VOV4.K’ho - Pa sơnđờm mut tàm nhai mìu, mơya tàm càr Kontum neh gơlik geh 2 dơ\ khih tu\ sa bơsềt but lềng lơh 8 nă cau pal mut tàm hìu sơnơm, bơta do ngan gam gơlik geh dilah làng bol kung gam mờng pic mờ sa bơsềt bè tu\ do:

Tơnơ\ ală dơ\ mìu bồ kàl, pah ngai, pah tu\ mut tàm brê halà lòt tàm suơn, tàm mìr, bi A Sủi ơm tàm [òn Kon Năng, ntum Đak Choong, kơnhoàl Đak Glei ndrờm pic bơsềt mờ bi sền go\ tàm gùng. Tài rài kis hìu nhă kal ke, phan sa ờ geh, ờ gơtùi tam biap den tàng biap bơsềt geh kuơ ngan tàm dơ\ sàu sa hìu nhă bi dê. Bi đơs: “ Lòt lơh broă tàm mìr tu\ sền go\ den he pic. Ờ geh biap he pic bơsềt nàng tru\ sa. Ai mè a` dê tru\, lài do den he kung bơsềt lơi gơtùi sa, bơsềt lơi ờ gơtùi sa den he sang, bơsềt lơi gơtùi sa den hìu nhă tru\ gơs biap sa.”

Broă mìng dùl lơm nàng gơtùi đal git bơsềt khih mờ bơsềt ờ khih tu\ do bơh làng bol dê là kơnờm jat mờng chài. Bi A Ốc, ơm tàm [òn Măng Mô, ntum Măng Cành, kơnhoàl Kon Plông pà git, bơh dềt bi neh geh ồng mò, mè bèp pơlam bơta chài mut tàm brê, rơwah bơsềt brê nàng pic tru\ sa. Bi đơs: “ Bơsềt neh geh ồng mò sa bơh lài tus tu\ do, den tàng kung gơtùi đal git bơsềt gơtùi sa mờ bơsềt ờ gơtùi sa, dilah ờ đal git loh den ờ khin pic sa. Bơsềt gơtùi sa tu\ mờr lì den gơ lơh bè sơgơn ndau, ai bơsềt khih den kung gơ lì bè sơgơn bè hơ\ mơya tềng gùl gơ jù halà phồng, den hơ\ là bơsềt khih”.

Mơya geh dùl bơta mùl màl ờ di cau lơi kung tơl chài halà ngac ngar nàng ờ tìs tàm broă pic bơsềt nàng tru\ sa. Tàm [òn Măng Mô tàm nam 2013, tài ờ đal git bơ sềt khih, bi A Bro pic, rê tru\ gơs dùl jơrlu\ bia\p nàng sàu piang den gơbàn khih mờ chơt tàm tơngai tơnơ\. Jat ồng A Ninh, kuang atbồ anih duh broă làng bol ntum Măng Cành, jơnau pơhìn gơlik geh khih tài sa bơsềt brê là uă ngan: “ Bơh lài tus tu\ do làng bol kung neh git bơsềt lơi khih, bơsềt lơi ờ khih, mơya cau kơnòm să den khi ờ git hơ\ là bơsềt khih halà ờ khih, den tàng gơ lơh aniai tus pràn kơldang să jan làng bol dê.”

Bè jơnau mờ bol a` neh yal, tàm càr Kontum mìng bơh lồi nhai 5 tus tu\ do neh gơlik geh 2 dơ\ khih phan sa tài bơh sa bơ sềt brê lơh 5 nă cau tàm dùl hìu bơnhă tàm [òn Nú Vai, ntum Đak Kroong mờ 3 nă cau tàm dùl hìu bơnhă tàm [òn Ri Mẹt, ntum Đak Môn ndrờm ơm kis bal tàm kơnhoàl Đak Glei pal jun tus hờ hìu sơnơm nàng geh dong kờl. Bơtuah ngan là tàm jơh bal bàr dơ\ khih ờ gơlik geh bơta aniai bè màng kis. Tềng đap jơnau pơhìn uă ngan bè broă pơn jat tai gam gơlik geh tai ală dơ\ khih tài bơh sa bơ sềt brê, cau ai tơngi\t jơnau Ờdo ờdă phan sa neh geh dơ\ boh bơr mờ Bác sĩ chuyên khoa I là ồng Hoàng Chí Trung, kuang atbồ Mpồl lơh broă ờdo ờdă kloh niam phan sa càr Kontum bè bơta do. Kơ\p kờn là bơh dơ\ boh bơr do, làng bol mờ gơ\p bơyô geh iat kơno ală jơnau yal geh kuơ nàng ngui sa bơ sềt brê dùl bă ờdo ờdă:

Ơ bác sĩ Hoàng Chí Trung, kuang atbồ Mpồl lơh broă ờdo ờdă kloh niam phan sa càr Kontum, bác sĩ geh jơnau đơs bè lơi bè jơnau pơhìn digơlan gơlik geh khih bơ sềt tàm ù tiah càr Kontum dê?

