VOV4.K’ho - Jê klung là kòp mờng gơbàn ngan mờ geh uă bơta. Sơm kòp jê klung jăt mờ tơl bơta, mờ geh uă ngan bơta [uơn sền kờ` g^t đal mờ sơm kòp. Tàm jơnau “Pràn kơl dang să jan ală cau in” ngai do, bol a` geh yal bè bơta lơh gơbàn bal mờ broă sơndră mờ kòp jê klung.

Jê klung là kòp mờng gơbàn uă ngan mờ geh uă bơta. Sơm kòp jê klung gơrềng jăt mờ bơta gơbàn, mờ geh uă ngan bơta gơbàn [uơn sền kờ` g^t bal mờ broă sơm kòp.

Bơta tơngo\ mờ bơta gơbàn: Tu\ gơbàn jê klung gơlơh ờ su\k ơm ha là jê tềng ndul hờ đang, geh ờ uă cau yal gơlơh bè sràt ha là duh tàm klung. Ờ uă bơta tơngo\ mùl màl tơnơ\ do:

-Gơdan hă.

-Hă.

-Ờ gơbài sào sa.

-Sơ-ơ\ ha là hăt ndul.

-Gơlơh hăt ndul tơnơ\ mờ tu\ sào.

Tàm bơnah uă ală tu\ gơbàn, ală bơta tơngo\ mờ bơta gơbàn jê klung là ờ jroă mờ tàm tơngai ờ jo\. Geh tu\, jê klung di gơlan lơh gơbàn gơl^k mhàm klung, mơya ờ jroă mìng di lah gơbàn sồt klung. Bơta tơngo\ gơl^k mhàm klung geh bal hă gơl^k mhàm (ndrờm mờ kơphe neh coh), mờ phơng geh mhàm (jù).

Jê klung gơbàn ni sơna geh sơnđan là jê klung jroă. Tàm tơngai jroă bơh jê klung lơh gơbàn hă mờ jê ha là ờ su\k ơm tàm ndul hờ đang. Jê klung gơbàn rơhời geh sơnđan là jê klung jo\, ală bơta tơngo\ mờ bơt gơbàn bơh kòp di gơlan is mờ bơta tơngo\ mờ gơbàn bơh jê klung jroă. He di gơlan jê reh jê ram tềng ndul hờ đang, gơlơh hăt ndul mờ ờ gơbàn sào sa tơnơ\ mờ tu\ neh sào 2, 3 sơ-io\. Mờ uă cau, jê klung jo\ mùl màl ờ geh bơta tơngo\ mờ bơta gơbàn lơi

Bơta gơbàn:

-Gơtòp vi khuẩn H.P (H.pylori): Là bơta tòm bơh uă ală bơta gơbàn sồt klung.

-Sùm hùc sơnơm tơmù jê: Geh ờ uă sơnơm – mùl màl là sơnơm sơndră mờ jê bè phi steroid bè aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin, …), naproxen (Aleve) ,ờ ketoprofen (Orudis) – di gơlan lơh gơbàn sồt klung.

-~ô uă ir ơlăk: Ơlă di gơlan lơh gơsồr mờ siar tăp ntiar bơrkờl klung. ~ô ơlă uă di gơlan lơh gơguh jê klung.

-Ngui cocain: Cocain lơh gơbàn sồt klung, lơh gơl^k mhàm klung mờ sồt klung.

-Stress: Stress jroă di gơlan lơh jê sồt klung, bal mờ sồt gơl^k mhàm klung.

-Kòp gơbàn bơh bơta ờ niam: Do là 1 bơta jê sồt klung (lơh `òp klung) di gơbàn tài ờ niam kòp gơbàn tu\ phan sền gàr sò tơm ală tế bào pràn kơl dang tàm klung. Bơta do lơh poăc tềng klung rơhời lơhơ, `òp. Tu\ hơ\, klung lơh gơl^k acid ờ uă rơlao. Jê `òp klung jroă ờ tơl mhàm uă sùm geh bal mờ mờng gơbàn ngan tàm cau kra. ~òp klung là kòp jê kung jo\ mờ ờ hoan geh ală bơta tơngo\ tàm klung, pròc.

-Kòp Crohn: Kòp tàm gùng pròc do lơh gơgàn jê sồt jo\ jòng tàm gùng tơr dih phan sa - ờ hoan gơbàn tàm klung (Jê klung). Bơta tơngo\ mờ bơta gơbàn bơh kòp Crohn, mờng là jê mờ gơbàn ờ pràn, tàm hơ\ geh bal jê ndul mờ đì ndul gơl^k dà lơm.

-Xạ trị mờ hoá trị: ală broă sơm kòp ung thư bè hoá trị mờ xạ trị di gơlan lơh gơbàn jê sồt poăc tềng klung, lơh gơbàn bluh mờ jê sồt klung.

-Kòp gơl^k sơlơ\u dà plai măt.

Ală bơta jê klung ờ hoan gơbàn ndai tài kòp gùt să bè ờ pràn klờm ha là ờ pràn leh.

Broă rơcang sơndră

Kờ` dong kờl kơrian jê klung, mờ ală bơta ờ niam tơrdih phan sa đơs bal he pal tơnkah:

-Sào sa uă dơ\ di mơ. Di lah he sùm gơbàn hăt ndul tài ờ tơrdih phan sa, he pal sa uă dơ\ di mơ kờ` gơklài asid gơl^k tàm klung. Bơdìh hơ\ tai, ba` sa ală phan sa gơsồr bè phan te\, plai kroăc ha là dà hùc geh gaz.

-Tơmù ha là ba` `ô ơlăk.

-Ba` chu jrào.

-Ala sơnơm tơmù jê. Di lah gơtùi, ba` hùc sơnơm sơndră mờ jê sồt, ala mờ hơ\ là sơnơm tơmù jê geh acetaminophen

-Lơh jăt jơnau bơto sồr bơh bác sĩ.

Bơdìh mờ broă lơh jăt di pal mờ broă sơm kòp, he kung gơtùi sền gàr is să tòm kờ` pleh mờ kòp jê sồt klung bè:

-Lơh jăt broă sào sa niam. Sa ală phan sa di pal, sa uă dơ\ mờ pơ-rài bồ tơngoh tu\ sa.

-Lời sùm `jơ\ să di pal mờ bơta pràn.

-Geh tàp pràn să jan sùm 30 phút ală ngai tàm poh.

-Gàr niam bồ tơngoh, ba` gơbàn stress.                 

Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl