VOV4.K’ho - Nhơl chờ kơphe Buôn Ma Thuột dơ\ 6, Pơlòng bơta chài rơgơi cing mồng Tây Nguyên nam 2017 mờ Pơrjum mu\t bơcri priă Tiah Tây Nguyên dơ\ 4 neh tơn jơh. Mơya, jơnau hòi jà bơh ală broă lơh do dê gam geh uă sùm, pal geh bal bơh làng bol, anih lơh sa kă bro, gơnoar atbồ pal wă loh bơta pràn bơh tơl càr dê kung bè bơta niam bơh ù tiah, geh broă pơgồp bal ală bơta pràn kờ` tơnguh bơtàu Tây Nguyên pas gơs.

Tus mờ nhơl chờ kơphe Buôn Ma Thuột dơ\ 6, pơrjum tìp bơcri priă Tây Nguyên dơ\ 4, cau năc, ală anih lơh sa kă bro tàm lơgar mờ lơgar bơdìh ndrờm ring bal jơnau đơs: Bơta pràn tơnguh bơtàu loh làng ngan Tây Nguyên dê là lơh sa suơn sre. Mờ tàm broă lơh sa suơn sre Tây Nguyên dê, kơphe sùm lam lài. Mờ khà bă ù tam kơphe jơh gùt Tây Nguyên geh di pơgăp 570 rơbô lồ, khà geh 1 tơlăk 400 rơbô tấn, geh 90% khà gùt lơgar bè bă ù mờ 94% bè khà kơphe. Cồng nha tơnhào kơphe robusta Tây Nguyên geh uă rơlao 3 dơ\ mờ cồng nha bal dunia dê, uă hìu lơh sa geh tus 7 tấn tàm 1 lồ. Bơta pràn lơh sa dơ\ 2 Tây Nguyên dê là Tiêu, mờ bă ù tam ơnàng di pơgăp 60 rơbô lồ, kờp jơh khà priă geh di pơgăp 1 tơmàn đôlar tàm 1 nam. Khà geh gar tiêu Tây Nguyên gam tơnguh mhar, pơgồp bal tàm broă lơh tơnguh khà tăc tiêu mờ lơgar bơdìh, chồl pràn broă lơh sa tơnguh bơtàu mờ pơn jăt tai ai gar tiêu lơgar Việt Nam ơm sùm dơ\ 1 tàm drà kă bro dunia.

Bal mờ cao su, Tây Nguyên gam geh ală bơta pràn ndai, bè tòm chi sa plai, phan lơh sơnơm, biăp, bơkào. Ồng Hà Công Tuấn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn đơs là, tàm tơngai tus, lơh sa suơn sre Tây Nguyên geh sơlơ ngai sơlơ tơnguh bơta kuơ, tu\ geh ngui công nghệ cao tàm broă lơh mờ lơh gơs phan ngui sa: “Ală anih lơh sa kă bro pal sền kuơ Tây Nguyên là bă ù m[ur niam kờ` tơnguh bơtàu lơh sa suơn sre jăt gùng dà broă ngui công nghệ cao, pơgồp bal mờ broă lơh pơgồp bal bơta kuơ bơh lơh mờ lơh gơs phan ngui sa kă bro, lơh khà măt kă bro kờ` tơnguh bơta kuơ mờ bơta pràn tam pơlòng”.

Bal mờ lơh sa suơn sre, nhơl chờ Tây Nguyên kung là gah geh uă bơta pràn, mờ broă geh bơh ală trồ tiah niam ngan gùt lơgar dê, bè tiah bơnơm Lang Biang – Dà Làc, càr Lâm Đồng geh mhoal tìm, tiah bơnơm Dak Lak geh uă trồ tơngai bal mờ càl, tiah Măng Đen, càr Kon Tum gam geh brê bè ờs. Bơta pràn nhơl chờ Tây Nguyên gam geh ală phan geh pơnrơ, bè bơkào Dà Làc, kơphe Buôn Ma Thuột, kơnuh sơnơm Ngọc Linh mờ bơta chài rơgơi cing mồng Tây Nguyên-do là bơta niam chài rơgơi ờ di phan bơna mờ bơto pơlam mờ bơr kòn bơnus dê.

