VOV4.K’ho – Ală nam pa do neh mờ gam geh 2, 3 bơta kòp gơbàn bơh uă bơta vi khuẩn mờ virus ngòt rơ ngơ\t pa, pơhìn bơta pràn kơldang să jan làng bol [òn lơgar dê, uă ngan là kơnòm dềt. Bơta ngòt rơngơ\t là tàm bơta geh ngan tàm rài kis pah ngai geh tu\ he hui\ là uă ngan vi khuẩn mờ virus gam geh gùt dar he ơm kơp geh tu\ nàng lơh gơtờp mờ lơh aniai. Mờ dùl tàm ală broă chài rơcang sơndră kòp [uơn ngan rơlao jơh mờ ờ go\ roh uă priă jền ngan rơlao jơh là lơh geh bơta mờng quèng rào tê mờ sơ[ong:

Hìu nhă geh 2 nă oh mi geh mè bèp pơ đồn bơh dềt, mơya sao Nguyễn Tôn Bảo Ngọc, ơm tàm hìu sồ 27, gùng Hồ Tùng Mậu, [òn dờng Kon Tum git kơlôi rơcang is ngan tàm broă sền gròi kloh niam să jan. Geh mè bèp pơlam, bơh dềt, sau Ngọc neh git jroh sề, tuh muh mat àng drim, um tàm trồ mho mờ ngan là sùm rào tê mờ sơ[ong lài mờ tu\ sào sa kung bè tơnơ\ mờ tu\ lòt jă brê. Tài mờng quèng hơ\ mờ tàm dơ\ rê hờ [òn tờm mò gah mè satềp pa do, sao neh ờ bài ai duơh tu\ hìu mò ờ geh sơ[ong nàng sao in rào tê. Mè bèp sao dê pà git, mò pal ai sơ[ong pìh phan nàng sao in rào tê ing hơ\ sồng sào. Broă lơh geh mờng quèng rào tê mờ sơ[ong cèng wơl bơta kuơ ngan ngồn sao Ngọc in, mờ ngan ngồn là sao êt ngan gơbàn kòp bulah tàm [òn ơm kis halà tàm ơdu\ bơsram geh uă kơnòm dềt gơbàn kòp. Đơs bè mờng quèng niam să tờm dê, oh Bảo Ngọc pà git: “Lài mờ tu\ sào sa, tơnơ\ mờ tu\ lòt jă brê, bal mờ hơ\ tu\ tê [ơ\ den sao pal ràu gơ in kloh. Bơta do ờ tu\ lơi sao hui\.”

Jat ală cau jak chài, tơl bơta ơnàng muh mat să jan kòn bơnus dê geh git nđờ jơt rơbô vi khuẩn digơlan lơh gơbàn kòp, tơrgùm uă tàm mpàng tê mờ mờr 200 tơlak bơta lơh gơbàn kòp, bơrlu\ uă bơta vi khuẩn tài 2 mpàng tê sùm tu\p mờ tơl bơta phan tàm rài kis. Mpàng tê sùm là gùng cèng phan lơh gơbàn kòp mut tàm să jan. Den tàng broă pơlam tàp geh mờng quèng rào tê mờ sơ[ong nàng rơcang sơndră kòp jê là kuơ màng ngan.

Mờ nùs nhơm lơh ngan tơnguh pràn kơldang să jan mpồl bơtìan in bơh broă tam gơl broă lơh gàr kloh niam să jan mờ gàr kloh niam tiah kis, tàm ală nam do, gah lơh sơnơm càr Kon Tum neh chồl pràn broă mblàng yal, bơto pơlam nàng ngai sơlơ geh uă cau sùm rào tê mờ sơ[ong. Mùl màl ai go\, lơh jat uă ngan rơlao jơh là tàm ală hìu bơsram. Pơgru Bùi Thị Chí Linh, atbồ hìu bơsram cấp 1 Phan Đình Phùng, [òn dờng Kon Tum pà git: “Tàm tơl nam bơsram, hìu bơsram ndrờm sền gròi bơto bơtê ală oh git sền gàr kloh niam să jan, git rơcang sơndră kòp gơtờp gơ jat kàl, ngan là tàm broă rào tê di mờ jơnau pơlam. Tàm tơl nam bơsram, hìu bơsram ndrờm bơyai lơh bơsram bơdìh mờ tơngai bơsram tàm ơdu\, pơlam ală oh broă rào tê mờ sơ[ong jat 6 broă lơh. Pah poh, tàm jiơ chào kơ kung sùm tơngkah ală oh lài mờ tu\ sào sa, tơnơ\ mờ tu\ lòt jă brê kung bè tu\ tê [ơ\ den pal git, pal geh mờng quèng rào tê kloh niam mờ sơbong.”

Git wă broă rào tê sùm mờ sơ[ong rơcang sơndră vi khuẩn gơtùi dong tơmù jơnau pơhìn gơbàn ală bơta kòp gơrềng tus gùng lơh lề phan sa mờ ală bơta kòp as sồt bơ tờp jat gùng tă nhơm, bal mờ hơ\ sùm geh ală cau pơgru bơto tơngkah, mờr 800 nă kơnòm bơsram hìu bơsram cấp 1 Phan Đình Phùng, [òn dờng Kontum neh lơh geh mờng quèng niam ngan. Oh Trần Võ Mạnh Tuấn, kơnòm bơsram ơdu\ 5D pà git: “Tàm hìu bơsram oh neh geh cau lơh sơnơm hìu bơsram pơlam 6 broă lơh rào tê di. Bơh sơn rờp là he lơh sùh tê mờ dà sàng kloh. Tơnơ\ hơ\ tho sơ[ong tềng mpàng tê nàng gơlik bòk. He ai mpàng tê do pồt nao tê, mpàng tê đah ne mờ lơh bè hơ\ sơlơ\u wơl. Pơnjat tai tơnơ\ hơ\ là ai dùl đah tê tho tềng mpàng tê đah ne mờ lơh bè hơ\ sơlơ\u wơl. Tơnơ\ hơ\ he ai dùl đah mpàng tê he tho tềng ha pah ală nao tê đah ne mờ kung lơh bè hơ\ sơlơ\u wơl. Pơnjat tai là he chồm 5 nau tê bơh dùl đah mpàng tê dê mờ tho tềng mpàng tê đah ne mờ lơh bè hơ\ sơlơ\u wơl. Tơnơ\ hơ\ he pờ dà rào tê mờ dà, ai sră halà chèo kloh nàng jùt tê ra`.”

Bulah neh geh uă tềl tơnggo\ chờ hờp ngan tàm broă pơlam tàp mờng quèng rào tê mờ sơ[ong nàng rơcang sơndră kòp gơtờp, mơya tu\ lòt jòi git tàm ală tiah kềng gah [òn dờng Kon Tum den go\, khà làng bol, ngan là làng bol kòn cau sùm rào tê mờ sơ[ong gam dùl êt ngan. Jat ồng A Trớp, atbồ hìu sơnơm xã Ngọc Bay, là tiah geh rơlau 5 rơbô 500 nă cau mờ 98% là làng bol kòn cau pà git, bal mờ git wă làng bol dê kal ke tam gơl, broă lơh sa gam kal ke kung là kòl yan tàn broă crơng gơs dùl tiah kis pràn kơldang mờ gơguh jak. Ồng pà git: “Bè rào tê mờ sơ[ong bol a` neh tus mblàng yal tàm [òn lơgar, rào tê mờ sơ[ong nàng gơtùi rơcang sơndră kòp jơng tê bơr mờ ờ uă kòp jê ndul. Bơta kal ke tàm git wă bơh làng bol Ngọc Bay dê là chài git wă ờ uă, ờ geh priă nàng blơi sơ[ong. Broă rào tê ờ geh lơh sùm.”

                                                                                  Cau cih mờ yal tơng^t K' Duẩn