tŏk iŏk jên. Đơ̆ng rŏng ‘noh, mă blŭng lăng hơlen dôm bơngai vă tŏk iŏk păng chă pơm hla bơar ou to đơ̆ng rŏng ‘noh mă kĭ tơchơ̆t ăn tŏk iŏk jên. Đơ̆ng rŏng tŏk iŏk jên, rim bơngai lơ̆m rim khul jang, khul tŏk iŏk jên atŏk kơtang bơ̆ jang dăr lăng vă kon pơlei tơmơ̆t jên jang trŏ lăp, hơnhăk đei iŏk yoa kơjăp lơ̆m rong kon tơrong, choh jang sa hơdrin yak hloh dơnuh hin”.

Ăn tok iŏk tơgum djru tơpôl hlôi yak hơdoi hăm bơ̆ jang tơjur dơnuh đơ̆ng prăt dôm jĭt sơnăm ou ki păng găh ăn tŏk iŏk kon jên roi năr roi tŏk lơ, trŏ lăp hăm tơdrong ‘meh vă atŏk tơ iung tơ̆ rim tơring tơnap tap. Yak mơ̆t lơ̆m jăl jang 2025-2030, rim dêh char gô iŏk đei jing dêh char pă đei ŭnh hnam dơnuh, kơna tơdrong sơkơ̆t hơdăh găh kon jên ăn tŏk iŏk ‘nao trŏ lăp hloh vă kon pơlei jang sa iŏk yoa kơjăp hloh dơ̆ng, pơm hơtŏk iŏk đei mŭk drăm kơjăp, gô tơgăl hăm tơdrong pơkăp hơyak pran. Hăm kon pơlei tơring hơtăih yăih, tơring kon kông dêh char Gia Lai, ‘nou sa roi jing hơyak pran kăl hloh lơ̆m tơdrong iung jang yak hloh dơnuh hin, hơdrin pơm pơdrŏng.