Bu\ lah geh bơta pràn uă, mơya nhơl chờ Tây Nguyên ờ pràn ngan. Bơdìh mờ [òn dờng Dà Làc – do là 1 khà măt kă bro dunia dê neh geh bơh rơlao 50 nam lài, Tây Nguyên ờ hềt geh tai khà măt nhơl chờ pa. Tiah nhơl chờ tàm brê Măng Đen geh mu\t lơh bơh 10 nam lài, mơya tus tu\ do kung gam ờ hềt tơl pràn. Geh ờ uă anih lơh sa kă bro đơs là, broă lơh ờ geh cồng nha bơh Măng Đen dê là neh bơcri priă jăt broă lơh đòm jăt bal. Anih lơh sa kă bro kờ` lơh tiah do gơs Dà Làc dơ\ 2, tàm tu\ Dà Làc 1 kung ờ hềt tơnguh jơh bơta kuơ geh bơh broă nhơl chờ di bè kơ\p kờ`. Lơh ndrờm bal, ờ geh broă lơh is kung là broă lơh ờ geh cồng nha, lơh broă nhơl chờ tàm bơnah gam tai Tây Nguyên dê sùm tàm broă lơh dềt. Broă Tây Nguyên kờ` hòi jà bơcri priă kờ` tơnguh bơtàu nhơl chờ, ờ mìng là priă mờ gam là nùs nhơm kơlôi sơnơng: pal lơh niam, bơta geh is, niam bơne\ bè bơta chài rơgơi cing mồng tàm ù tiah do dê. Bộ Trưởng Bộ Kế hoạch – Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đơs: “Broă mu\t bơcri priă mờ hòi jà bơcri priă den a` đơs là, he pal geh bồ tơngoh kơlôi sơnơng mờ broă lơh di pal, is mờ bơhiàn lài do mờ is mờ ală tiah ndai neh mờ gam lơh. Jăt mờ hơ\, den Tây Nguyên ba` lơh jăt broă lơh đòm bal, mìng tơrgùm tàm bơta kuơ bè ù tiah, trồ tiah, bơta niam chài rơgơi mờ broă pơgồp bal tiah kờ` tơrgùm hòi jà bơcri priă tàm ală gah lơh broă”.

Bơta kuơ uă gah, mơya tài làng bol kis ờ tơrgùm bal, ù tiah gơbàn tam cah is, Tây Nguyên ờ niam bè gùng lòt. Mờ broă sền gròi kuơ màng bơh Đảng, Dà lơgar, tus tu\ do uă broă lơh gùng lòt tòm tàm Tây Nguyên neh geh bơcri priă lơh gơs, lơh tam gơl muh măt tàm tiah do dê, bè gùng Hồ Chí Minh lòt gan Tây Nguyên (gùng sồ 14), gùng 19, gùng 20…bal mờ ală gơl gùng ndai tai, ală [làng rơndeh par bè: [làng rơndeh Buôn Ma Thuột, Liên Khương, Pleiku.

Bơta [uơn pơn jăt tai là broă tơnguh khà pràn tam pơlòng (PCI) geh ală càr sền gròi di pal, tus bal niam tàm broă bơsong kal ke anih lơh sa kă bro in. Jăt ồng Nguyễn Chí Dũng, Bộ Trưởng Bộ Kế hoạch mờ Đầu tư yal, kờ` Tây Nguyên tơnguh bơtàu mhar mờ kơl jăp rơlao, pal geh 1 rơndăp broă tơrgùm bal, pơgồp bal bơta pràn bơh ală càr, ba` lời gơbàn ndrờm bal. Broă do kung mờr geh di pal mờ adăt boh lam:“Rơndăp broă bè adăt ai khà neh geh Quốc hội pơgồp jơnau đơs tàm pơrjum pa do mờ geh cri bơyai sền mờ ring bal tàm pơrjum tus do. A` đơs là, adăt ai khà geh là 1 broă lơh adăt boh lam ngui geh cồng nha kờ` ală tiah tàm hơ\ geh Tây Nguyên lơh gơs rơndăp broă tơnguh bơtàu di pal, ndrờm bal mờ geh cồng nha, ờ gơbàn ndrờm bal mờ tàm hơ\ uă ngan là ờ gơbàn lơh kal ke geh is. Dùl broă ai khà niam geh bồ tơngoh kơlôi sơnơng niam, geh là tơngu me tòm kờ` hòi jà bơcri priă, kờ` ală anih lơh sa kă bro iang nùs bơcri priă, pơgồp bal tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa mpồl bơtiàn gùt Tây Nguyên dê”.

Dùl bơta [uơn ndai tai là broă càn priă, ngân hàng neh lơh ndrờm bal, di tu\, bơh cơ chế, broă lơh tus mờ ală broă ai càn priă tàm Tây Nguyên. Ồng Lê Minh Hưng, Thống đốc Ngân hàng Dà lơgar pà g^t: “He geh đơng lam ròt ală mpồl ai càn priă, chồl ptàn broă tơrgùm priă tàm do mờ jun tus Tây Nguyên, tơl niam, di pal mờ broă kờ` càn priă bơcri tàm broă tơnguh bơtàu lơh sa kă bro tàm tiah do. Dơ\ 2 là ală Ngân hàng geh sền gròi rơndăp broă tơnguh bơtàu tiah do mờ tơl càr ai tơl bơta niam anih lơh sa kă bro in mờ làng bol càn priă bơcri tàm ală gah pràn tiah do dê neh geh ai khà mờ lam sồr tơnguh bơtàu. Kuơ màng là ală broă ai càn lam sồr broă pơgồp bal ngui công nghệ cao mờ pơn jăt tai lơh niam broă pơgồp bal Ngân hàng mờ anih lơh sa kă bro mờ ală broă dong kờl cau càn priă ai ală rơndăp broă sơndră mờ trồ prang. Bè ai càn bơcri priă tàm broă lơh phan tuh tềm pềr dà kơphe in bal mờ ală phan tam jo\ tơngai ndai. Dan mờ Thủ tướng chính phủ kờ` bơtơl ai càn priă bơcri tàm broă tuh dà tềm pềr, geh dờp broă dong kờl tơmù ờ uă ngan hoàc huơr tàm broă lơh sa suơn sre”.

Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl