VOV4.K’ho - Tam gơl kàl là tu\ trồ tiah sùm geh ală tam gơl ni sơna, lơh să jan ờ hoàn gơdờp bal. Do là tiah [uơn ai virus, vi khuẩn lơh gơbàn kòp tàm gùng tă nhơm lơh broă pràn. Di lah ờ lơh nền nòn tàm broă sền gàr bơta pràn kơl dang să jan den geh [uơn ngan gơbàn kòp.

Ală kòp bè gùng tă nhơm.

Jê rơnồng dờ: tu\ trồ tiah tam gơl, uă ngan là kàl mrềt den jê rơnồng dờ là kòp [uơn gơbàn ngan jơh cau dờng bal mờ kơnòm dềt. bơta tơngo\ sơnrờp ngan bơh kòp là jê rơnồng dờ tu\ lơwan dà diao ha là tu\ sa, chào ngo, geh ală dơ\ bơsiă tài gơbàn bơh gùng tă nhơm mờ di gơlan geh bal gơl^k dà muh. Bơta tòm lơh gơbàn kòp tài vi khuẩn, geh uă cau tài virus lơh gơbàn. Di lah ờ sơm kòp di tu\ den kòp rơhời jroă tai mờ di gơlan lơh gơbàn jê sa klờm soh mờ geh ală bơta gơbàn tus nùs.

Jê as phế quản: Kòp do di gơlan gơbàn tàm ală cau lơi di lah ờ g^t tàm broă sơndră mờ pleh mờ kòp di pal, bè ờs gơbàn tu\ trồ tiah tam gơl, ha là tơnơ\ mờ tu\ gơbàn jê rơnồng dờ, viêm xoang mờ ờ sơm kòp di tu\. Geh uă cau tài ờ sền gròi nền nòn tu\ kòn dềt gơbàn ală kòp bè gơl^k dà muh, bơsiă jo\ mờ ală cau mè, cau bèp ờ sơm kòp bời den kòn dềt [uơn ngan gơbàn mờ jroă rơlao là kòp gùng tă nhơm ngòt rơngơ\t ngan di lah gơbàn duh să uă, bơsiă gơl^k kơnhà mờ geh dà tơlir ha là rơm^t, gar tàm să mờ gơdan b^c sùm.

Kòp nggù: Kòn dềt là cau tòm [uơn gơbàn kòp do, tài bơta pràn sơndră mờ kòp tàm kơnòm dềt ờ hềt tơl pràn, den tàng virus kòp nggù [uơn ngan lơh gơbàn kòp. Ală bơta tơngo\ mờng gơbàn ngan bè duh să di mơ, kơrwài, jê bồ, bơsiă mờ jê rơnồng dờ, geh tu\ gơl muh, ờ gơbàn sa mờ uă ngan là gơl^k dà muh mờ ntas. Jăt mờ bơta pràn sơndră să jan bơh tơl nă cau dê bal mờ broă sơm kòp mờ kòp do di gơlan mhar geh sơm bời ha là gơbàn tai.

Ală kòp tàm gùng tơrdih phan sa:

Ală kòp bè gùng tơrdih phan sa mờng gơbàn tàm tơngai bơh nhai 8 tus nhai 12. bơta tơngo\ bơh kòp jê ndul gơjroh là gơbàn ni sơna. Mờ kơnòm dềt, tu\ gơbàn kòp mờng geh là duh să uă bơh 38 tus 40 độ C, geh bal ală bơta tơngo\ bè gơl^k dà muh, gơlềt muh, ntas, bơsiă mờ jê rơnồng dờ. Di lah kòp jroă gơbàn ală bơta bè đì ndul gơl^k dà ha là gơdan hă tài pròc kòn dềt geh ờ hềt tơl niam. Gùng che tơngoh, gùng mhàm, gùng tơl^k phan [ơ\ bal mờ ală gơnoar bơh klờm, leh tàm tơngai pa deh ờ hềt gơs niam, lơh broă gam ờ hềt pràn mờ broă sơndră mờ kòp kung ờ hềt gơs niam.

