Ai kơnòm dềt hờ đơm 5 sơnam nàng hùc bơsir vitamin A mờ sơnơm jơh jrơs di tơngai du\ la dùl  broa\ lơh geh ai go\ kờ` ngan. Hùc vitamin A geh dong kơnòm dềt in mat pràn, tơnguh bơt pràn sơndra\ kòp, lơh niam bơta ờ tơl vitamin A. Bal mờ hơ\,  broa\ hùc sơnơm jơh jrơs kung lơh pleh bơta ờ gơ mut sào sa, jo\ dờng, lơh ờ sô rgai.

………………………………

            Tu\ do, dà lơgar he geh khà kơnòm dềt gơbàn rgai, ờ dờng, ờ jơnhua, dềt ntìng gam tàm khà ua\ ngan, den tàng broa\ hùc bơsir sơnơm vitamin A pờ ơnàng lơh bal mờ broa\ hùc sơnơm jơh jrơs geh sền la broa\ lơh kuơ ngan ngồn, geh pơryan  ngan mờ kơljap ngan tàm broa\ lơh niam bơta pràn  sa\ ja`, bơtàu tơngguh dờng mờ pràn sa\ tus mờ kơnòm dềt Việt Nam.

            Broa\ bơsir vitamin A geh lơh bal mờ hùc sơnơm jơh jrơs kơnòm dềt in, geh lơh bal tàm broa\ lơh rcang sơndra\ gơbàn ờ sô, rgai sa\ kơnòm dềt bơh nam 2007. Ai kơnòm dềt hùc vitamin A mờ hùc sơnơm jơh jrơs di tus ngai du\ la dùl broa\ lơh kờ` ngan. Hùc sơnơm vitamin A ờ mìng dong kơnòm dềt pràn mat, tơnguh pràn sa\, lơh niam dờng sa\ mờ broa\ hùc sơnơm jơh jrơs gam pleh bơta lơh ờ gơ dan sào sa, jo\ dờng, mờ gơbàn ờ sô rgai.

            Gơtùi đơs, vitamin A la dùl bơta vi chất kờ` ngan tus bơta dờng sa\ bơh kơnòm dềt. Tàm phan sa pah ngai bơh kơnòm dềt, ala\ vi chất do kung geh gơ mut tàm sa\ mơya gam ờ hềt tơl. Den tàng, kờ` pal bơsir tai vitamin A, tài ala\ vi chất kờ` ngan tus broa\ lơh mat sền loh, dờng sa\ mờ tơngguh bơta pràn tus sa\ ja` kơnòm dềt tus mờ kòp tê jê sa\. Dilah ờ tơl vitamin A geh lơh gơbàn jơ ngo  mat trồ mho rhiơm, kơnòm dềt ờ geh sền loh tàm bơta àng  ờ loh bè trồ pa rơp àng hala trồ pa gơmut rhiơm mho, dilah kơnjơ\ geh lơh gơbàn aniai sồt tềng kơm bơn mat, lơh gơ lè, jơ ngo mat tus chơt. Bal mờ hơ\,  kơnòm dềt gam gơbàn jo\ dờng sa\ ja`, sa bơkah gơ ya ờ gơ dờp tàm sa\ tàm pròt mờ bươn ngan gơbàn kòp bơtờp tàm sa\, ngan la kòp bè gùng ta\ nhơm mờ gùng lơh lề phan sa tài ờ tơl bơta sền gàr bơh ờ tơl vitamin A.

