Plêệng k’tiếc cha cêết ra ngoóh, 2, 3 đhị nhiệt độ xiêr bấc bhrợ cắh liêm crêê tước c’rơ tr’mung acoon manứih, lấh mơ nắc đợ apêê vêy c’rơ cắh lấh cơnh apêê t’coóh t’ha, p’niên k’tứi, pân đil xoọc k’đhạp... Hân noo nâu, ahêê nắc buôn váih zâp cr’ay ooy c’lâng pr’hơơm cơnh k’hir, k’oóh, viêm mr’loọng, đh’mâl... Tu cơnh đêếc, zư lêy c’rơ liêm crêê bêl plêệng cha cêết nắc zúp đoọng c’rơ, zêl cha groong pr’lúh cr’ay, cha groong râu cắh liêm crêê âng plêệng k’tiếc.

Muy pa chăp lêy pa căh đoọng, bele pleng cha kệêt mơ 5 độ C, đhr’năng đột quỵ ting bấc pa xoọng 7%. Cơnh đếêc, đhr’năng crêê đột quỵ moọt hân noo ha ọt bấc lâh t’ping lâng hân noo lơơng. Cơnh đếêc bhrợ têng cơnh ooy đoọng cha groong đột quỵ bêl pleng cha kệêt?

Bộ Y tế, Học viện Quân y , Bộ Quốc phòng lâng Công ty Cổ phần Công nghệ Sinh học Dược Nanogen nắc ơy tơợp đươi dua lêy g’lúh 1 vacccine Covid-19 Nano Covax ooy manứih tơợ t’ngay đêếc. Đhị cr’liêng xa nay nâu, đhanuôr xoọc k’rang tước đợ tình nguyện viên zước nhăn thử nghiệm vaccine Covid-19 ha cơnh, đợ t’niêm vaccine tr’nơợp nắc bơơn tiêm ha cơnh? Bhiệc năl ghít têêm ngăn ooy cr’chăl nâu ha cơnh lâng bhrợ ha cơnh đoọng Việt Nam choom têêm ngăn zâp 10.000 manứih vêy đhr’năng đoọng thử nghiệm lêy vaccine?

Tơợ c’xêê 10 tước đâu, tỉnh Quảng Ngãi nắc ơy lêy vêy 29 cha nặc crêê cr’ay bạch hầu. Ngành y tế lâng chính quyền zâp vel đông đấh hân xay bhrợ zâp bh’rợ zêl cha groong, oó đoọng pr’lúh cr’ay dưr clan bhứah zâp ooy.

Bêl pleng k’tiếc tr’xăl căh cợ mọot pazêng cr’chăl p’lăh hân noo,, ma nuyh t’cooh t’ha buôn vaih cr’ay, pa bhlầng nắc apêê cr’ay đăh c’lâng pr’hơơm. Coh đếêc eh xooh nắc rau ca ay buôn lưm bhlầng.

Hân noo boo, pleng k’tiếc p’lăh pâm bhroọt bhrợ a hêê buôn vaih cr’ay cơnh k’ooh đha mâl lâng bấc cr’ay rau lơơng.. lâh mơ pa gớt a chắc a zân ta luôn nắc hân noo boo đhí lêy cha n’hau đoọng tệêm ngăn c’rơ tr’mông? Nâu kêi nắc bơr pêê rau ch’na đh’năh đoọng a hêê cha coh hân noo boo đhí đoọng pa chô c’rơ liêm choom, a hêê pa ghit xợơng.

Boo tuh ga mắc dưr vaih đhị apêê tỉnh thành miền Trung đớc bấc rau căh liêm ngân pa bhlầng đăh coon ma nuyh lâng cr’van cr’bhộ, đhr’năng dưr vaih pr’luh hân noo boo tuh cung nắc rau pa bhlầng k’rang tước.

Xang boo, tuh, bâc ơl vi sinh vật tơợ k’tiêc, nh’nhuc, n’noh x’xriing,… hr’luc ooy đac, bhrợ nha nhự môi trường lâng trơơi boọ pr’luh cr’ay. Lâh mơ, boo lâng nong lit năc pr’đơợ liêm buôn đoọng apêê vi khuẩn dưr châc vaih lâng bhrợ cr’ay ha acoon ma nưih. Miền Trung xooc coh hân noo boo bhrơợng, zâp ngai choom năl ooy apêê cr’ay buôn crêê coh hân noo boo đoọng vêy c’lâng bh’rợ xa nay cha groong lâng zư lêy c’rơ a chăc.

Tây dzung boop năc pr’luh cr’ăy trơơi boọ tu virút coh luônh bhrợ t’vaih lâng buôn u vaih coh p’niên n’dup 5 c’moo ( doọ lâh u vaih lâng p’niên lâh 5 c’moo). Pr’luh cr’ăy n’nâu ngân pa bhlâng ha dang căh đơơh ng’bơơn lêy, zâl cha groong lâng pa dưah. Tu cơnh đêêc, k’conh k’căn n’năl đhr’năng leh vaih pr’luh cr’ăy đơơh đoọng đơơng p’niên k’tứi tươc ooy cơ sở y tế, công cơnh bh’rợ zư lêy lâng zâl cha groong pr’luh cr’ăy đoọng ha p’niên.

Crchăl a hay, tu căh liêm âng pr’luh cr’ay Covid-19 nắc đhanuôr tứoc khám pa dưah ca ay đhị apêê bệnh viện đăh Trung ương ơy xiêr ghit bhlầng. Lalăm đhr’năng nắc đoo, đoọng zup zooi đhanuôr bơơn k’rang lêy y tế, Bộ Y tế ơy pa căh Đề án “Khám pa dưah ca ay tợơ ch’ngai” cr’chăl c’moo 2020-2025, lâng rau pa tệêt pa zưm lâh 1000 zr’lụ khám pa dưah ca ay đh’rưah lâng lâh 20 bệnh viện đăh Trung ương lâng apêê bẹnh viện x’rịa âng Hà Nội lâng Thành phố Hồ Chí Minh. Lâng xa nay “Bh’nơơn zư pa dưah ca ay dưr dzoóc dal, tước ch’ngai bha dăh”, đề án bơơn lêy nắc muy c’lâng số hoá âng ngành y tế. Căh muy zooi t’bhlầng c’rơ chuyên môn đoọng ha pêê bệnh viện đăh dứp, bhiệc zư pa dưah ca ay tợơ ch’ngai dzợ t’vaih c’lâng bh’rợ đoọng đhanuôr bơơn đươi apêê dịch vụ lâng k’rang lêy y tế đhị tuyên dứp, đoọng k’bơch zên bạc lướt ra vech lâng pa xiêr đhr’năng bịng xiêr đoọng ha pêê zr’lụ y tế đăh piing.