VOV4.K’ho - Ờ drờm bè bơhìan bau rê mờ đah cau ùr bơh ua\ kòn cau kis tàm Tây Nguyên, mờ cau Sêdang, tu\ dờng sa\, kòn cau kòn ùr drờm geh gơnoar lùp bau hala lap bau. Kòn  klau kòn ùr neh tam kờ`, hìu nha\ 2 đah ờ rka\ khà phan kơt bau kơnjơ\ kơnjut ngan mờ mìng geh ai tơlik ala\ phan kơt bau bè la broa\ lơh pơrya lơm, ai go\ bơta tam kờ` gơboh bơh 2 na\ cau. Tơnơ\ geh jun bau,  bơrtơu rê hìu đah ùr, kòn ban rê hìu đah klau la jơnau ờ bơklơn mờ gơjat  mờ bơta mùl màl bơh hìu nha\ geh. Ngan la, tàm  tơngai lòng lài mờ tu\ jun bau, dilah tàm 2 na\ cau gơbàn tìs bơh adat gùng tam bau geh bơbàn [òn làng lơh glài kơnjơ\ ngan.

            Mờ cau Sêdang, kòn klau kòn ùr tus dờng sa\ di 18 sơnam la gơtùi tam gơ boh gơp, jòi wa\ bal  nàng tam kờ`. Di lah neh kờ`, khi yal mè bèp in git, khi neh kờ` bal, lời tus bal in bơta tam kờ` ngan ngồn,  kơnờm mờ mè bèp jòi ngò cau lòt đơs.

            Gơjat mờ bơta geh bơh tơl hìu nha\,  mờ kòn klau geh gơnoar lap bau hala kòn ùr gơtùi lòt đơs bau. Mò Y Yêm kis tàm [òn Deak Lơ Leang Hai, xã Ea Uy, kơnhòal Krông Pach, càr Daklak ai git:

            Jat bơhìan bơh cau Sêdang bol a` gơ krơ mờ ờ ua\ cau kòn cau ndai, broa\ kờ` geh bau kòn  den bơta do ndrờm bal,  gơtùi đơs la đah klau, đah ùr di lơm. Gơjat  tơl bơta geh,  bơta geh, di gơlan la cau hìu đah klau, kung di gơlan la cau jìu đah ùr lùp đơs bau kung di sơl lơm. Bè tàm [òn bol a` do, geh hìu cau klau lòt đơs bau, kung geh hìu cau ùr lòt đơs bau. Đah lơi lòt đơs a` go\ drờm geh dùl bơta la geh kờ` gơboh mờ geh kis bal bal. Tu\ do,  ua\ hìu nha\ cau pa bau geh rài kis den  niam mờ khi geh kơnòl drơng gar tus mè bèp 2 đah niam ngan.

            Jat ồng A Ihat, kis tàm [òn Kon Wang, xã Ea Yiêng, kơnhòal Krông Pach, càr Daklak, bơhìan bau bơh cau Sêdang ờ  gơ ai go\ la jat đah cau ùr, ờ kơnjơ\ bè bơta phan kơt bau. Den tàng bè hơ\,  mờ mìng kờ`  cau klau, cau ùr tam kờ` gơboh la geh bau, bualh hìu nha\ pas hala rbah:

            Jat bơhìan cau Sêdang bol a` bơh yau tus tu\ do,  ờ geh bơta  rka\ khà ua\, bè hìu cau  ùr kờ` cau klau jàu dùl nơm rpu, kơnrồ, geh tu\ la rka\ khà ồi, cing, drap yang, glah glo\... jơh ala\ drờm la ờ geh  rka\ khà phan kơt bau. Bơhìan bơh kòn cau bol a` krơi mờ ờ ua\ kòn cau ndai. Bơta  kuơ màng la 2 na\ khi hơ\ kờ` gơboh ngan ngồn, geh tam kờ` tam ròng bal lah ờ den pal yal mờ mè bèp 2 đah cau git, tu\ mè bèp kờ` bal den  geh lòt đơs bau, `ô bơcik bồ mờ bơyai lơh jun bau oh kòn in.

            Ngai đò sơm biat (ngai bơcik bồ), hìu đah klau cèng phan tus hìu đah ùr hala trơ wơl. Ala\ phan kơt geh cèng la bè ờs la dùl nơm iar, dùl drap tơrnờm, dùl nơm sa\ sùng, dùl nơm pềs, dùl pang ồi  mờ dùl nơm kòng dò. Hìu đah ùr (hala hìu đah klau) dờp phan cèng mờ ngan ngồn geh dờp broa\ ai kòn ùr bau mờ đah  klau, hala  tơm bau kòn cau  hìu đah ùr in. Bơh ngai `ô bơcik bồ, ùr klau bè sền la neh bau mơya ờ hềt jun bau lơm. Me bàp 2 đah geh tam kờs  la cau prui pra. Bè bơhìan tàm dơ\ `ô bơcik bồ, ồng A Ihat ai git, cau Sêdang sền kuơ ngan la nùs nhơm, den tàng geh lơh  bơhìan bal hia\ ngan:

            Tơnơ\ 2 đah mè bèp kờ` bal, cau lòt đơs bau tus hờ đah hìu klau lùp, : -Mê kờ` bau mờ khai lah ờ? Klau pơnu geh sơnđơm sa\ tềng đap mè bèp: Kòn kờ` bal mờ ùr do. Bơh tu\ kòn dờng, kòn neh kờ` ngan khai mờ geh khai kờ` bal wơl. Tus ngai do,  bol kòn ờ gơtùi cah is tai. Yàng neh bơkap bal, kò` kờ` khai, mờ khai kung kờ` kòn mùl màl ngan sơl.

            Tơnơ\  neh `ô bpcit bồ, 2 đah neh sền la prui pra, klau pơnu mờ ùr ơruh geh sền la ùr bơlau, mìng gam ờ hềt jun bau lơm, mơya khi ờ geh lơh rlau ir bic bài lài. Tu\ tơngai  bơh ngai geh `ô bơcik bồ tus ngai jun bau, gơjat he geh bơh  hìu nha\ dê, di gơlan la dùl  hala  bàr nhai, mơya kung ờ  rlau ir dùl nam. Do la tơngai cau sền dờng ngan lời tus ùr bơklau cau Sêdang tơnơ\ do, khi pal gàr sa\ bồ sàng goh, ờ lơh bơta ờ niam,  ờ lơh tis mờ adat bơhìan [òn dê. Ồng A Djoa kis tàm [òn 3, xã Tân Cảnh, kơnhòal Đak Tô, càr Kontum ai git: Dilah dùl tàm 2 na\ cau geh bơta lơh tis lài mờ tu\ jun bau den geh gơbàn [òn lơh glài kơnjơ\ ngan:

            Tơl ala\ adat bơh `ô  bơcik bồ tus jun bau den pal lơh jat ala\ adat bơhìan [òn dê. Jat adat bơhìan cau Sêdang bol a`,  ùr klau ơruh pơnu di lah geh bic bài bu ba, geh kòn lài mờ tu\   bau den kra [òn geh  bơtrơh lik bơdĩh [òn 2 na\ cau hơ\, lơh khi pal  lơh kù bơdĩh [òn  mờ ơm tàm kù hơ\. Tu\ lơi khi mut lơh tơl ala\ broa\ lơh glài bơh [òn dê bè lơh yàng mờ sur, mờ iar… den hơ\ sồng geh mut tàm [òn.

