Coh pr’đợơ pleng k’tiếc liêm buôn đoọng ha vi khuẩn, vi rút dưr vaih bấc cơnh xoọc đâu, đh’rưah nắc ahêê xoọc zâng lâng pr’luh Sars CoV-2, apêê chuyên gia moon pa rớơt, aconh căn nắc pa ghit zư ngăn a chắc a rang đoọng ha p’niên k’tứi, pa sách moh boóp, dzung têy ta luôn đoọng pa xiêr đhr’năng vaih cr’ay cr’naanh.

Ting cơnh Bộ Y tế, bấc apêê ca ay ngân lâng căh dzợ ma mông tu crêê bọo Covid-19 zêng nắc ma nuyh vêy đhanuôr ca ay coh a chắc lâng c’rơ đhur. Cơnh đếêc lêy hau bhrợ têng đoọng pa dưr c’rơ liêm crêê, zư lêy a chắc a zang oó crêê cr’ay? Phóng viên Văn Hải ta mooh chuyên gia ooy dinh dưỡng lâng ch’na zư lêy c’rơ tr’mông đoọng xay moon đhanuôr lâng pr’zợc xợơng nâu kêi:

Bộ Y tế ơy xay moon cẩm nang 10 rau boóp t’mooh lâng t’ơơi pa chô đoọng đhanuôr vêy zập xa nay lalua ta nih lâng pa ghit đương zêl, cha groong pr’luh cr’ay c’lâng pr’hơơm tu virus Corona t’mêê.

Cúm A/H1N1 buôn trơơi boọ ooy lơơng lâng vaih cơnh pr’luh, đhơ cơnh đếêc a hêê buôn tơr luúc lâng cúm cơnh c’xu. Pa dưah căh loon nắc buôn đớc rau cr’pân, chệêt bil.

Ca ay đh’mâl n’đhơ năc cr’ay buôn lum, doó lâh cr’pân, cơnh lâng c’leh chr’cơnh lâng k’hir pa khâu, n’đhang vêy bâc râu a hêê căh âi năl ghit. Nâu câi azi xay moon đợ râu xa nay âng pr’zơc choom năl p’xoọng ooy cr’ay n’nâu.

K’ooh đh’mâl nắc zập ngai cung buôn lưm, vaih bấc cơnh k’đhap ặt tớt. Ha dợ choom pa dưah lâng apêê ch’na đoọng a chắc a rang hêê pa dưr c’rơ, zêl cr’ay liêm choom.

Pazêng z’nươu pa dưah cr’ăy k’hir, đh’mâl cr’hoóc vêy ta pa câl bâc pa bhlâng coh thị trường, hân đhơ cơnh đêêc, năc lêy ghit pazêng z’nươu n’nâu năc đhiệp pa xiêr đhr’năng k’ăy vaih ngân lâh mơ, năc căh vêy pr’đươi choom t’bil lơi vi rut bhrợ t’vaih cr’ăy, căh cậ pa xiêr đợ t’ngay c’xêê crêê cr’ăy. Lâh n’năc, pazêng z’nươu k’ăy k’hir, đh’mâl cr’hoóc năc choom bhrợ t’vaih cr’ăy rau lơơng ngân lâh mơ ha dang ng’đươi căh crêê cơnh.

Pul a bhêy bơơn lêy nắc ch’na đơơng chô bấc rau liêm choom đoọng c’rơ âng hêê, tu cơnh đếêc nắc lêy pa ghit oó choom ta bhuch đhị ch’na âng hêê.

Huyết áp dưr dzoọc dal nắc bấc rau tu lalay cơnh: da dul, nội tiết, thần kinh thực vật, p’lêê họong… Pa bhlầng nắc dzợ tu âm cha cơnh lâng ngai la lâh bấc, xưa protein, cha lalâh bấc n’xiêng a đhăh, pa bhlầng nắc ch’na đh’năh vêy bấc cholesterol.

Cr’ay bhrôông mắt nắc đhr’năng nhiễm trùng mắt, buôn lưm tu vi khuẩn căh cợ vi rut bhrợ t’vaih căh cợ nắc tu phản ứng dị ứng, lâng đhr’năng n’leh nắc bhrôông cr’liêng mắt. Cr’ay nâu buôn dưr vaih pâm bhroọt, xọoc tợơp ca ay muy đăh mắt, t’tun nắc trơơi mị đăh. Buôn bhlầng lưm cr’ay bhrôông mắt, buôn trơơi bọo zập ooy lâng vaih cơnh pr’luh. Tước nâu kêiắtch ơy vêy vắc xin cha groong cr’ay, căh ơy vêy za nươu pa dưah n’tiêng bhlầng lâng pazêng ma nuyh ca ay bhrôông mắt ơy dưah nắc dzợ choom dưr vaih cớ tơợ lâh bơr pêê c’xêê ơy u dưah.