            Bal mờ hơ\, broa\ hùc sơnơm jơh  jrơs kơnòm dềt in la broa\ kờ` ngan. Tu\ kòn dềt gơbàn kòp, bè ờs geh ai go\ bè duh sa\, bơsia\, gơlik dà muh, ờ gơdan sa…Mơya di lah gơbàn jrơs tàm sa\ den ờ geh gơbàn bơta lơi, bơh dùl tu\ tơngai gơtùi go\ kòn dềt ờ gơguh ky\, hala  mang khi ua\ ơ wa` sa\, ờ lơ ha\ bi] tài dơ kia\t trồm è, hala khi  lòt ja\ brê gơlik jrơs, ha\ gơlik jrơs…Tu\ hơ\, bơyô hơ\ sồng git kòn he neh gơbàn jrơs tàm sa\. Bơta rài kis kloh  niam  gam ờ hềt lơh geh, tap mờ kòn jrơs gam  kis lềng bềng ala\ tiah tàm trồ tiah. Ala\ kơnòm dềt jak nhơl tàm ù, pô tê hala at phan sa tu\ tê gam bơ\, den tàng kơnòm dềt sùm gơbàn bơtờp jrơs, ua\ ngan bơta jrơs bal dùl tu\. Tu\ gơbàn jrơs, kơnòm dềt gơbàn ờ niam tàm gùng lơh lề phan sa, lơh kơryan gơ dờp phan sa bơkah, bơta ndai, gam pal tam pà phan sa tus mờ jrơs in tai den tàng kòn dềt jo\ dờng, gơbàn  rgai, ờ pràn, sa\ ờ pràn  bơh hơ\ bươn ngan  gơbàn kòp bơtờp. Hơ\ la ờ hềt kờp tus ala\ bơta gơbàn aniai bè jrơs mut tàm plai mat, lơh kòl  pròt. Kờ` pleh hala tơmù bơta bơtờp jrơs tus mờ kơnòm dềt, den di 6 nhai he ai kơnòm dềt hùc sơnơm jơh jrơs dùl dơ\.

            Mơ kung, pal sền ngan tus broa\ rcang sơndra\ kòp la tờm ngan: Pơlam khi in mờng rào tê tơnơ\ lòt ja\ brê mờ lài mờ tu\ sào sa, pal ai khi in hùc dà tơnduh neh lời ngềt, sa biap neh tru\ sin, ala\ plai chi neh chil kơmhò tơnơ\ neh rào kloh, sùm koh nđias tê tus mờ kơnòm dềt, rào trồm tơl ề mờ sơbong um tơnơ\ khi lòt ja\ brê, ba` ai kơnòm dềt è đồm  bu ba, ba` lời khi ơm lời rồ hala cù pha ờ geh tơr è.

            Tàm ala\ ngai vi chất pah nam, ala\ càr, bòn dờng gùt lơgar drờm geh bơyai lơh dùl ròt ai kơnòm dềt bơh 6 tus 60 nhai hùc vitamin A, geh lơh bal mờ broa\ hùc sơnơm lơh kloh jrơs bơh kơnòm dềt bơh 24 nhai tus 50 nhai. Mut lơh broa\ lơh hùc vitamin A mờ sơnơm jơh jrơs lơh bal nàng ky\ `jơ\ sa\ khi in kờ` la tu\ bơtàu tơnguh git wa\ tus mờ tơl cau. Gơtùi đơs,  do la dùl tàm broa\ lơh kờ` ngan tàm broa\ lơh Gah lơh sơnơm rcang lài, bơh hơ\ geh ta\ pơ gồp tàm broa\ bơtàu tơngguh pràn kơldang tus mờ kơnòm dềt, nàng gàr niam geh dùl rnàng cau pràn kơldang mờ ngac jak tàm rnàng tơnơ\ do.

            …………………………………….

Bè jơnau neh yal tus mờ kơnòm dềt hờ đơm 5 sơnam hùc bơtơl vitamin A mờ gơsơ\t jrơs jăt tơngai là 1 broă lơh kuơ màng mùl màl ngan. Hùc vitamin A dong kờl măt kòn dềt sùm pràn, tơnguh pràn sơndră mờ kòp, bơtơl broă ờ tơl vitamin A. Bơdìh hơ\ tai, broă gơsơ\t jrơs kung pleh mờ broă ờ gơdan sa, ờ mhar dờng, rơgai să. G^t bơta kuơ bơh ală broă lơh do dê, cau mè, cau bèp kơnòm dềt pal cèng kòn dềt tus ală hìu sơnơm ntum, sơnah bòn, [òn drà kờ` tơnhùc vitamin A mờ gơsơ\t jrơs jăt tơngai. Nam do, tài geh ờ uă bơta kòp gơtòp tàm kơnòm dềt gơbàn ua\, broă ai kơnòm dềt hùc bơtơl vitamin A mờ gơsơ\t jrơs jăt tơngai tàm ờ uă tiah geh uă krơi is jăt mờ ală nam. Kờ` g^t loh bè tơngu me do, cau ai tơng^t jơnau đơs neh lùp bác sĩ Lê Đình Trâm kuang bàng lơh broă tàm hìu sơnơm rơcang gàr mờ kòp càr Gia Lai bè ờ uă tơngu me gơrềng bal.

- Ơ bác sĩ,  broă lơh jăt ai kòn dềt in hùc vitamin A mờ hùc sơnơm gơsơ\t jrơs jăt tơngai tàm ngai vi chất dinh dưỡng nam do geh bơta lơi krơi is mờ ală nam lah ờ?

Bác sĩ Lê Đình Trâm: “Nam do geh krơi is mờ ală nam, Lài ngan là tài tàm lơgar he geh kòp sởi gam gơl^k geh uă mờ ală kòp jơng tê bơr buơn gơtòp wơl tàm kơnòm dềt. Den tàng, hìu lơh lơh sơnơm do neh bơto sồr ngai vi chất dinh dưỡng là ờ tơrgùm gơs mpồl ai hùc, mờ hùc is tàm hìu, bơyai lơh tàm uă bòn. Dơ\ 2 tai là, kơnòm dềt gơtìp kòp pal hùc vitamin A tàm hìu, di lah go\ kơnòm dềt gơtìp kòp sởi pal ai hùc sơnơm vitamin jăt mờ broă bơto sồr, sền kờ` g^t bè kòp sởi geh gah lơh sơnơm dà lơgar ai tơl^k. Dơ\ 3 tai là tus mờ ală kơnòm dềt neh geh hùc vitamin A ding dờng, tu\ sơm kòp sởi tàm 4 poh do den ờ ai hùc vitamin A tàm dơ\ do mờ pal sền gròi bơh 4 tus 6 poh tơnơ\. Dơ\ 4 tai là, tơngai lơh jăt ngai vi chất dinh dưỡng nam do, ơm ing broă was kơnòm dềt hờ đơm 5 sơnam.

- Bơh ală jơnau krơi is mờ bác sĩ neh pà g^t, den geh ală kal ke lơi tàm broă ai kơnòm dềt in hùc vitamin A mờ tơnhùc sơnơm gơsơ\t jrơs jăt tơngai ơ bác sĩ?

Bác sĩ Trần Đình Trâm: Di lah pơndrờm mờ ală nam lài den nam do geh uă kal ke rơlao. Lài ngan là anih hùc là ờ tơrgùm bal kơnòm dềt, mờ geh tàm ală hìu nhă. Bè 1 ntum geh 14 [òn den bol a` pal lòt jơh tơl [òn hơ\, mờ lòt tus tơl hìu nàng tơnhùc. Den tàng tơngai nam do geh jo\, ờ di là 1 ngai 2 ngai geh lơh gơs, tàm bơh ngai 1 tus 10/6, bol a` hơ\ sồng lơh gơs broă tơnhùc vitamin A dơ\ 1 nam do.

- Jơnau g^t wă làng bol tàm càr Gia Lai đơs bal mờ làng bol kòn cau kis tàm tiah sar lơgar ngài đơs is tàm broă ai kòn dềt tus lòt hùc vitamin A mờ tơnhùc sơnơm gơsơ\t jrơs jăt tơngai bè lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Lê Đình Trân: Đơs ngan là jơnau g^t wă làng bol dê bè broă sơndră mờ ờ tơl vitamin A kòn dềt in rơlao 5 sơnam neh tơnguh. Ală làng bol kung neh g^t ai kòn tus bal tàm broă lơh do, tài broă lam sồr tàm càr kung geh ờ uă cồng nha niam sơl. Mờ làng bol kòn cau kis tàm tiah sar lơgar ngài g^t bè broă ờ tơl vitamin A kung gam ờ uă. Den tàng, kuang bàng lơh broă gah lơh sơnơm lòt ai kòn dềt hùc ndang tàm hìu mờ đơs tus ală bơta kuơ tàm broă hùc vitamin A kờ` làng bol in g^t loh. Mờ làng bol neh go\ loh làng ală bơta geh kuơ, den tàng kung kờ` bal, jơnau g^t wă làng bol dê kung neh tơnguh.

- Ưn ngài bác sĩ.