VOV4.K’ho- Gơwèt mờ mpồl bơtiàn kòn cau kis tàm Tây Nguyên, tu\ [òn lơgar geh bơyai lơh chờ, tàm hơ\ kuơ màng ngan là di tàm nam pa, bơdìh mờ drăp tơrnờm den gam geh uă bơta phan sa ndai tai bè piang ding, poăc buh, poăc iar buh, poăc pơr bơnhă ồs sa bơkah ngan tài geh [ô kơnhồl `hu\ ồs tàm phan sa bơhiàn geh bơh poăc làng bol dê.

Tơnơ\ do, ală he geh tus bal jơnau yal bè ờ uă bơta krơi is bè ờ uă phan sa làng bol kis tàm Tây Nguyên dê, ờ mìng geh tàm ală [òn, mờ neh geh tus tàm uă hìu `ô sa dờng.

 Bi Ksor Pik, kòn cau Jrai, cau chài tru\ gơm biăp piang hìu `ô sa Bazan, tàm [òn dờng Pleiku, càr Gialai dê, đơs là, geh tus 80% phan sa bơh cau Jrai dê là ală phan buh. Tàm hơ\, iar buh là phan sa bơkah ngan rlau jơh bơh cau Jrai dê bơh rài yau tus tu\ do tơn.

Mờ puăc iar buh pal sa bal mờ piang prùh mờ bo\ nha iam é, lơh geh bơta bơkah is ngan. Bơta [ô bơkah mbar lơiang bơh piang prồ dê gơ bơrlu\ bal mờ puăc iar buh bơkah mnga ngan chấm mờ boh nha iam é, mìng geh sa dùl dơ\ lơm là cau năc gơlơh kah sùm tơn:

“Poăc iar sa bal mờ piang prùh, cau Jrai sơnđan là Kot. Pah tu\ geh dơ\ lơh chờ, pah dơ\ sa dùl êt puăc lơi hơ\ den piang prùh mờ puăc iar là pal sa bal hơ\ sồng di. Piang prùh bơh cau Jrai dê pal ngui phe bơh yau, he cèng tram mờ dà tus dì tu\ phe lơbơn den klài te\ dùl êt boh, mơl tàm ding gle, hơ\ sồng ai nha pồt wơl tềng bơr ding gle, tơnơ\ hơ\ cèng prùh tềng bơnhă ồs rơnga nàng buh.

Ai gơ wèt mờ puăc iar buh, lài ngan là pal lơh puăc iar gơ in kloh ngan. Plang, han, mre\, boh tiêu mờ mre\ lir he cèng bo\ tàm bơrlu\ bal gơ. Mờ he ci\t jơh dùl nơm iar nàng lơh phan te\ in gơmu\t uă tàm hơ\. Tơnơ\ tu\ neh bong jơh đah bơdìh mờ tàm dơlam puăc iar, den bol he ai chi nàng jơkăp iar mờ cèng buh tềng bơnhă ồs rơnga pơrhê. Cau Jrai bơh rài yau tus tu\ do, pah tu\ sa puăc iar, boh nha iam é là ờ gơtùi ờ geh ờ.

 Dùl phan sa krơi is ndai bơh làng bol kòn cau tàm Tây Nguyên dê, tàm hơ\ kuơ màng ngan là 2 càr Gia Lai mờ Kon Tum, là poăc ro sa tàm ală ngai chờ, satềp, ngai trồ tiah mìu nhàc. Lài do, poăc geh lơh do là poăc phan tàm brê, tu\ do neh geh ơla mờ poăc kơnrồ, sur, iar, đe…

Bu\ lah bè hơ\, bơta bơkah bơh ală phan sa do ờ gơtùi mờ phan ndai. Bi Hồ Việt, kòn cau Jeh Triêng, là cau tòm hìu sa tàm [òn drà Đăk Hà, kơnhoàl Đăk Hà, càr Kon Tum yal: broă lơh kờ` geh gơs 1 nrang poăc ro là tàm bơta [ô `hu\. A` ai tòm kơphe tu\c kờ` pơr poăc.

Do là bơta kuơ màng mờ ờ geh tàm tiah lơi geh, bơta do lơh geh poăc ro krơi is ngan càr Kon Tum dê.

 Jat bi Hồ Việt, nàng geh puăc hur nhhu\ [ô bơkah ngan, den pal ngui puăc pa, tah gơ gơs dang jòng, dờng kàr 2 nau tê, hơ\ sồng klài mờ ală phan te\ ờs mờng bơh yau pơgăp 30 phuk, tơnơ\ hơ\ sring tềng chi mờ yồng tềng hơđăng bơnhă ồs jơnhoa pơgăp 50 phơng jat tơl cờn. Puăc sring lơi ro lài den he sơrlơ\ cờn tus cờn hơđang.

Pơrlơ\ sùm tềng bơnhă ồs bè hơ\ tus 4 ngai den gơtùi ai nàng sa. Tu\ sa, he cèng puăc buh sin wơl tềng bơnhă ồs rơnga dùl dơ\ tai nàng lơh gơ in [ô bơkah uă mờ sa bơkah rlau. Dơ\ sơnrờp sền puăc ro kră, cau lơi kung tồn lah kan ngan tơrging.

Mơya tu\ sa den hơ\ sồng gi\t là puăc kung lơbơn sơl, mơkung gam geh sơl bơta lơngồt, bơkah ngan, mờ [ô bơkah tai nhhu\ bơnhă ồs dê, bè lơh kah wơl dùl jơnau lơi hơ\ bơh yau. Puăc hur nhhu\ sơlơ bơkah rlau tai dilah cik mờ boh gar, tiêu brê chàng lề bal mờ plang, ngo, mre\.

 Kung bơh broă lơh phan sa làng bol kòn cau dê sơl, phan sa “Poăc kơnrồ ìs 1 tơngai” neh gơs là phan sa bơkah ngan ù tiah càr Gia Lai dê. Ồng Nguyễn Thành Nhân, cau tòm hìu lơh poăc kơnrồ ìs 1 tơngai Nhân Giao, tàm thị trấn Phú Túc, kơnhoàl Krông Pa pà g^t:

-Kơnrồ ê tàm tiah bơnơm poăc neh bơkah, bal mờ trồ tiah tai, den he geh bơtơl tai ală phan te\ mờ tu\ rơwah ală tu\ trồ tiah tơngai duh niam, tơngai duh ngan den he ìs kờ` geh ală poăc bơkah rơlao.

He ba` ìs 2 ngai ha là uă rơlao ngai, lơh poăc ờ bơkah, ìs lời poăc ra` di mơ, gam geh đềt mờ bơkah, dà poăc gam tàm poăc, den hơ\ sồng cau sơnđan là poăc 1 tơngai.

 Tàm tiah mrềt noăt dùl êt, ơm nggui gùt dar drăp tơrnờm, sa bal piang prùh mờ puăc iar buh cik boh nha iam é, halà puăc hur nhhu\ sa bal mờ tiêu brê, puăc kơnrồ ìs tàm tơngai dùl ngai mờ boh ngò` rà`, mờ đơs bal jơnau đơs crih tamya; ù tiah hơ\ là bơta lơh tam klac bal nàng jơh tơl nă cau, jơh tơl ală hìu bơnhă chờ hờp bơtòm tơrgùm mat bal wa\ rò sơnam pa tàm nùs nhơm chờ hờp gơboh gơbài ngan.

Tàm hìu bơyai tơr`a [òn, jồp bồp tềng drăp tơrnờm bềng ngan, bơkah ngan mờ sa ală phan sa ờs mờng bơh yau bơkah mnga ngan bơh phan te\  ai bơh tiah brê bơnơm dê, cau kra cau kơnòm, cau ùr cau klau tơrgùm să bal iat cau kra [òn yal jơnau hơ\ sồng tam ya bal jơnau tam ya xoang tàm săp ntas tur cing ja` sơngơr ntas dờng ngan…

Tàm trồ tiah mrềt noăt dùl êt, jơh tơl nă cau gơlơh bè đềt mềr rlau, đơs `o\ boh bơr chờ hờp chờ hờn, hơ pơrgon dùl nam pa bơtòm tơrgùm mờ lơngai lơngò!  

                               Cau cih mờ yal tơnggit Ndong Brawl mờ Lơ Mu K’ Yến