Bác sĩ Hoàng Chí Trung: Gơ wèt mờ Tây Nguyên, pah tu\ tus nhai 4, bồ nhai 5 tây pah nam, ală dơ\ mìu bồ nam sơnđờm tus mờ bơ sềt sơđờm bu\t uă ngan. Tàm tơngai do, làng bol, kuơmàng là làng bol kòn cau kis tàm tiah sar lơgar ngài kung neh sơnđờm lòt lơh mìr. Cau geh dùl bơta mờng quèng là sùm ơm wơl tàm mìr. Tu\ ơm wơl bè hơ\, den phan sa tờm ngan nàng ngui sa tàm ală ngai ơm wơl tàm mìr là bơ sềt. Mờ nàng rwah geh chài đal gi\t geh bơ sềt khih halà ờ khih là dùl bơta kal ke ngan.

Mờ broă đal gi\t bơ sềt khih mờ bơ sềt ờ khih bơh làng bol dê mờ mat bè ờs bè hơ\ den ngòt là làng bol he geh rwah ờ di ală bơ sềt ờ khih nàng ngui sa?

Bác sĩ Hoàng Chí Trung: Jat kơlôi sơnơng bơh Gah Lơh sơnơm dà lơgar mờ Viện sơndră khih Dà lơgar dê, den tu\ do gơ wèt mờ ù tiah Tây Nguyên đơs is mờ gùt lơgar đơs bal geh bơh 50 tus 100 bơta bơ sềt tàm hơ\ geh uă ngan bơ sềt khih. Den tàng bè bơto yal lài làng bol in đal gi\t bơ sềt lơi khih mờ ờ khih kung là kal ke ngan sơl. Tài bơh kung geh ală bơta bơ sềt lài do làng bol kung neh tă mờ ngui sa mờ gơ ờ gơtìp khih. Mơya, kung tàm tơngai do sơl kung bơta bơ sềt hơ\ sơl tàm dùl tiah hơ\ mơya tu\ do sa den gơtìp khih wơl. Là tài bơh tàm ală tu\ bu\t hơ\, den kơmbùh bơkàu hơ\ sồng ală phan gơ sa bơh bơta bơ sềt do gơ tus sa bơsềt ndai mờ gơ ntrờn phan khih bơh bơ sềt do tus bơ sềt ndai, den tàng kờn gi\t là kal ke ngan. Yal lài làng bol in, niam ngan rlau jơh là pal lùp ală cau geh bơta mờng chài lài do neh geh tu\ sa, neh sa uă dơ\ ngan mơya ờ gơtìp khih. Mờ he gi\t ngan ngồn là ală bơ sềt hơ\ lài do he neh sa, den tu\ do he gơtùi tă rê gơm nàng sa, mờ pal kơrhia ngan là go\ di lòng sa ală bơ sềt mờ he ờ hềt tu\ lơi sa bơh lài. Bàr tai là, ờ go\ di sa ală bơ sềt pa bu\t, tài bơh gơ gam dềt ờ hềt gơ dờng nàng he gơtùi đal gi\t geh là bơ sềt gơtùi sa halà ờ. Kung ờ go\ di sa ală bơta bơ sềt dờng ir tài bơh tu\ dờng ir bè hơ\, den gơ digơlan gơlik geh ală phan gơ geh tàm ală tu\ bu\t.

Bác sĩ gơtùi pà gi\t broă chài lơh tu\ dùl hìu bơnhă sa bơ sềt ờ bơtuah gơtìp khih?

Bác sĩ Hoàng Chí Trung: Tu\ làng bol sa bơ sềt mờ gơbàn jê ndul halà gơtuh hă, den broă lơh bơh sơn rờp là bol he pal ngui nau tê halà tơnò iar kùai tềng rơnồng dờ nàng lơh bè lơi jơh ală bơ sềt gơmu\t tàm klung gơdô jơh bơdìh. Mờ tu\ hă jơh bơdìh, den phan khih gơ geh gơmù uă ngan mờ gơ geh gơmù bơta khih. Tơnơ\ hơ\ den jun jơh ală cau neh sa bơ sềt gơbàn khih, ờ hềt gơbàn khih tus hờ hìu sơnơm rềp ngan rlau jơh nàng geh cau lơh sơnơm dong kờl mờ lơh tơn jơh khih di tu\. Tàm ală tu\ dong kờl tàm ală hìu sơnơm ờ dờng, den niam ngan rlau jơh là ală cau lơi gơtìp khih mờ he sền go\ gơtìp kơn jơ\, den pal lòt jun tus hờ hìu sơnơm dờng càr, tài bơh tàm do cau lơh sơnơm geh tơl ală phan ngui nàng dong kờl di tu\, mờ ờ go\ di lời wơl tàm ală hìu sơnơm dềt bè hìu sơnơm kơnhoàl, hìu sơnơm ntum.

Ơi, ưn ngài bác sĩ  ngan!

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến, K’ Duẩn.