VOV4.K’ho - Bu\ lah neh lơh uă broă, mơya broă bao gờ` mờ bao rềp jơi nòi bal tàm làng bol kòn cau gam gơbàn kal ke ngan. Geh bơta do là tài gam uă bơta kơrian, tàm hơ\ nùs nhơm g^t wă bơh làng bol bal mờ kuang bàng lơh broă tàm ală ntum, ờ hềt go\ loh bơta aniai, ngòt rơngơ\t bơh broă do lơh gơbàn, den tàng ờ hềt geh ală broă lơh ngan jơh nùs. Bè hơ\, ală kal ke do là bơta lơi? Thanh Tâm, cau ai tơng^t jơnau đơs do geh tơrgùm wơl tơnơ\ do:

Ồng Hoàng Đình Anh, kuang atbồ anih lơh broă khà kờp làng bol-deh dùh di kơrhia tàm hìu nhă kơnhoàl Bát Xát, càr Lào Cai pà g^t, kờ` tơl^k nùs nhơm lơh ngan mờ ală cau bao gờ` tàm kơnhoàl do, gah lơh broă khà kờp làng bol sồr ală kuang bàng, cau geh đảng tàm [òn, tàm ntum ba` tus jun bao, tàm hơ\ geh bal cau tàm jơi nòi tòm. Mơya, ờ di kuang bàng lơi, cau geh đảng lơi kung g^t bơta do: “Cau pồn, ờ tus lơh sră ku\p bao, ha là ờ yal mờ cau lơi. Ală cau do mìng kơl dim măt bal, đơs là ngai do geh broă do, mò ồng tus mờ bol a` `ô sa. Cau ờ tu\ lơi đơs loh là bơyai lơh `ô sa ha là jun bao lơi sơl”.

Bao ờ di pal, geh tu\, kuang bàng, cau geh đảng gam sơgràm tus mờ broă jàu priă lơh glài kờ` lơh tìs pơn jăt tai. Kơrnoăt sồ 110 geh tơl^k lơh glài bơh 500 rơbô tus 1 tơlăk priă tus mờ ală cau lơi bơyai lơh jun bao cau ờ hềt tơl sơnam kờ` tam bao. Mơya tàm mùl màl là geh uă ngan cau mè, cau bèp dờp broă lơh glài do. Bu\ lah rơ[ah, 1 tơlăk priă tă priă lơh glài kung pal lòt càn, mơya kung gam đơs tai là: kờ` oh kòn geh bao gờ` jăt bơhiàn dê, den bu\ lah lơh glài bơh 3 tus 4 tơlăk priă kung jàu sơl. Jăt ồng Hoàng Đình Anh yal, broă lơh do gam ngòt rơgơ\t ngan tàm bơta: “Tu\ cau jàu priă, den cau kơlôi là: ơi, di bè hơ\ là ồng neh jàu gơnoar a` in, a` gơtùi lơh broă do”.

Do là 1 tàm ală bơta tòm lơh kal ke tàm tơngai pa do, khà cau bao gờ` tàm uă [òn geh làng bol kòn cau tơnguh uă ngan. Anih duh broă ală bơta bè mpồl bơtiàn Gơnoar ala măt dà lơgar pa tơn jơh dơ\ tus sền tàm 3 càr Điện Biên, Sơn La mờ Hoà Bình neh go\ bè hơ\. Geh 1 kơnhoàl tiah kơh bơnơm, mìng tàm 6 nhai bồ nam do, neh geh di pơgăp 300 nă ùr bơklao bao gờ`. Mờ di lah kờp nền nòn ngan, den di gơlan, khà do ờ mìng geh 300 ùr bơklao tai.

Dùl bơta geh ai tơl^k tai tus mờ broă sền gròi, tơmù bơta bao gờ` mờ bao rềp mờ jơi nòi bal là khà kờp ờ tu\ lơi tơl, mìng geh ờ uă [òn đah khà kờp làng bol geh lơh jăt broă tus bal tàm ală nam do. Mò Lục Thị Thắng, kuang atbồ gah khà kờp làng bol ờ su\k ơm đơs: “Đơs ngan là kờ` kờp tơl den ờ geh phan lơh broă kờ` kờp. Bol a` mìng tus sền gròi mờ tơrgùm broă bao gờ` tàm 12 ntum lơh jăt broă geh broă tơlòng lơh mơ. Phan lơh broă yal tơng^t sền gàr broă lơh đah khà kờp làng bol deh dùh di kơrhia tàm hìu nhă den tàm phan lơh broă geh cih ờ geh broă bao gờ`. Di gơlan broă bao gờ` ờ di là broă geh uă tàm gùt lơgar, ờ di là broă geh ai kờ` lơh lài”.

Ồng Đỗ Sỹ Hùng, kuang atbồ đah khà kờp làng bol càr Lào Cai đơs là: Đah khà kờp làng bol sền gàr đah tơnguh bơta niam khà kờp làng bol, den đah sền gàr dà lơgar bè đah tam bao mờ hìu nhă là geh Gah adăt boh lam dà lơgar sền gàr: “Bol a` ờ di là anih lơh broă lòt sền gròi, kờp bè broă bao gờ` mờ bao rềp jơi nòi bal. Lơh jăt broă do den sề gròi geh tàm 1, 2 ntum, broă bao gờ` tàm [òn tu\ do là ờ geh cau lơi jai kờp jơh”.

Jơnau mờ mò Lục Thị Thắng, Kuang atbồ đah khà kờp làng bol càr Cao Bằng yal tus làng bol mờ gơp bơyô in tơnơ\ do sơlơ ai go\, kòl yan uă tu\ gam tàm bơrlu\ bal, kơnòm dềt pơhìn gơtìp bơklơn bau gờ` kung kal ke ngan nàng dră wơl bơhìan yau: “Dùl nă sau tàm dùl hìu bơsram kòn cau tàm kơnhoàl Bảo Lạc hòi dan dong kờl tài sau gam gơtìp bơklơn sồr bau gờ`. Dilah ờ dong kờl den sau gơ sơt is să. Sau boh bơr tàm điện thoại mờ dùl nă ùr lơh broă tàm anih sơn io rùp. Ùr do hòi điện thoại đah lơh broă khà kờp làng bol in. Tu\ bol a` sồr anih tờm khà kờp làng bol yal mpồl đơng lam kơnhoàl in nàng lơh broă, den ală anih lơh broă mut ngui kơrnuat boh lam tàm hơ\ geh kuang àng, gah lơh broă kơrnuat boh lam, mpồl cau ùr, geh tu\ là anih duh broă làng bol ntum… ndrờm đơs là ờ geh sră yal. Bơsong ală broă bè do bol a` pal jat tàm sră yal. Đah anih tờm khà kờp làng bol den đơs là đah lơh broă khà kờp làng bol mut lơh broă lơh do mờ jơnau kờ` mblàng yal, lam sồr nàng tơnguh bơta niam khà kờp làng bol ờ di là anih mut ngui kơrnuat boh lam. Bol a` pal pơlam sau cih dùl nơm sră yal. Sau ờ git cih, pal pơlam klau pơgru atbồ ơdu\ bơsram in lơh nàng tong Anih duh broă làng bol ntum. Anih duh broă làng bol ntum tu\ dờp sră yal den khi đơs là broă do hìu nhă gam 3 ngai tai là bau den tàng kal ke ngan nàng gơtùi bơsong. Dilah bơklơn ir den hìu nhă gơ sơt is să bal. Gah lơh broă cau ling sồt să mờ mpồl bơtìan den đơs là sơr lèt rlau sơnam kơnòm dềt, rơlau 16 sơnam. Broă do ờ di bơh gah lơh broă dê. Đah mpồl cau ùr den pal kơp jơnau đơs bơh mpồl cau ùr ntum dê”.

Jat lùp khàu bơta geh ngan lơh sa - mpồl bơtìan 53 jơi bơtiàn kòn cau nam 2015 bơh Anih duh broă kòn cau dê, den khà b au gờ` bal bơh ală kòn cau ờ geh gal cau dê gơguh tus 26,6%. Ờ uă kòn cau geh khà bau gờ` uă ngan là Mông mờr 60%, Xinh Mun rơlau 56%, La Ha mờr 53% ha là Jarai 42%... Bau mờ cau jơi nòi bal geh khà uă ngan, gơlik geh uă ngan tàm ờ uă kòn cau geh broă lơh sa mpồl bơtiàn uă kal ke mờ kis tam cah is bè Mạ, Mảng, M’nông, Stiêng… Uă cau đơs là, kờ` tơn jơh bơta geh ngan do, kơrnuat lơh glài pal nền nòn rơlau, pal bơt bơtàu dùl rơndap broă tus bal bơsong tàm ală bơta jal mhar, hơ\ sồng sơlơ mblàng yal, tơnguh git wă bơh cau kơnòm sa pa dờng dê.

         Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl – K’ Duẩn