VOV4.K’ho-Tu\ do, ală phan ngui đơs crih yau kòn cau dê gam ngai sơlơ gơtìp hiu\ roh te\ tàm tu\ ală cau gi\t mòn mờ ngui ală đờng goòng do den gam wơl dùl êt nă ngan, uă ngan khi ndrờm neh jơh kra dờng sơnam.

Mờ bơta kờn gơboh ngan, kờn sền gàr bơhiàn niam chài bơh kòn cau he dê, uă nghệ nhân kung gam kơ\ nùs lơh sơl, lơh ngan bơto yal wơl ai rơnàng kơnòm să in.

Hơ\ là săp ntas uh kơm buôt bơh nghệ nhân Y Bông Niê dê, mat mờng hòi là bàp H’Loan, nggồr gơ yờ jơnhoa ngoh rơngăc ngan tàm [òn Ako Dhong, sơnah [òn Tân Lợi, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak. Nghệ nhân bàp H’Loan tê tờm mòn is mờ ngui chài ngan ală phan ngui đơs crih yau. Làng bol đơs tus ồng là dùl tàm ală cau prăp gàr huềng nùs bơh kòn cau Rơđê dê.

Nghệ nhân bàp H’Loan sền go\ uă dơ\ lơh chờ, bơhiàn mờng quèng bơh yau bơh jơi bơtiàn he dê ngai sơlơ gơtìp hiu\ roh te\, uă phan ngui đơs crih bè cing, mồng, kơm buôt, kơlwào tu\ do mìng gam wơl tàm jơnau kah lơm gời.

 Ngòt bơta niam chài jơi bơtiàn dê gơtìp hi\u roh te\, bal mờ broă lơh wơl ală phan ngui đơs crih yau neh gi\t lơh bơh tu\ gam kơnòm să, ồng gam lòt gùng ngài lòt làm gùt bă tiah jòi tìp ală cau dờng sơnam gi\t bè ală phan ngui đơs crih yau nàng lùp, cih wơl mờ lơh jat.

Nghệ nhân bàp H'Loan

 Bơh ală phan ngui nàng lơh gơ, bè: đơr, gle, ngke rơpu, plai nhồng ro, nsồp lơ we, ală phan tồn bè là phan ờ geh huềng, ờ kuơ mơya bơh mpàng tê chài ngan, bơta kờn gơboh, tơryăng tơryồng ngan bơh ồng dê, ală phan ngui đơs crih kòn cau Rơđê dê bè đing năm, đinh puôt, Tak-ta…geh lơh gơs wơl.

 Mờ ờ mìng lơh tàm ală dơ\ lơh chờ bơh [òn lơgar, tàm càr dê lơm gời ờ, mờ ală phan ngui đơs crih yau do gam geh lơh sơl tàm ală dơ\ lơh đơs crih tam ya dờng tàm dơlam mờ bơdìh lơgar. Nghệ nhân bàp H’Loan, pà gi\t:

“Lòt uă tiah, dilah sền là ală phan ngui đơs crih yau bơh kòn cau dê, bè kơm buôt đing puốt, đing năm…ndrờm bè là ờ gam sền go\ tai, hơ\ là neh hiu\ roh jơh.

Tus dì nam 1999, tu\ a` jơh sơnam lơh broă rê rlô, bàr pe nhai ơm tàm hìu, a` kơlôi sơnơng, mờ kung tài bơh a` kờn ngan ală phan ngui đơs crih yau do, den tàng a` lơh mòn wơl. Tu\ mờ a` tàp lơh wơl mờ tu\ uh tơl phan ngui đơs crih yau, làng bol iat den kờ` ngan, ngan là ală cau kra. Khi đơs mờ a` là, ồng lơh tơngkah wơl rài bơh ồng mò he dê”.

Geh bal dùl bơta kờ` gơboh mờ bơta niam chài jơi bơtiàn dê bè nghệ nhân bàp H’Loan, nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp, kis tàm [òn Cẳng, xã Môn Sơn, kơnhoàl Con Cuông, càr Nghệ An tơnơ\ uă nam kơlôi sơnơng sùm neh lam crơng gơs Câu lạc bộ đơs crih tam ya jơnau pơnđick kòn cau Thái, nàng prăp gàr mờ bơto yal wơl ai ală rơnàng kơnòm să in ală phan ngui đơs crih yau, ală jơnau đơs pơnđick bơh jơi bơtiàn he dê.

Crơng gơs bơh nam 2010, tus tu\ do Câu lạc bộ bơh ồng atbồ neh gơhòi gơ jà geh 40 nă cau mu\t bal tàm mpồl. Ồng Lương Xuân Nghiệp, pà gi\t: Gơ wèt mờ kòn cau Thái, bal mờ jơnau đơs pơnđick den phan ngui đơs crih yau là kuơmàng ngan.

Ngan den tàng bè hơ\ mờ ồng neh lời uă ngan tu\ jiơ nàng lòt jòi, tơrgùm, lơh mờ prăp gàr niam ngan ală phan ngui đơs crih yau, bè: Rơkèl [è, kơlwào, nhị, đờng tính…

Bơh ală dơ\ pơrjum tàm Câu lạc bộ, ồng tơngo\ nùs kờn gơboh, bơto pơlam mờ bơto yal wơl broă lơh ală phan ngui đơs crih yau ai ală rơnàng kơnòm să in:

“Bol kơnòm tu\ do kờn ngan ală phan ngui đơs crih pa mờ khi kung hiu\ roh te\ ală jơnau gơ wèt mờ bơhiàn yau bơh he dê. Den tàng bè hơ\, crơng gơs câu lạc bộ nàng bơtòm tơrgùm, bơsram tàp, bơto yal wơl.

Tu\ do, kung sền go\ geh bơta kuơ kung uă ngan sơl, ală phan ngui đơs crih yau do geh prăp gàr, ngui, bol kơnòm uă oh kung neh tàp mờ kung gi\t sơl dùl êt, lơh jat cau dờng. Geh mờr 20 nă oh dềt tus bal, hìu a` den geh kòn kòn klau a` dê, kòn kòn ùr a` dê ndrờm bơsram bal sơl”.

Nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp

Nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp kung pà gi\t, tu\ do, Câu lạc bộ đơs crih tam ya jơnau pơnđick kòn cau Thái [òn Cẳng bal mờ ală Câu lạc bộ bơh xã Môn Sơn dê sùm tus bal lơh tàm pơrlòng mờ ală broă lơh niam chài đơs crih tam ya tàm dơlam mờ bơdìh càr, pơgồp bơnah ai ală jơnau pơnđick, săp ntas phan ngui đơs crih kòn cau Thái dê gơ gơs rềp mềl rlau mờ làng bol tàm gùt lơgar.

“Săp ntas bơh phan ngui đơs crih yau do dê là lơbơn ngan rơle\ rơlùn ngan, gơ pơnđềm jat bal ală săp ntas khăp, săp ntas pơnđiang halà kung là pơnđềm ai jơh tơl nă cau in đơs crih khăp, đơs pơnđiang.

 Tơl phan ngui đơs crih yau kung gơ geh krơi is sơl, pơnyơu bè đờng tập tinh do geh bơh hìu cau r[ah ir ờ geh cing nàng dròng, lơh gơs gùng đơs crih do là nàng ai lơh pơn yơu săp ntas cing sơnggơr nàng dròng nàng ja` ai oh kòn, kòn sau in iăt, kah tus ală ngai sa Tềp, ngai bồ nam pa, ngai chờ nhơl chờ hờp geh ai nàng dròng gơlơh duh hồl hô hơng ngan.

 Mờ ală săp ntas phan ngui đơs crih yau do gơ wèt tus mờ kòn cau Thái ờ gơtùi ờ geh tàm ală ngai lơh chờ, ngai sa tềp”.

Bal mờ broă lơh ngan nàng lơh wơl, prăp gàr ală bơta kuơ niam chài jơi bơtiàn, nghệ nhân bàp H’Loan mờ nghệ nhân Lương Xuân Nghiệp ndrờm kơlôi rơcang ngan, lơh bè lơi nàng broă prăp gàr, bơto yal wơl mờ ngui bơta kuơ ală phan ngui đơs crih yau ờ gơtìp lơh nggùl gùng.

Kuơmàng là jòi bàn geh ală cau geh tơl nùs nhơm nàng đòm jat ală nghệ nhân lòt lài. Nghệ nhân bàp H’Loan, đơs bè do:

“Neh hiu\ roh jơh te\, gam bàr pe nă cau lơm là khi gam gi\t bàr pe nă cau lơm là gam gi\t phan ngui đơs crih yau.

A` gam kơlôi rơcang ngan ngòt là a` neh 79 sơnam, ală cau gam wơl bè a` ờ gam uă tai, den tàng a` kơlôi rơcang ngan jơnau do kung ờ go\ [ươn dùl êt lơi nàng gơtùi jòi bàn geh ală cau gơtùi lơh mờ ngui chài ală phan ngui đơs crih yau do. A` kung neh dan mờ ală gah lơh broă geh gơnoar, dà lơgar kơlôi sơnơng bè bơta do”.

Pơn jờng, chul chồl ală nghệ ngân bơhiàn yau, kuơmàng là ală nghệ nhân kòn cau prăp gàr ală phan ngui đơs crih yau, ală bơta kuơ niam chài bơh jơi bơtiàn he dê là broă lơh kờn ngan.

Mơya, bal mờ nùs kờn gơboh, bơta jơh nùs bơh să tờm ală nghệ nhân dê, den Đảng, Dà lơgar, ală kơnă, ală gah, ală tiah kờn pal sền gròi mờ geh ală broă lơh loh làng, geh cồng nha rlau tai nàng broă prăp gàr mờ ngui ală bơta kuơ niam chài jơi bơtiàn ngai sơlơ gơrề uă rlau tai!

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến