VOV4. K’ho - Tơrnờm la phan `ô mờng ngan tàm rài kis bơh làng bol kòn cau Tây Nguyên, bơh tàm [òn lơgar  ngài tus mờ ala\ [òn dờng gal cau. Bulah bè hơ\,  mờ cau Bahnar, tơrnờm mìng geh  ai `ô tàm hìu hala tàm [òn ‘’tu\ geh broa\’’, bè lơh yàng, jun bau, bơthi bồc, lơh hìu, `ô lir bông… hala tu\ hìu nha\ tus nac. Mờ `ô tơrnờm kung pal jat adả, bơhìan pơrya.

            Kung bè ala\ kòn cau Tây Nguyên, cau Bahnar kis bal hia\ ngan, kis gơrờm bal, mềr nac ngan. Pah tu\ hìu geh nac, khi wa\  jơh nùs ngan, sền do la bơta chờ bơh hìu nha\. Bùi wa\ nac digơlan ờ geh poac sur, poac iar…mơya pal geh tơrnờm nàng  yal brê, boh bơr. Den tàng mờ ua\ ngan  hìu nha\  bulah rbah bè lơi kung pal geh tơrnờm tàm hìu ngòt geh nac tus.

            Làng bol  sùm  ỳơ nac sa piang hơ\ sồng jà `ô tơrnờm, lài mờ tu\ `ô pal sa hờm ndul. Cau tờm hìu tồt 2 nơm bồp jòng tàm drap tơrnờm neh siah bềng dà, jồp tơl bồp nàng sền geh bơta krơi is hala bồp gơbàn gơ kòl. Tơnơ\ hơ\,  ai cer mờ lơ ngô co\ dà siah bềng drap tơrnờm, mờ rac yàng ndang, jà jơh mò pàng yau, kờ` sền, ai he in  bơta niam tus mờ cau nac.

            Dơ\ `ô dà bồ, cau tờm hìu mờ cau nac `ô jồp bồp, boh bơr ndang, du\ tus tềng bơta ai du\ den lời mờ siah tai dà  bềng bơr drap tơrnờm. Dơ\ `ô do jat pơrya bơh cau Bahnar la nàng đal git ơnà bơh cau nac. Dilah siah jơh dà bơh tàm cer mờ drap tơrnờm gam ờ bềng dà den khi sơnơng cau nac hàm `ô sa, ờ git  adat. Dilah dà siah bềng lìu bơdĩh den khi đơs la cau nac duh nùs, bươn wet… Mìng tu\ lơi dà tàm cer di  tơn bềng bơr drap den khi đơs cau nac la cau niam, dơne\ dơnài.

            Tơnơ\ geh `ô dà bồ, cau tờm hìu hơ\ sồng tồt  tơl jơh bồp cau tàm hìu mờ jà jơh  cau  tàm hìu `ô bal mờ nac nàng tam pà bơkah bơh tơrnờm, dờp bal oh mi, gơp bơyô, lơh geh bơta đềt mềr. Tơnơ\ dơ\ `ô do, cau tờm hìu geh ta\  ala\ bồp tơrnờm, mìng lời dùl bồp nàng `ô is mờ tơl cau nac, tu\ do hơ\ sồng ngui chi kang dà nàng du\  dơ\ `ô. Hala dilah oh mi, jơi nòi bơh cau tờm hìu geh cèng bal tơrnờm nàng `ô chờ, den tu\ do, cau nac pal `ô tơl jơh ala\  drap tơrnờm. Tu\ `ô, nac ờ geh du\ is chi kang dà tơrnờm, tài lơh bè hơ\ la sền ờ  sơp cau  tờm hìu.  Bulah bè hơ\,  tàm dơ\ `ô is mờ nac do, nac gơtùi ờ `ô soat jơh chi kang dà, mơya pal `ô tơl mờ ala\ cau, bơh cau dờng  sơnam tus mờ cau dềt. Ồng Krung Dam Veo kis tàm [òn Plei Piơm, thị trấn Đak Đoa, càr Gia Lai ai git:

            ~ô mờ cau sơnrờp den pal `ô jơh mờ kang, `ô lài ỳai, gam pal `ô mờ cau dơ\ 2, dơ\ 3…tơnơ\ den cau nac gơtùi dan `ô êt rhời hala `ô tiam lơh bè. Dilah `ô pràn ring  bè tơl cau den ờ thành `ô jơh dơ\ do nac  gơbàn bơ`ul, ờ git trồ tiah tai…

            Mờ bơhìan `ô tơrnờm tàm dơ\ lơh yàng mut hìu pa, oh mi jơi nòi geh cèng bal  tơrnờm  nàng `ô chờ,  sơnđan la ‘’Pôk drô’’, pà phan  tam pà chờ,  nting sap  tus mờ hìu nha\. Mờ tơrnờm do pal  cau tờm hìu `ô lài. Dilah tơrnờm mờ cau tờm hìu ờ hềt `ô den cau tờm hìu gơtùi ờ bài `ô. Tu\ cau tờm hìu `ô, cau cèng tơrnờm geh đơs bơta chờ, jơnau nting sap hìu pa. Jơh `ô, cau tờm hìu siah dà tàm drap tơrnờm nàng trơ wơl dà wơl mờ geh đơs bơta  git ưn ngài, kơp cau  cèng tơrnờm jơh `ô dà kang den dan geh wa\ tơrnờm mờ cau ndai.

            Tàm  dơ\ lơh yàng `ô  lir bông, gơjat tàm kàl tơnhàu,  tơnhàu geh ua\ sen sa sur, ờ geh tơnhàu den sa iar, cau Bahnar jà ờ ua\ oh mi, jơi nòi chờ bal `ô tơrnờm. Dơ\ `ô  dà bồ tàm  dơ\ lơh yàng `ô lir bông nàng nàng geh tơmoh kàl lơh sa tus. Mò Giao kis tàm [òn Plei Piơm, thị trấn Đak Đoa, kơnhòal Đak Đoa, càr Gia Lai ai git:

            Tơrnờm `ô lir bông den geh siah mờ plai nhồng dềt, tu\ `ô den he pal du\ mờ khà dà neh `ô. Dilah ơ nà ờ niam den tu\ siah dà den  ờ bềng mờ cau hơ\ den gơbàn kòp jê, lơh sa ờ geh cồng nha. Dilah ơnà niam den tu\ siah dà,  dà geh gơ lìu 3 gùng bơh bơr drap, den la cau pràn kơldang, rài kis niam,  lơh sa geh tơnhàu ua\. Ai dilah siah dà  jơng kah, dà lìu den cau hơ\ la cau ơlah lơh broa\,  ờ gơdan lơh suơn lơh mìr.

            Mờ tơrnờm tàm dơ\ bơthi bồc, tài khà tơrnờm den ua\, nac den gal mờ lơh jo\ jòng tàm 3 ngai, den tàng tu\ `ô, cau tờm hìu mờng rwah 2 na\ cau siah dà mờ jà `ô. Broa\ rwah cau jà `ô den nền nòn ngan, pal rwah  cau nmiam, chờ hờp,  bơr bài chài đơs, `ô pràn mờ kuơ màng ngan la ờ lơh bu, lơh tung lơtang tu\ bơ`ul, nàng lơh geh  chờ hờp,  mềr nac mờ gar bơnga\ niam tus cau hìu nha\ lơh yàng.

            Mìng is tàm dơ\ lơh yàng mut hìu  [òn bơh cau Bahnar, drờm geh bơyai lơh  nền nòn, kràn ngan, tu\ do tơrnờm la phan pal geh nàng pơdơngyàng in. Mờ cau `ô dà bồ pal la cau kra [òn tờm lơh yàng, geh bồp is. Jơh `ô ồng ta\ bồp cèng tàm sa\, dilah ờ hềt  jơh den tơngguh bồp nàng tơl cau đal git. Ồng Anglăch, kis tàm [òn Plei Piơm thị trấn Đăk Đoa, kơnhòal Đak Đoa, càr  Gia Lai ai git:

            Dilah cau kra [òn ờ hềt `ô den pal kơp, kơp cau kra jơh lơh yàng hơ\ sồng geh  `ô, pal lơh yàng mờ mhàm iar, klờm iar… Jơh lơh yàng  den ồng `ô, hơ\ sồng tus cau làng bol. Bè ờs, kra [òn geh 4 na\ cau, drờm geh bồt  is. Ala\ cau geh bồt is do ờ geh cau lơi ai is `ô. Tu\  kra [òn `ô pal ba` sa plai mat, sa pròt, sa poac so, poac  bơs… ngòt lơh  bơ\ bơl tus  cau yàng, lơh aniai tus bơnga\, pràn sa\ ja` sa\ tờm,  lơh kòp jê.

            Tàm bơhìan `ô tơrnờm bơh cau Bahnar, bulah jà nac hala `ô tàm ala\ dơ\ `ô sa dờng, lơh yàng lơh brah, geh dùl bơta wèr ngan la ờ ngui nao tê me lềt bồ bồp. Bơta do ai go\   broa\ ờ pin dờ`, pin pơrdah ngui sơnơm  iơm aniai cau. Broa\ ngui nao tê me lềt bồ bồp digơlan lơh tam gơjra`, tam lơh tam lah. Pleh  broa\ wèr do, ala\ dơ\ `ô tơrnờm geh chờ hờp,  boh gơbài rlau.

                        Cau cih Dơng, cau mblàng K’ Brọp