Ală kòp bè ntìng kồ ntìng: Bơdìh ală bơta kòp bè ntìng, kồ ntìng mờng gơbàn tàm ală cau dờng, cau kra, kòp thấp khớp kung mờng gơbàn tàm kơnòm dềt bơh 5 tus 15 sơnam. Kòp do gơbàn uă tu\ trồ tiah mrềt noăt ha là pah tu\ trồ tiah tam gơl. Mơya, kòp thấp khớp pal geh sơm di tu\ kờ` kơrian mờ broă gơbàn wơl mờ lơh aniai tus mờ nùs gùng mhàm. Ală cau mè, cau bèp pal sền gròi tu\ kòn dềt geh ală bơta tơngo\ krơi is, pal cèng mơ kòn dềt tus hờ hìu sơnơm rềp ngan kờ` sơm kòp di mờ di tu\. Kòn dềt pal geh c^t sơnơm sơndră mờ kòp tơl, tàm hơ\ uă ngan là sơnơm sơndră mờ kòp mờng gơbàn tu\ tam gơl kàl.

Mờ cau dờng sơnam: Bơta tòm mờng gơbàn ngan là broă tam gơl trồ tiah lơh gơbàn wơl ală kòp mạn tính bơh đah gùng tằ nhơm, ală bơta [ơ\ ù tiah, ală kòp gơtòp vi khuẩn tiah bơr sề, kuơ màng là ală kòp bè sơnam bè kòp đồm sơdàng, kòp gơguh huyết áp, kòp nùs gùng mhàm, kòp ờ pràn klờm, kòp ờ pràn leh lơh broă sơndră mờ kòp ờ pràn, lơh [uơn gơbàn kòp gùng tă nhơm.

Kòp cau dờng sơnam mờng gơbàn jroă rơlao mờ cau gam kơnòm uă ngan, tàm hơ\ uă ngan là gơwèt mờ cau ờ go\ loh làng kòp, den tàng cau dờng sơnam mờng lòt kham tu\ neh jơla, tu\ kòp neh jroă.

Cau ùr geh bun: Kung là cau pal geh sền gròi tài bơta pràn sơndră mờ kòp tàm tơngai geh bun ờ pràn rơlao mờ bè ờs. Bun tu\ gơbàn kòp nggù bè ờs den ờ khin hùc sơnơm tài ngòt lơh ờ niam tus kòn se, lơh kòp gơbàn jo\ mờ să jan glar bòl.

Den tàng, broă sơndră mờ kòp là broă lơh lài ngan mờ cau geh bun, mờp broă tơmù tìp mờ cau gam gơbàn kòp tàm gùng tă nhơm.

Ală cau ùr gơbàn kòp tàm gùng tă nhơm mạn tính kung pal sền gròi mờ sơndră niam bơta pràn kơl dang să jan tàm tơngai geh bun.

Geh ờ uă broă sơndră mờ ală bơta kòp do:

-Gàr să jan sùm pràn kơl dang mờ broă tơnguh broă tàp pràn să jan.

-Sa tơl phan bơna mờ ală mpồl phan bơkah kờ` tơnguh bơta pràn sơndră mờ kòp.

-C^t sơnơm vaccine kòp nggù tơl.

-Pal sền gàr kloh niam să jan, hìu đam kloh niam, ờ hoan [ơ\.

-Kơl dìng muh măt tu\ bơsiă ha là ntas, di lah ngui tê kơl dìng bơr den pal rào kloh mờ sơ[ong, ba` ngkhà lềng làng.

-Ba` sa phan mrềt, lơh ram să tu\ trồ tiah mrềt.

-Ngui ndrờm mờ tơl sơnơm bác sĩ ai gơwèt mờ ală kòp mạn tính kờ` pleh mờ tu\ kòp gơbàn wơl jroă rơlao.

Cau mblàng Ndong Brawl