            Sền kuơ kờ` gơboh tàm bau kòn, den tàng cau Sêdang ngan ngồn ai go\ jơnhua ngan nùs nhơm mìng dùl lơm. Dilah cau neh geh bau mờ gam bic bài bu ba  mờ  bau cau den gơbàn [òn lơh glài kơnjơ\ ngan. Ồng A Luô, kra [òn Kon Pâu, [òn Kon Wang, xã Ea Yiêng, kơnhòal Krông Pach, Daklak ai git:

            Cau lơh tìs pal tơm dôs tus cau sa dôs bơh 2 tus 3 drap yang yau, kas ngan. Hơ\ la a` neh sa\ tờm go\ ngan neh jo\ bloh tàm [òn a`. Rài yau,  kra [òn ờ lơh glài mờ rpu, kơnrồ, mờ sur tus mờ tìs do mờ lơh glài mờ drap yang yau, la nàng pơhìn cau hơ\ ba` tu\ lơi gơbàn  tìs tai, pal geh sa\ bồ sang goh, ờ lơh ala\ broa\ bu ba, tìs. Broa\ lơh glài mờ phan kuơ kan jòi geh hơ\ la nàng di pal kờ` lơh yàng pràn sa\ ja` bơh cau gơbàn aniai, sang jơh ala\ bơta bơ\ bơl neh gơ ơm tàm sa\, nú snhơm bơh cau gơbàn aniai tơm bàs.

            Kơnờm bơh bơta lơh glài bơh adat bơhìan neh kơryan ngan bơta  klau pơnu tàm  ala\ [òn bơh  cau kòn cau Sêdang bic bài ùr klau lài mờ tu\ bau, gàr geh bơhìan niam, mơ kung gàr niam pràn sa\ ja` deh dùh tus mờ cau ùr mờ oh kòn tơnơ\ do.

            Bè jun bau oh kòn dê, hìu nha\ 2 đah neh kờp du\ rwah dùl ngai bơyai lơh bal tàm hìu [òn. Jat mò Y Yêm kis tàm [òn Deak Lơ Leang Hai, xã Ea Uy, kơnhòal Krông Pach, càr Daklak, dơ\ lơh jun bau la tu\ chờ hờp ngan jơh ala\ jơi nòi mờ [òn lơgar cau Sêdang:

            Jat bơhìan bơh bol a` dê tàm do, `ô sa jun bau den geh bơyai lơh bal tàm hìu [òn, jơh ala\ phan sa, phan `ô 2 hìu nha\ drờm geh cèng jơh tàm hìu [òn. Nac lòt jun bau 2 ùr bơklau bè ờs la dùl drap tơrnờm mờ dùl nơm iar, khi geh jàu tơn tus mè bèp bơh ùr ban hala klau bơrtơu. Hìu nha\ 2 đah  dờp ala\ phan pà jun  bau hơ\  geh cèng tus hờ hìu [òn nàng geh chờ bal jơh mờ [òn. Khi `ô sa, chờ hờp mờ đơs rơngêi, ting ting,  tur cing ja` sơng gơr gờm chờ ùr bơklau pa kơp kờ` rhiang niam kis niam boh gơbài’’.

            Bơta kuơ màng ngan bơh kòn cau Sêdang  dê la  lài mờ tus ngai jun bau, hìu cau klau, cau ùr tus bal cri bơyai bal bè rài kis, rài kis mùl màl tu\ do bơh tơl hìu nha\, bè sơnam, pràn sa\ ja` bơh mè bèp, bơta lơh sa phan bơna… Đah lơi kal ke rlau den ùr bơklau tơnơ\ jun bau geh rê hờ hìu hơ\ ơm lài di 2, 3 nam, tơnggu em la nàng dong pràn lơh broa\ hìu nha\ in  sơrlèt kal ke tềng đap mat, rhời geh tơl niam rài kis. Tơnơ\ hơ\,  ùr bơklau geh tus ơm hìu đah ne. Sùm bè hơ\, tu\ geh tơl, ùr bơklau hơ\ sồng lik ơm is.

            Tu\ do, tàm ala\ [òn  bơh làng bol cau Sêdang tàm Tây Nguyên, bơhìan jun bau gam geh pơrya ngan ngồn ngan,  ai go\ jơnhua git jơnau kòn bơnus, pơ gồp bal lơh geh dùl hìu  nha\ kơljap tàm bơta git gơp mờ tam klac bơh ala\ jơi nòi mờ  [òn lơgar.

                                         Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp